Tinh trạng gián đoạn nguồn cung xảy ra vào thời điểm quan trọng khi thế giới đang trải qua những ngày tháng năng lượng và chi phí đầu vào cao, góp phần gây ra áp lực lạm phát và khiến các chính phủ phải thực hiện các kế hoạch, chính sách như hạn chế xuất khẩu.

Đồng thời, điều kiện thời tiết khắc nghiệt tiếp tục gây bất lợi cho các nước sản xuất ngũ cốc và hạt có dầu chính đã làm suy yếu dự báo sản lượng và gây thêm căng thẳng cho hệ thống cung ứng vốn đã quá căng thẳng.

Việc tăng giá hàng hóa và tắc nghẽn tàu tại các cảng quan trọng trên toàn thế giới cũng góp phần làm trầm trọng thêm hệ thống xuất khẩu của các vựa lương thực khổng lồ trên thế giới.

Một số nguyên nhân này dẫn đến giá của các mặt hàng thiết yếu toàn cầu như lúa mì, gạo và ngô có khả năng vẫn ở mức cao, cuối cùng khiến việc nhập khẩu lương thực trở nên đắt đỏ hơn.

Lạm phát lương thực gây ra một mối đe dọa hiện hữu đối với các nền kinh tế đang phát triển, đặc biệt là những nền kinh tế phụ thuộc chủ yếu vào việc nhập khẩu nông sản, chẳng hạn như các quốc gia châu Phi và những người mua hàng đầu như Ai Cập và Ấn Độ.

Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc đã đưa ra những dấu hiệu cảnh báo với chỉ số giá lương thực chuẩn, vượt qua mọi kỷ lục trong tháng 3, khiến các nhà phân tích dự đoán một bức tranh tiêu cực cho thị trường lương thực toàn cầu trong những tháng tới. Vào tháng 4, chi phí lương thực toàn cầu vẫn cao hơn 30% so với cùng kỳ năm ngoái.

Nhà kinh tế Monika Tothova của FAO gần đây đã chia sẻ với S&P Global Commodity Insights rằng giá thực phẩm sẽ vẫn ở mức cao trong vài mùa vụ. Những người mua nên "lên dây cót tinh thần để trả giá nhập khẩu cao hơn", bà nói.

Theo S&P Global Ratings, "hầu hết các nhà nhập khẩu lớn (lúa mì) đã cố gắng đảm bảo nguồn cung trong tương lai và đang khai thác các hợp đồng kỳ hạn dài hơn, dẫn đến việc giá cả leo thang thêm."

Chiến tranh Nga-Ukraine

Cả Nga và Ukraine đều đóng vai trò quan trọng trong thị trường nông sản.

Được biết, Ukraine và Nga là những nhà cung cấp quan trọng đối với dầu hướng dương, ngô, phân bón, lúa mạch và lúa miến, ngoài ra chiếm khoảng 25% lượng lúa mỳ xuất khẩu toàn cầu.

Thế nhưng do xung đột Nga-Ukraine diễn ra vào cuối tháng 2, giá hàng hóa nông sản và lương thực đã chịu nhiều áp lực.

Chiến tranh đã khiến các cảng nông nghiệp quan trọng của Ukraine bị tàn phá nặng nề, nhưng các nhà xuất khẩu đang cố gắng tăng khối lượng thông qua các mạng lưới đường sắt (mặc dù chúng không đủ lớn so với sức chứa của các tàu). Ví dụ, một chuyến tàu chở hàng ngũ cốc chỉ có thể chở khoảng 70 tấn ngũ cốc, với năng lực đường sắt dự kiến cung cấp 200-300 toa tàu như vậy mỗi ngày cho các nước láng giềng, dự kiến sẽ mất nhiều thời gian hơn.

Theo S&P Global Ratings, các lô hàng lúa mì của Nga có thể không bị gián đoạn ở quy mô tương tự như của Ukraine, với các đối tác thương mại quan trọng như Trung Quốc dự kiến sẽ tiếp tục nhập khẩu. dòng chảy thương mại lúa mì vẫn ở mức cao.

Nguồn cung lúa mì lao đao

Ai Cập, nước nhập khẩu lúa mì lớn nhất thế giới, đã phải vật lộn để đảm bảo nguồn cung lúa mì trong bối cảnh giá cả tăng cao kỷ lục và sự khan hiếm ngũ cốc từ khu vực Biển Đen.

Trong lịch sử, nếu như giá thực phẩm thiết yếu như bánh mì tăng cao sẽ dẫn đến sự biến động tình hình chính trị ở một số quốc gia.

Trong năm 2007-08, thế giới rơi vào tình trạng hỗn loạn, với lạm phát tàn phá túi tiền của nhiều người tiêu dùng khi giá hàng hóa nông sản tăng chóng mặt, gây ra các cuộc biểu tình ở các quốc gia như Ai Cập.

Bốn năm sau, lạm phát lương thực hàng năm của Ai Cập lên tới 18,9% vào năm 2011, làm dấy lên một loạt các cuộc biểu tình khác gợi nhớ đến "cuộc bạo động bánh mì" năm 1977. Các cuộc biểu tình năm 2011 cuối cùng đã hạ bệ chế độ Mubarak 30 năm tuổi của Ai Cập.

