Tổ chức Hợp tác Thượng Hải: Kết nối, hội nhập và phát triển

Tín hiệu về một giai đoạn hợp tác mới

Hội nghị thượng đỉnh SCO tại Thiên Tân thu hút sự chú ý quốc tế, với sự tham dự của lãnh đạo hơn 20 quốc gia. Sự kiện này diễn ra trong bối cảnh các quốc gia thành viên và đối tác ngày càng quan tâm đến các lĩnh vực hợp tác như kinh tế, công nghệ, chuyển đổi số, năng lượng xanh, nông nghiệp và phát triển cơ sở hạ tầng, những lĩnh vực mà Trung Quốc đang đầu tư mạnh mẽ và thể hiện vai trò dẫn dắt.

Sự trùng khớp về mục tiêu phát triển giữa SCO và các sáng kiến do Trung Quốc đề xuất, như Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) và Sáng kiến Phát triển Toàn cầu (GDI), tạo nền tảng thuận lợi để mở rộng hợp tác khu vực. Trong bối cảnh các quyết định kinh tế đơn phương và xu hướng bảo hộ thương mại gia tăng, đặc biệt từ phía Hoa Kỳ, nhiều nền kinh tế đang phát triển đang tìm kiếm những khuôn khổ hợp tác ổn định, đa phương và dựa trên lợi ích chung.

Các thành viên SCO có thể tìm thấy điểm tương đồng trong các ưu tiên như chuyển đổi xanh, phát triển năng lượng tái tạo, số hóa, an ninh và chống khủng bố. Một số lĩnh vực như hạ tầng kết nối, phát triển giao thông và công nghệ số – nơi Trung Quốc đang đầu tư mạnh, được kỳ vọng sẽ trở thành động lực tăng trưởng chung trong khuôn khổ tổ chức.

SCO được duy trì nhờ các nguyên tắc cơ bản của “Tinh thần Thượng Hải”, bao gồm không can thiệp vào công việc nội bộ, không liên kết địa chính trị và thúc đẩy hợp tác trên cơ sở đồng thuận. Cách tiếp cận này đã giúp tổ chức vượt qua nhiều thách thức và mở rộng quy mô trong thời gian qua. Trọng tâm vào phát triển chung và an ninh chung đã góp phần thúc đẩy hội nhập khu vực thông qua trao đổi thương mại, chuyển giao công nghệ, chia sẻ kiến thức và nguồn lực – đặc biệt đối với những khu vực còn dễ tổn thương về kinh tế - xã hội.

Trong khi đó, sự phát triển của GDI phần nào phản ánh những ưu tiên trong chính sách phát triển của Trung Quốc, đặc biệt là thành tựu trong việc đạt các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) trước thời hạn, cũng như cam kết trung hòa carbon vào năm 2060. Các yếu tố này củng cố vai trò của Trung Quốc như một bên thúc đẩy hợp tác phát triển trong các sáng kiến khu vực và toàn cầu.

GDI và SCO đều chia sẻ quan điểm phát triển lấy con người làm trung tâm và hướng tới xây dựng cộng đồng cùng phát triển. Với phạm vi bao trùm rộng hơn, GDI có thể mang lại thêm nguồn lực, ý tưởng và cơ chế phối hợp cho các dự án trong khuôn khổ SCO. Việc nhấn mạnh vào phát triển hạ tầng bền vững, kết nối năng lượng, hành lang giao thông và mạng lưới kỹ thuật số trong GDI có thể giúp tháo gỡ các rào cản cấu trúc, từ đó thúc đẩy thương mại và tăng trưởng trong không gian SCO.

Kết nối kinh tế và phát triển bền vững trong khuôn khổ SCO

Trong bối cảnh quốc tế hiện nay, SCO thể hiện vai trò đáng chú ý nhờ phương thức vận hành dựa trên chủ nghĩa đa phương, đối thoại bình đẳng và ra quyết định bằng đồng thuận. Các nguyên tắc như minh bạch, cởi mở và giảm thiểu rào cản thương mại được xem là nền tảng thúc đẩy hội nhập và kết nối kinh tế trong khu vực.

Trái với xu hướng áp dụng các biện pháp kinh tế đơn phương như chiến tranh thương mại, SCO đề cao cách tiếp cận ổn định và hợp tác lâu dài. Nguyên tắc không can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia thành viên, cùng với sự chia sẻ tri thức và các chương trình phát triển, được xem là yếu tố hỗ trợ sự tin cậy và bền vững trong khuôn khổ tổ chức.

Bên cạnh đó, các sáng kiến như BRI và GDI được triển khai song song, bổ sung cho SCO về mặt kết nối hạ tầng, hội nhập kinh tế và phát triển bền vững. Những sáng kiến này giúp mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường toàn cầu cho các quốc gia thành viên và khuyến khích trao đổi kinh tế tri thức, cũng như sử dụng hiệu quả hơn các nguồn lực phát triển.

Việc Trung Quốc tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh SCO tại Thiên Tân với quy mô lớn nhất từ trước đến nay phản ánh vai trò điều phối và hoạch định chiến lược của nước này trong giai đoạn phát triển mới của tổ chức. Trung Quốc đề xuất các định hướng hợp tác cụ thể, thúc đẩy sự đồng thuận giữa các thành viên nhằm xây dựng kế hoạch phát triển chung cho thập kỷ tới.

Nếu được triển khai hiệu quả, phương thức hợp tác này có thể củng cố vai trò của SCO như một nền tảng đa phương hỗ trợ phát triển cân bằng, toàn diện và tôn trọng lẫn nhau. Đồng thời, nó cũng tạo điều kiện để các quốc gia thành viên tham gia sâu hơn vào định hình một cấu trúc quản trị toàn cầu công bằng, nơi tiếng nói của mỗi quốc gia đều được lắng nghe.

Về khía cạnh an ninh, Sáng kiến An ninh Toàn cầu (GSI) đóng vai trò như một khung tham chiếu khái niệm, nhấn mạnh vào sự tin cậy, bình đẳng và hợp tác an ninh. GSI đề xuất các nguyên tắc như tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, giải quyết tranh chấp thông qua đối thoại và tham vấn, phản ánh một cách tiếp cận an ninh mang tính toàn diện.

Những nguyên tắc này có thể được tích hợp vào khung an ninh của SCO, góp phần xử lý các thách thức khu vực một cách hòa bình và có trách nhiệm. Ví dụ, cách Trung Quốc và Ấn Độ giải quyết vấn đề biên giới thông qua đối thoại, thay vì leo thang thành xung đột, cho thấy tiềm năng của mô hình hợp tác dựa trên tham vấn trong xử lý các mối quan ngại an ninh giữa các thành viên.