Ngày 15/8/2019, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao đã ban hành Nghị quyết số 05/2019/NQ-HĐTP ngày 15/8/2019 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng Điều 214 về tội gian lận bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, Điều 215 về tội gian lận bảo hiểm y tế và Điều 216 về tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động của Bộ luật Hình sự.

Tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cho ngành bảo hiểm xã hội

Bảo hiểm xã hội Việt Nam và bảo hiểm xã hội các địa phương đã chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng trong phòng chống tội phạm, xử lý vi phạm trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp. Tuy nhiên, các hành vi nợ, trốn đóng và gian lận về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp ngày càng gia tăng và diễn biến phức tạp.

Thực hiện Kế hoạch triển khai thi hành Bộ luật Hình sự năm 2015 và Nghị quyết số 41 của Quốc hội trong Tòa án nhân dân, để kịp thời đáp ứng yêu cầu của công tác phòng, chống tội phạm trong lĩnh vực bảo hiểm, khắc phục những bất cập, hạn chế trong thực tiễn xét xử, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Nghị quyết số 05/2019/NQ-HĐTP ngày 15/8/2019 hướng dẫn áp dụng Điều 214 về tội gian lận bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, Điều 215 về tội gian lận bảo hiểm y tế và Điều 216 về tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động của Bộ luật Hình sự.

Nội dung cơ bản của Nghị quyết đã đưa ra phạm vi điều chỉnh và giải thích một số thuật ngữ được sử dụng trong hướng dẫn áp dụng các Điều 214, 215, 216 của Bộ luật Hình sự.

Nghị quyết cũng đã đưa ra một số tình tiết định khung hình phạt (Điều 3) và Truy cứu trách nhiệm hình sự trong một số trường hợp cụ thể (Điều 4).

Đặc biệt, là việc xử lý hành vi trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động thực hiện trước 0h00' ngày 01/01/2018 tại Điều 5 của Nghị quyết.

Ông Đào Việt Ánh, Phó Tổng giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho biết, Nghị quyết đã làm rõ 4 nội dung quan trọng cho ngành bảo hiểm xã hội.

Đó là: Làm rõ, hướng dẫn tình tiết, hành vi phạm tội tại Điều 214, Điều 215 và Điều 216 Bộ luật Hình sự; Tư cách Bảo hiểm xã hội khi tham gia quá trình tố tụng đã được làm rõ; Đã đưa ra hướng giải quyết các hành vi vi phạm từ 0h00' ngày 01/01/2018 trở về trước; Làm rõ quy trình, trình tự, thủ tục, hồ sơ để chuyển sang cơ quan chức năng giải quyết.

Theo ông Chu Thành Quang, Vụ trưởng Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học, Tòa án Nhân dân tối cao, Điều 5 của Nghị quyết đã phân định rõ thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự và làm rõ hơn việc trước thời điểm này người lao động có thể khởi kiện dân sự.

Nghị định 05/2019/NĐ - HĐTP ra đời đã hướng dẫn về một số tình tiết định tội, về một số tình tiết định khung hình phạt, truy cứu trách nhiệm hình sự trong một số trường hợp cụ thể, xác định tư cách tham gia tố tụng của cơ quan BHXH; xác định thời điểm truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi phạm tội tại Điều 216 của Bộ luật Hình sự.

Nhằm thông tin sâu rộng Nghị quyết nêu trên đến các Thẩm phán và cán bộ, công chức Tòa án để nghiêm túc thực hiện; giới thiệu Nghị quyết đến các cơ quan, tổ chức và nhân dân để theo dõi, giám sát, Tòa án nhân dân tối cao công bố Nghị quyết số 05/2019/NQ-HĐTP ngày 15/8/2019 hướng dẫn áp dụng Điều 214 về tội gian lận bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, Điều 215 về tội gian lận bảo hiểm y tế và Điều 216 về tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động của Bộ luật Hình sự.

Nghị quyết này đã được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao thông qua ngày 25 tháng 6 năm 2019 và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01 tháng 9 năm 2019.

Tăng cường bảo vệ quyền và lợi ích của người lao động 

Tính đến thời điểm hiện nay đã có 14,8 triệu người tham gia BHXH, 12.7 trệu người tham gia bảo hiểm thất nghiệp và trên 84.7 tirệu người tham gia bảo hiểm y tế.

Bảo hiểm xã hội mỗi năm giải quyết chi trả trên 10 triệu lượt người tham gia bảo hiểm xã hội và trên 170 triệu lượt người hưởng tri trả từ bảo hiểm y tế. Cho thấy đối tượng tham gia và thụ hưởng chính sách bảo hiểm xã hội là rất lớn.

Tuy vậy, tính đến cuối thàng 7/2019 số nợ Bảo hiểm xã hội trên 6.000 tỷ đồng và trên 55 nghìn đơn vị nợ, ảnh hưởng đến hàng trăm nghìn người lao động.

Hiện nay, các hành vi nợ, trốn đóng và gian lận về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp ngày càng gia tăng và diễn biến phức tạp.

Việc Bộ Luật Hình sự năm 2015 bổ sung 03 tội danh là tội gian lận bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp; tội gian lận bảo hiểm y tế; tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động đã góp phần tăng cường chế tài xử lý các vi phạm. Phần nào đáp ứng được yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn và công tác đấu tranh phòng, chống các tội phạm trong lĩnh vực bảo hiểm.

Tuy nhiên, Bộ luật Hình sự năm 2015 vẫn còn có nhiều quy định định tính, chung chung và có cách hiểu khác nhau, cần có sự hướng dẫn để bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sĩ Lợi, cho rằng Nghị quyết đã tạo cơ sở pháp lý, góp phần các quy định được triển khai trong thực tiễn, đã rõ vai trò cơ quan bảo hiểm trong thực hiện các quy định của Bộ luật Hình sự liên quan đến lĩnh vực bảo hiểm với tư cách là bị hại để có cách giải quyết tương xứng.

Nghị quyết 05 đã nâng cao hơn nữa vai trò của Bảo hiểm xã hội, tăng cường vai trò của Bảo hiểm xã hội để ngày càng đảm bảo tốt an sinh xã hội cho nhân dân.

Cần tích cực chủ động phối hợp với các Bộ, Ban, Ngành để tuyên truyền đến các cấp trong bảo hiểm xã hội, doanh nghiệp và người lao động. Đồng thời, Bảo hiểm xã hội Việt Nam đã tích cực tuyên truyền, giải thích, thanh tra, kiểm tra và chuyển gần 100 vụ sang các cơ quan chức năng giải quyết

Ông Đào Việt Ánh, Phó Tổng giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho biết thêm, sau khi Nghị quyết 05 được ban hành sẽ được thực hiện, trên cơ sở đó quyền lợi người lao động cũng như là chấp hành của đối tượng sử dụng lao động sẽ tốt hơn.

Việc hướng dẫn và quy định các chế tài trong Nghị quyết 05 cùng với chế tài xử phạt hành chính của Bảo hiểm xã hội Việt Nam sẽ ngày một góp phần bảo vệ quyền lợi của người lao động.

Lê Minh