Thay đổi “chiến thuật” trong tiếp cận công chúng trên nền tảng số

Sức ép đến từ những cú vuốt tay…

Về đối tượng độc giả trẻ ngày hôm nay, ông Phùng Công Sưởng – Tổng Biên tập Báo Tiền Phong chỉ ra rằng: “Không phải những người trẻ không đọc báo, chỉ là họ có cách “nạp” tin tức khác biệt và đa dạng, tạo nên những thách thức cho mọi cơ quan thông tấn báo chí”. Từ đó, câu hỏi trọng tâm đặt ra không chỉ là làm sao để thu hút nhóm đối tượng này, mà còn là làm thế nào để giữ chân họ lâu dài trên các nền tảng báo chí truyền thông.

Đặc biệt, với dân số trẻ, tỷ lệ người dùng internet cao và thời gian sử dụng mạng xã hội vượt trung bình thế giới, Việt Nam đang trở thành mảnh đất màu mỡ cho nội dung dạng ngắn. Các video 30 giây đến 2 phút - từng bị xem là “nội dung snack” thiếu chiều sâu – giờ đây lại chiếm lĩnh thời lượng chú ý của người dùng trẻ. Đối với nhiều người trong độ tuổi 18-24, TikTok là công cụ tìm kiếm, mạng xã hội và nền tảng giải trí hợp nhất.

Trên thực tế, chỉ mới cách đây vài năm, vấn đề của chúng ta thường trực là, trong xu hướng chuyển dịch mọi hoạt động lên môi trường số, độc giả ngày càng ưu tiên các nền tảng điện tử, mạng xã hội và ứng dụng di động, thay vì báo in, truyền hình, truyền thanh truyền thống. Thay đổi này đã và đang đặt ra thách thức vô cùng lớn, buộc các cơ quan báo chí, truyền thông phải không ngừng chạy đua, đầu tư vào công nghệ, xây dựng các sản phẩm theo hướng đa phương tiện, tập trung nhiều vào tương tác với người dùng. Đặc biệt, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, Blockchain, IoT, điện toán đám mây, sản xuất video và nội dung đa phương tiện, tích hợp trên các nền tảng, thực tế ảo… đã làm thay đổi cách thức vận hành, sản xuất, phân phối nội dung và mô hình kinh doanh của báo chí truyền thống.

Các tòa soạn không còn cách nào khác ngoài việc phải chuyển đổi số, liên tục cập nhật và thử nghiệm công nghệ mới để không bị tụt hậu. Và nay, trong một thế giới mà mỗi cú vuốt tay quyết định thứ gì đáng xem và thứ gì bị bỏ qua thì sức ép dường như lại càng ở mức cao hơn nữa.

Ngắn và rất ngắn…

VnExpress - tờ báo điện tử hàng đầu Việt Nam - vừa ra mắt VnExpress Go, nền tảng video ngắn hướng đến thế hệ trẻ. Đây không đơn thuần là một thử nghiệm hình thức, mà là bước chuyển chiến lược của một cơ quan báo chí lâu đời trước sự thay đổi chóng mặt của hành vi tiêu dùng thông tin.

Còn báo Điện tử VietnamPlus đã có nhiều hình thức truyền thông phù hợp, đó là các dạng bài chuyên sâu được thiết kế dữ liệu cầu kỳ; các sản phẩm báo chí sáng tạo như: Ảnh, video 360; đồ họa động; Rap News, Chatbot, Short video, Web Story; Podcast; hay hiện tại là các chuyên trang tương tác 3D về các sự kiện lịch sử dân tộc đồng thời lan tỏa thông tin chính thống lên các nền tảng xã hội…

Với sự thay đổi này, nhà báo Trần Ngọc Long, Trưởng phòng Truyền thông - Đa phương tiện Báo Điện tử VietnamPlus cho rằng công chúng hiện nay ưa chuộng các hình thức báo chí trực quan, tương tác và đa nền tảng hơn so với báo chí truyền thống chỉ dựa trên văn bản. Họ yêu cầu nhiều hơn về hình ảnh, sự tương tác và yếu tố gây bất ngờ. Theo ông Long, nhà báo đa phương tiện có thể xem như “ban nhạc một thành viên” bởi họ vừa phải viết, vừa kiêm quay phim, thu thanh, dựng phim, biên tập. Do đó, việc chuyển đổi sang mô hình tòa soạn đa phương tiện đòi hỏi thay đổi về tư duy, cách tổ chức, kỹ năng, trang thiết bị và cơ chế quản lý. Người quản lý cần thay đổi trước tiên, có tư duy đa phương tiện, cần có cơ chế tài chính - nhuận bút tương xứng cho những sản phẩm đa phương tiện.

