Cách tính thuế hỗn hợp không đảm bảo yếu tố cạnh tranh

Vừa qua, Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) đã có văn bản gửi Thủ tướng Phạm Minh Chính, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái và các bộ, ngành liên quan để góp ý xây dựng dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). Trước đó, bên phía VAFI cũng đã có văn bản phản biện về phương án tính thuế hỗn hợp, đồng thời đề xuất bổ sung thêm một mức thuế tuyệt đối với mặt hàng rượu, bia.

Trong nội dung, ông Nguyễn Hoàng Hải - Phó Chủ tịch VAFI đã không đồng tình với những quan điểm ủng hộ việc tính thuế tiêu thụ đặc biệt bằng phương pháp hỗn hợp.

Theo ông Hải, các nhà tài chính bày tỏ lo ngại việc doanh nghiệp lớn nhất ngành bia ở vị trí thống lĩnh thị trường sẽ được hưởng nhiều lợi thế hơn về ưu đãi thuế và cạnh tranh nếu chuyển đổi cách tính thuế sang phương pháp hỗn hợp.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp ngành sản xuất bia Việt Nam sẽ phải đóng thuế tiêu thụ đặc biệt nhiều hơn. Các doanh nghiệp này không cạnh tranh được với doanh nghiệp thống lĩnh thị trường do có sự chênh lệch về giá bán lớn.

Cũng theo phân tích, trong ngành sản xuất bia Việt Nam, cho dù là dòng bia đại chúng giá phổ thông hay bia phân khúc trên phổ thông giá cao đều có quy trình sản xuất với máy móc, thiết bị dây chuyền sản xuất theo các quy chuẩn giống nhau nên mang lại sản phẩm đạt chất lượng và an toàn thực phẩm như nhau, nồng độ cồn thấp (99% các sản phẩm bia tiêu thụ tại Việt Nam có độ cồn phổ biến từ 4,0% đến 5,3%).

4 công ty bia lớn tại Việt Nam như: Sabeco, Habeco, Heineken hay Carlsberg chiếm phần lớn thị phần bia Việt Nam (92%) luôn tuân thủ quy định pháp luật và phấn đấu để đạt được các tổ chức quốc tế chứng nhận về đảm bảo chất lượng cao nhất xuyên suốt quá trình sản xuất của mình.

Mặt khác, nếu áp dụng thêm mức thuế tuyệt đối sẽ không đảm bảo công bằng trong ngành bia Việt Nam, bởi họ sẽ phải đóng thuế nhiều hơn và bị mất lợi thế cạnh tranh với ông lớn ngành bia như Heineken chiếm tới 38% thị phần về sản lượng và ước tính trên 51% về doanh thu toàn ngành sẽ hưởng nhiều ưu đãi về thuế.

"Chính sự mất công bằng vô lý này sẽ làm cho các doanh nghiệp ngành bia Việt Nam lâm vào cảnh thua lỗ, dẫn tới phá sản và không còn động lực đầu tư mà chỉ có phía Heineken mới có động lực đầu tư mở rộng để thôn tính thị trường bia Việt Nam", ông Hải nhấn mạnh.

Lợi cho một doanh nghiệp, thiệt hại cả ngành bia

Ông Hải cho rằng trong các tờ trình của Bộ Tài chính có nói việc các nước phát triển áp dụng phương pháp thuế tuyệt đối là do sản phẩm của các hãng bia không có sự chênh lệch lớn về giá bán nên không gây mất công bằng trong nghĩa vụ nộp thuế, điều này chỉ đúng với các doanh nghiệp lớn nhưng chưa chính xác với khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Ông Hải cho biết, 30/38 quốc gia OECD (Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế) áp dụng thuế tuyệt đối thấp hơn đối với các nhà máy sản xuất bia quy mô vừa và nhỏ. Với cơ chế áp thuế tuyệt đối lũy tiến tăng dần theo sản lượng hàng năm họ áp dụng mức thuế tuyệt đối thấp cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, còn mức thuế tuyệt đối này được tăng lũy tiến theo sản lượng tiêu thụ.

"Thuế tuyệt đối thấp nhất chỉ bằng 60% so với mức tuyệt đối cao nhất dành cho các doanh nghiệp sản xuất bia có sản lượng lớn" - ông Hải nói.

Theo Phó Chủ tịch VAFI, các nước tiên tiến trên thế giới đều có chính sách kiểm soát độc quyền, chống cạnh tranh không lành mạnh, đặc biệt bảo vệ khu vực doanh nghiệp yếu bằng việc áp dụng mức thuế tuyệt đối thấp hơn.

"Chúng ta có nên ban hành một chính sách mà vô tình chỉ làm lợi cho một doanh nghiệp mà thiệt hại cho cả ngành sản xuất bia thương hiệu Việt và thiệt hại cho cả ngân sách Nhà nước, người tiêu dùng hay không", ông Hải đặt vấn đề.

Ông Hải khẳng định các lý lẽ quan điểm ủng hộ việc tính thuế tiêu thụ đặc biệt bằng phương pháp hỗn hợp là hoàn toàn không hợp lí. Xét về tính thực tiễn, thì tính thuế tiêu thụ đặc biệt theo phương pháp tương đối là khả thi nhất, đơn giản và công bằng nhất.

Đồng quan điểm với ông Hải, đại biểu Quốc hội Phạm Văn Thịnh - Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cũng cho rằng giữ nguyên phương pháp tính thuế hiện tại là phù hợp trong bối cảnh hiện nay.

Theo ông Thịnh, thuế là một trong những chính sách rất quan trọng bởi nó ảnh hưởng trực tiếp đến tình hình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nên phải đảm bảo nguyên tắc công bằng cho tất cả doanh nghiệp, không phân biệt lớn nhỏ.

Vì vậy, đại biểu Quốc hội Phạm Văn Thịnh đề nghị các bộ, ngành cân nhắc lựa chọn áp dụng phương pháp tính thuế, cần có những nghiên cứu kỹ lưỡng về những điều kiện cần và đủ, phân tích rõ và đánh giá bài toán lợi ích và chi phí để đề xuất áp dụng phương pháp tính thuế phù hợp nhất trong từng giai đoạn phát triển của đất nước.