Quay trở lại năm 2022, Platts đánh giá điểm chuẩn lúa mì Nga đã tăng gần 46%, đạt mức cao nhất mọi thời đại là 455 USD/tấn vào một thời điểm vào tháng 3, theo dữ liệu của S&P Global Commodity Insights.

Khi giá lúa mì tăng vọt và nguồn dự trữ cạn kiệt, Ai Cập đã hạn chế giá bánh mì chưa đóng bao vào tháng 3 lần đầu tiên sau 30 năm.

Theo Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ, dự trữ lúa mì toàn cầu trong giai đoạn 2022-23 dự kiến sẽ giảm 10 triệu tấn so với mức trung bình 4 năm trước đó.

Ấn Độ, Ai Cập trên cùng một con thuyền?

Ấn Độ, nước nhập khẩu dầu thực vật lớn nhất thế giới, dường như đang làm tốt hơn Ai Cập, nhưng có thể không tránh khỏi tình trạng bùng nổ giá hàng hóa.

Các hóa đơn nhập khẩu năng lượng cao, chi phí đầu vào cho nông nghiệp và chủ nghĩa bảo hộ xuất khẩu đã tác động trực tiếp đến quốc gia Nam Á này, khiến ngân hàng trung ương phải tăng mạnh lãi suất cho vay vào đầu tháng 5, đây là động thái đầu tiên trong vài năm trở lại đây.

Theo thống đốc ngân hàng trung ương Ấn Độ Shaktikanta Das, việc tăng giá phân bón và các chi phí đầu vào khác có tác động trực tiếp đến giá lương thực ở Ấn Độ và “áp lực lạm phát lương thực có khả năng tiếp tục”.

Được biết, Ấn Độ đối mặt với lạm phát lương thực gia tăng do Indonesia hạn chế xuất khẩu dầu cọ thô và tinh luyện, một loại dầu ăn quan trọng đối với các thị trường Ấn Độ.

Giá dầu cọ thô CFR theo dữ liệu đánh giá của S&P Global công bố ngày 10/5, Bờ Tây của Ấn Độ đã tăng 224% trong năm ngoái.

Với nguồn cung dầu hướng dương của Ukraine và Nga đã không còn trong tranh, khách hàng Ấn Độ có thể phải đối mặt với một cuộc chiến dài hơi để tìm nguồn cung thay thế và vượt qua các rào cản về giá cả.

Mặt khác, khi Ấn Độ đối mặt với lo ngại lạm phát, chính phủ nước này cũng đang nỗ lực thúc đẩy mạnh mẽ thị trường xuất khẩu lúa mì toàn cầu để lấp đầy khoảng trống nguồn cung lớn do khu vực Biển Đen tạo ra.

Tuy nhiên, xu hướng này có thể gây căng thẳng. Các kho dự trữ lương thực trong nước bị đe doạ và kết quả là làm tăng lạm phát lương thực.

Được biết, công ty Cairo đã ký hợp đồng mua lúa mì từ New Delhi, vào thời điểm mà các dự báo thương mại cho rằng Ấn Độ sẽ xuất khẩu 9-10 triệu tấn lúa mì trong niên vụ 2022-23.

Quốc gia phát triển cũng khốn đốn

Ngay cả các nền kinh tế phát triển như Hoa Kỳ, Úc và Pháp cũng phải vật lộn để chống lại lạm phát, với việc tăng giá lương thực đóng một nguyên nhân then chốt.

Các nhà phân tích dự đoán rằng Hoa Kỳ, quốc gia đang có tỷ lệ lạm phát cao nhất trong 40 năm, sẽ chứng kiến giá các mặt hàng cơ bản như bánh mì, thịt lợn và sữa cao hơn trong tương lai gần.

Bên cạnh đó, Úc cũng sử dụng chính sách tiền tệ lần đầu tiên sau 11 năm để chống lạm phát, vốn được thúc đẩy bởi sự tăng vọt của giá lương thực.

Lạm phát lương thực ở Pháp đã tăng lên 3,8% vào tháng 4, một mức tăng đáng kể so với năm trước, khi nó ở mức tiêu cực. Theo cơ quan INSEE của Pháp, chi phí thực phẩm sẽ tiếp tục tăng từ tháng trước.

Theo ING, lạm phát toàn cầu được dự đoán sẽ tiếp tục leo thang trong những tháng tới do xung đột Ukraine, khó khăn trong chuỗi cung ứng và áp lực tăng liên tục đối với giá năng lượng, hàng hóa và thực phẩm.

Trong khi đó, chi phí đầu vào của trang trại như phân bón ngày càng tăng đồng nghĩa với việc nông dân ở các nước như Australia và Brazil sẽ cố gắng đàm phán về môi trường giá cả mạnh mẽ bằng cách chuyển đổi hoặc trồng các loại cây trồng cần sử dụng ít phân bón hơn.

Ước tính về triển vọng lúa mì ở Australia, nước xuất khẩu lớn thứ ba thế giới, là một chỉ báo chính cho thấy những gì có thể xảy ra trước mắt đối với thị trường nông sản.

Lê Na (Theo HSNW)