Định vị vẫn phải là chất lượng

Có thể nói rằng, việc chủ động nắm bắt xu hướng, ứng dụng công nghệ tiên tiến, đổi mới sáng tạo trong sản xuất và phân phối nội dung nhằm thu hút đa dạng đối tượng độc giả trở thành yêu cầu mang tính sống còn của các cơ quan báo chí. Trên thực tế, dù mới bắt đầu triển khai nhưng VnExpress Go không đơn giản sao chép TikTok hay YouTube Shorts. Thay vào đó, nền tảng này cố gắng định hình một không gian nơi báo chí có thể tồn tại trong định dạng dọc, ngắn và nhanh. Những bản tin 90 giây cập nhật thời sự, clip giải thích chính sách, hoặc phóng sự “vừa đủ để hiểu, chưa đủ để lướt qua” – tất cả đều được sản xuất bởi đội ngũ tòa soạn, thay vì dựa vào người dùng tạo nội dung.

Các chuyên gia đánh giá rằng, về mặt kỹ thuật, các video được tối ưu để lan truyền trên nền tảng số: tiêu đề bắt mắt, âm thanh sinh động, lời dẫn súc tích. Việc phát hành VnExpress Go còn là một nỗ lực để giữ lại độc giả trẻ – nhóm công chúng đang “trôi dạt” khỏi các nền tảng tin tức truyền thống. Khi homepage không còn là điểm đến, thì báo chí phải tìm cách xuất hiện trên chính feed của người dùng. Tuy nhiên, theo lãnh đạo của Báo thì thời điểm này vẫn chỉ mới là khởi đầu, sản phẩm mới launching, đang còn tiếp tục phải chỉnh và đo lường các chỉ số, giờ quảng bá… nên những chia sẻ về hiệu quả cần thêm thời gian.

Vấn đề này cũng là câu chuyện mà Báo Thanh Niên trăn trở bởi từ lâu việc thay đổi dựa trên nguyên tắc “công chúng ở đâu, Báo Thanh Niên ở đó”. Khi các mạng xã hội phát triển bùng nổ, công chúng có nhiều sự lựa chọn hơn, Báo Thanh Niên cũng thích ứng bằng chiến lược phân phối nội dung trên đa nền tảng, mang sản phẩm báo chí của Thanh Niên đến tất cả những nơi công chúng có mặt. Khi góp mặt trên đa nền tảng, những người làm Báo Thanh Niên lại nhận ra rằng trên mỗi nền tảng, công chúng lại có những thói quen khác nhau, những sở thích khác nhau. Do đó, khi đăng tải sản phẩm trên nền tảng số, Báo Thanh Niên luôn quan tâm đến tính thân thiện của sản phẩm để công chúng có được trải nghiệm tốt nhất từ những cú chạm…

Ông Phạm Việt Hưng – Phó Tổng Biên tập Báo Thanh Niên cho biết: Trong bối cảnh các nhà làm nội dung có nhiều cách thu hút và công chúng đang chạy theo các video ngắn…, cách phân phối trên nền tảng số của Thanh Niên cũng đang có những thay đổi mang tính chiến thuật, chủ yếu hướng tới nâng cao hiệu quả những sản phẩm sẵn có chứ chưa có những làm mới hoàn toàn… Bởi rõ ràng là, khi các nền tảng như Google, Facebook, TikTok điều chỉnh thuật toán và giảm ưu tiên tin tức, các tòa soạn buộc phải suy nghĩ lại về chiến lược tiếp cận khán giả. Sự hấp dẫn của định dạng ngắn là không thể phủ nhận, nhưng nguy cơ xói mòn chiều sâu thông tin, “nghiện tương tác”, và rút ngắn tư duy là hiện hữu.

Nói đi thì vẫn phải nói lại, việc bị thu hút bởi các video ngắn như cũng không chạy theo những thị hiếu tầm thường bởi theo quan điểm của nhà báo Thi Uyên, Báo Nhân Dân cho rằng Gen Z “lướt” nhanh nhưng không đọc vội. Họ là thế hệ có trình độ giáo dục và kiến thức rất tốt, thích hàm lượng thông tin sâu sắc, có quan điểm cá nhân mạnh mẽ, có nhu cầu đọc nâng cao. Nhà báo Thi Uyên chia sẻ: “Tôi cho rằng Gen Z thích nội dung chất lượng và trải nghiệm đọc khác lạ. Trải nghiệm đọc tốt không nhất thiết phải hiệu ứng ấn tượng, màu sắc xanh đỏ mà đơn giản là báo chí cần phải mang đến cho độc giả trẻ một điều gì đó mới mẻ”.

Như vậy, không chỉ là từ các cú “vuốt”, “chạm” mà người dùng hiện nay có xu hướng tìm đến những nội dung mang đậm dấu ấn cá nhân, dễ tiếp cận và có vẻ “thật” hơn, thay vì các bản tin chính thống. Một thế hệ thích video ngắn, ảnh động, biểu cảm meme, và những gì “bắt mắt trong 3 giây đầu tiên”. Một thế hệ lớn lên trong thế giới của TikTok, YouTube Shorts, Instagram Reels - nơi tin tức không còn là dòng chữ, mà là trải nghiệm đa phương tiện… thì buộc những thay đổi từ các cơ quan báo chí là tất yếu. Và đó cũng là bài toán vừa phải gần hơn với công chúng vừa phải đổi mới và nâng cao kĩ năng của mình trong nghề nghiệp để khẳng định giá trị tin tức trong từng sản phẩm.