Theo Quyết định số 2706/QĐ-UBND, UBND tỉnh Thừa Thiên – Huế đã phê duyệt Đề án về bảo vệ và phát huy giá trị di sản nghệ thuật bài Chòi trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2019 – 2023, nhằm góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa của nhân dân.

Theo đó, UBND tỉnh sẽ chi khoảng hơn 1,3 tỷ đồng, bằng nguồn Ngân sách nhà nước, nguồn xã hội hóa và các nguồn hợp pháp, giao Sở Văn hóa và Thể thao chủ trì, phối hợp với các sở, ban, ngành, đoàn thể, các địa phương có liên quan xây dựng kế hoạch cụ thể để triển khai thực hiện đề án.

Di sản bài Chòi cần được bảo tồn và phát huy các giá trị. 

Cụ thể, trong giai đoạn 2019 – 2023, mục tiêu đặt ra hàng đầu là: Nghiên cứu, hoàn thiện và số hóa cơ sở dữ liệu về di sản nghệ thuật bài Chòi trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên - Huế. Ban hành một số cơ chế, chính sách về bảo vệ và phát huy giá trị di sản nghệ thuật bài Chòi, đặc biệt đưa di sản bài Chòi vào giới thiệu tại trường học. Duy trì hoạt động các Câu lạc bộ bài Chòi hiện đang sinh hoạt tại các huyện, thị xã và thành phố Huế. Xem xét thành lập mới các Câu lạc bộ bài Chòi tại các địa phương nhằm nâng cao đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân và phục vụ nhu cầu tham quan, trải nghiệm của khách du lịch trong và ngoài nước, gắn với sinh hoạt của các Câu lạc bộ bài Chòi với du lịch. Tổ chức trình diễn nghệ thuật bài Chòi vào các chương trình Festival Huế, Festival làng truyền thống Huế và ngày lễ tết để giới thiệu đến người dân, du khách trong và ngoài nước.

Các sở ban, ngành cần phối hợp, tổ chức các lớp bồi dưỡng cho các diễn viên, nghệ nhân về kỹ năng thực hành di sản nghệ thuật Bài Chòi; biên soạn, xuất bản các ấn phẩm nghiên cứu về di sản nghệ thuật bài Chòi. Xem xét đề nghị phong tặng danh hiệu nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú cho các nghệ nhân có nhiều thành tích đóng góp cho công tác bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể nghệ thuật bài Chòi.

Trước đó, bài chòi được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại chung của 9 tỉnh Trung Bộ (Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa).

Tại Thừa Thiên - Huế, bài Chòi là trò chơi dân gian và thường xuyên được tổ chức tại không gian Cầu Ngói Thanh Toàn của người dân ở xã Thủy Thanh, thị xã Hương Thủy (Thừa Thiên – Huế). Bài Chòi xuất hiện vào khoảng giữa thế kỷ 19, bắt nguồn từ quá trình lao động sản xuất của cộng đồng dân cư. Đây không chỉ là trò chơi dân gian thuần túy mà đã trở thành một hoạt động văn hóa đặc trưng, là món ăn tinh thần không thể thiếu của người dân địa phương trong các dịp lễ, tết.

Hội bài Chòi tại Cầu Ngói Thanh Toàn (xã Thủy Thanh, thị xã Hương Thủy) vào dịp Festival năm 2018.

Hội bài Chòi ở Thủy Thanh ngày nay thường được bắt đầu từ ngày Mồng 1 Tết hàng năm. Người chơi bài được ngồi trong các chòi dựng bằng tre, lợp tranh, gồm 10 chòi được đặt ở hai bên và một chòi trung ương được đặt ở giữa, phía trên cùng là bàn điều khiển. Mỗi hội bài được chia thành 9 ván, mỗi ván người chơi phải đánh hết 5 quân bài, kết thúc mỗi ván người thắng sẽ được cắm một cờ vào chòi của mình và nhận số tiền thưởng tượng trưng.

Điểm khác biệt của bài Chòi ở Thủy Thanh (Thừa Thiên - Huế) là không đặt nặng tính sân khấu hóa, tuy nhiên vẫn giữ được yếu tố nghệ thuật đặc sắc. Bài Chòi là một sản phẩm văn hóa dân gian độc đáo, vừa mang hơi thở cuộc sống của cộng đồng cư dân bản địa, vừa in đậm bản sắc văn hóa của vùng miền. Việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản Bài Chòi không chỉ góp phần gìn giữ một sản phẩm văn hóa dân gian truyền thống, mà còn là bước đi lâu dài để thúc đẩy ngành du lịch ở Thừa Thiên - Huế ngày càng phát triển.

Hữu Tin – Việt Dũng