Thế giới đang thay đổi cách nhìn về thuốc lá không khói

Thực tế ghi nhận, trong những năm gần đây, ngày càng có nhiều quốc gia chuyển sang cách tiếp cận linh hoạt hơn, đưa các sản phẩm thay thế thuốc lá điếu vào diện kiểm soát có điều kiện nhằm giúp người hút thuốc giảm sự lệ thuộc vào thuốc lá điếu.

Bước ngoặt về chính sách thuốc lá nung nóng tại Đài Loan

Sau thời gian duy trì chính sách cấm đoán nghiêm ngặt, chính quyền Đài Loan chính thức thông qua sửa đổi Đạo luật Phòng chống Tác hại thuốc lá vào tháng 01/2023. Một trong những nội dung sửa đổi chính là đưa thuốc lá nung nóng (TLNN) vào danh mục quản lý có điều kiện, nhưng duy trì lệnh cấm toàn diện đối với thuốc lá điện tử (TLĐT).

Cuối tháng 07/2025 vừa qua, 14 sản phẩm TLNN đầu tiên đã được cấp phép lưu hành sau khi vượt qua quy trình kiểm định pháp lý của Cục Quản lý Sức khỏe Đài Loan (HPA). Không chỉ mở đường cho các sản phẩm TLNN đáp ứng đủ điều kiện kiểm nghiệm khoa học được thương mại hợp pháp mà đây còn là cột mốc quan trọng trong tiến trình điều chỉnh chính sách thuốc lá tại quốc gia này.

Ông Ngô Chiêu Quân – Tổng Cục trưởng HPA cho biết, sau khi được cấp phép, các nhà cung cấp cần hoàn tất các bước chuẩn bị trước khi chính thức đưa sản phẩm ra thị trường.

Ông nhấn mạnh: “Quyết định cho phép lưu hành TLNN của Đài Loan không phải là một bước đi vội vàng. Đây là kết quả của một quá trình đánh giá nghiêm ngặt, được thực hiện bởi hai hội đồng độc lập, với sự tham gia của hàng chục chuyên gia y tế, độc chất học và dịch tễ học.”

Theo thông tin từ HPA, đã có tới 60 hội thảo chuyên đề được tổ chức trong suốt quá trình đánh giá, nhằm đảm bảo mọi khía cạnh về sức khỏe cộng đồng, an toàn sản phẩm và tác động xã hội đều được xem xét một cách toàn diện.

Thuế suất ưu đãi để thúc đẩy chuyển đổi sang các sản phẩm ít độc hại hơn

Không chỉ mở cửa đón nhận các sản phẩm không khói, nhiều quốc gia đang áp dụng chính sách thuế suất ưu đãi nhằm khuyến khích người hút thuốc chuyển đổi sang lựa chọn ít độc hại hơn. Đây là cách tiếp cận giảm hại trong y tế công cộng đang chứng minh hiệu quả hơn so với các biện pháp cấm đoán cực đoan nhằm đến mục tiêu chung là giảm tỷ lệ hút thuốc truyền thống, đồng thời tạo động lực cho hành vi tiêu dùng văn minh và có trách nhiệm hơn.

Cuối tháng 7 vừa qua, chính phủ New Zealand cũng chính thức ra quyết định gia hạn mức thuế suất ưu đãi cho TLNN thêm 2 năm.

Theo kế hoạch ban đầu, quốc gia này chỉ áp dụng mức giảm 50% thuế tiêu thụ đặc biệt đối với TLNN trong vòng 1 năm, tính từ tháng 07/2024. Tuy nhiên, bà Casey Costello - Thứ trưởng thường trực Bộ Y tế nhấn mạnh, việc đánh giá hiệu quả của chính sách này sẽ được kéo dài đến tháng 7/2027.

Chính sách giảm thuế này được đề ra trong bối cảnh New Zealand đang hướng đến mục tiêu không khói thuốc thông qua việc giảm tỷ lệ hút thuốc lá điếu trên toàn quốc xuống dưới 5% vào cuối năm 2025, tương đương với 80.000 người dùng bỏ thuốc. Bà Letitia Harding – Giám đốc Quỹ Hen suyễn và Hô hấp nhận định: “Chúng ta không loại bỏ hoàn toàn sự phụ thuộc vào nicotine mà sẽ chỉ chuyển hướng nó sang một hình thức khác.”

Tương tự, Philippines cũng tạo điều kiện cho người hút thuốc hiện nay chuyển đổi sang TLNN nhằm tìm giải pháp giảm gánh nặng của 117.000 ca tử vong liên quan đến thuốc lá điếu mỗi năm. Từ năm 2022, chính phủ nước này đã phân loại TLNN là “thuốc lá không khói” và áp dụng mức thuế tiêu thụ đặc biệt trên sản phẩm này chỉ bằng một nửa so với thuốc lá điếu.

Để kiểm soát chất lượng các loại TLNN được lưu hành, chính phủ Philippines đã thành lập các cơ quan kiểm định độc lập để thẩm định sản phẩm trước khi cấp phép. Đặc biệt, việc đã thông qua kiểm định khoa học của FDA Hoa Kỳ sẽ là tiền đề để các sản phẩm TLNN được nhập khẩu và phân phối tại thị trường nội địa.

Tại Mỹ, TLNN đã được cấp phép lưu hành từ năm 2019. Khi đó, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) lần đầu cho phép tiếp thị một sản phẩm TLNN dưới danh mục “sản phẩm thuốc lá điều chỉnh nguy cơ”. Đây là tiền đề để 3 sản phẩm TLNN khác tiếp tục được cấp phép vào năm 2023, dựa trên các đánh giá khoa học về mức độ phát thải từ các chất gây hại thấp hơn đáng kể so với thuốc lá điếu.

Trong một chia sẻ gần đây, Bộ trưởng Y tế Hoa Kỳ – ông Robert F. Kennedy Jr. khẳng định rằng các sản phẩm không khói là một trong những hình thức tiêu thụ nicotine an toàn nhất hiện nay. Ông cũng cảnh báo về gánh nặng y tế từ thuốc lá điếu truyền thống, với chi phí chăm sóc sức khỏe liên quan lên tới 640 tỷ USD mỗi năm.

Động thái của các chính phủ trên toàn cầu cho thấy các nước đang nhìn nhận vai trò của các sản phẩm thuốc lá không khói trong chiến lược kiểm soát tác hại thuốc lá quốc gia. Thay vì duy trì quan điểm cấm đoán tuyệt đối, nhiều quốc gia đã bắt đầu công nhận rằng nhu cầu của người hút thuốc là một phần hiện hữu không thể làm ngơ trong xã hội.

Do đó, cần giải pháp linh hoạt hơn để giải quyết vấn đề thuốc lá một cách hiệu quả, như tạo điều kiện cho người dùng tiếp cận các sản phẩm giảm hàm lượng chất độc hại hơn so với việc tiếp tục hút thuốc lá điếu, như một bước chuyển đổi hành vi, trước khi đạt được mục tiêu cai thuốc hoàn toàn. Dù chưa có kết luận chắc chắn về hiệu quả cai nghiện, các sản phẩm này vẫn được kỳ vọng sẽ giảm mức độ lệ thuộc vào thuốc lá truyền thống.