Tổng Bí thư Tô Lâm: Thể chế là điểm nghẽn lớn nhất, cần khơi thông để phát triển khoa học và công nghệ

Cùng dự Phiên họp có các đồng chí: Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính; Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương Nguyễn Duy Ngọc; các đồng chí Bí thư Trung ương Đảng: Chánh Văn phòng Trung ương Đảng Lê Hoài Trung, Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương Trần Lưu Quang; đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải; cùng các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng, thành viên Ban Chỉ đạo, tổ giúp việc và Hội đồng tư vấn quốc gia.

Tại Phiên họp, các đại biểu đã nghe báo cáo tình hình thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia từ đầu năm đến nay; đồng thời góp ý kiến đối với danh mục công nghệ chiến lược trình Ban Chỉ đạo.

Tổng Bí thư Tô Lâm đánh giá cao sự nỗ lực của các cơ quan trong việc triển khai những nhiệm vụ mà Ban Chỉ đạo giao, đặc biệt là các cơ quan của Chính phủ, Quốc hội đã tích cực xây dựng và hoàn thiện thể chế, chính sách, tập trung tháo gỡ "điểm nghẽn của điểm nghẽn". Nhiều bộ, ngành, địa phương trở thành điểm sáng trong thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW, bước đầu triển khai mô hình hợp tác 3 nhà (Nhà nước - Nhà trường - Doanh nghiệp), đẩy mạnh ứng dụng dữ liệu dân cư, cung cấp dữ liệu công trực tuyến phục vụ người dân và doanh nghiệp, xây dựng hạ tầng kỹ thuật số thông suốt từ Trung ương tới cơ sở, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số trong mô hình địa phương hai cấp.

Tuy nhiên, Tổng Bí thư cũng chỉ rõ những điểm yếu và tồn tại nếu không được giải quyết triệt để sẽ làm suy giảm kết quả mong đợi và ảnh hưởng trực tiếp đến mục tiêu phát triển của quốc gia. Ông nhấn mạnh, điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là thể chế. Cụ thể, chưa lựa chọn rõ ràng công nghệ chiến lược phù hợp với điều kiện, lợi thế của đất nước; chưa có chính sách đủ mạnh để thúc đẩy mô hình 3 nhà; hạ tầng công nghệ còn yếu, thiếu, đặc biệt là phòng thí nghiệm và trung tâm nghiên cứu trọng điểm. Các nền tảng công nghệ dùng chung chưa đồng bộ, dữ liệu phân tán, chưa phát huy giá trị. Việc chuyển đổi số trong doanh nghiệp còn hạn chế, làm giảm năng suất và sức cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Quản lý nhà nước, nhất là trong lĩnh vực khoa học, giáo dục, vẫn còn lạc hậu. Thông tin dữ liệu phục vụ nghiên cứu và hoạch định chính sách còn thiếu cập nhật và thiếu tính hệ thống.

Tổng Bí thư yêu cầu trong tháng 6/2025 phải tập trung tháo gỡ 65 nhiệm vụ còn quá hạn. Thường trực Ban Chỉ đạo sẽ làm việc trực tiếp với Tổ giúp việc và các cơ quan liên quan để chỉ đạo, đôn đốc, xử lý các tồn tại; duy trì giao ban định kỳ theo tuần, tháng; đánh giá, thúc đẩy tiến độ, đồng thời gắn trách nhiệm cụ thể cho từng cơ quan, nhất là người đứng đầu.

Tổng Bí thư nhấn mạnh: “Phải xem xét, xử lý trách nhiệm khi nhiệm vụ không hoàn thành mà không có lý do chính đáng. Những việc này không thể quên được, không thể tùy tiện thích làm thì làm, không thích thì thôi.”

Người đứng đầu các cơ quan, đơn vị, địa phương phải cụ thể hóa Nghị quyết 57 phù hợp với đặc điểm thực tiễn, đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng cán bộ về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và công nghệ số. Cần đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học có năng lực quản lý, bố trí tỷ lệ hợp lý cán bộ kỹ thuật trong đội ngũ lãnh đạo cơ quan, đơn vị.

Tổng Bí thư đề nghị Văn phòng Trung ương Đảng phối hợp với các cơ quan liên quan tăng cường truyền thông, kịp thời biểu dương điển hình tiên tiến trong quá trình thực hiện Nghị quyết 57. Ủy ban Kiểm tra Trung ương được yêu cầu tăng cường kiểm tra, giám sát, chấn chỉnh vi phạm, đảm bảo việc thực hiện nghiêm túc, hiệu quả.

Về thể chế, Tổng Bí thư đề nghị Đảng ủy Chính phủ, Đảng ủy Quốc hội chỉ đạo Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Tài chính, Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các Ủy ban của Quốc hội (Pháp luật và Tư pháp; Khoa học, Công nghệ và Môi trường; Kinh tế và Tài chính) tiếp thu, hoàn thiện các dự thảo luật trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9, khóa XV gồm: Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo; Luật Công nghiệp Công nghệ số; Luật Ngân sách nhà nước; Luật Đầu tư; Luật Nhà giáo… Các văn bản này cần đảm bảo tháo gỡ điểm nghẽn, tạo động lực phát triển, đồng bộ hóa hệ thống pháp luật.

Đồng thời, các Bộ: Tài chính, Khoa học và Công nghệ, Giáo dục và Đào tạo, Công an, Nội vụ, Nông nghiệp và Môi trường, Xây dựng và các cơ quan liên quan được giao tháo gỡ vướng mắc trong mô hình hợp tác ba nhà; phát triển thành phố thông minh; đẩy mạnh các khu công nghệ cao.

Về danh mục công nghệ chiến lược, Tổng Bí thư yêu cầu Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì, phối hợp với các cơ quan, Hội đồng tư vấn quốc gia hoàn thiện trên cơ sở khoa học, minh bạch, thống nhất, gắn với chiến lược phát triển quốc gia đến năm 2030–2045. Việc lựa chọn không chỉ dựa vào lợi thế hiện có mà cần tư duy đột phá, chấp nhận rủi ro ở các lĩnh vực mới, tiềm năng cao.

Danh mục công nghệ chiến lược cần mang tính hành động mở, được cập nhật thường xuyên theo xu thế công nghệ và tình hình trong nước, quốc tế. Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ tham mưu, đề xuất cập nhật danh mục, đảm bảo lấy nhân tài làm then chốt, doanh nghiệp và người dân làm trung tâm, Nhà nước giữ vai trò dẫn dắt, kiến tạo.

Trên cơ sở danh mục công nghệ được duyệt, các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp cần lựa chọn sản phẩm trọng điểm để triển khai tiên phong. Kế hoạch thực hiện cần rõ ràng về đơn vị chủ trì, nguồn lực, chính sách đãi ngộ nhân lực, cơ chế tài chính đặc thù, hợp tác quốc tế theo Nghị quyết 59.

Tổng Bí thư lưu ý, cần thúc đẩy hoạt động nghiên cứu trong doanh nghiệp. Bộ Khoa học và Công nghệ được giao chủ trì xây dựng sàn giao dịch công nghệ, đề xuất chính sách giao nhiệm vụ nghiên cứu trọng điểm cho doanh nghiệp trong nước, tăng tỷ lệ nội địa hóa các sản phẩm khoa học công nghệ.

Về hợp tác quốc tế, Tổng Bí thư giao Bộ Ngoại giao chủ trì phối hợp các cơ quan chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về đổi mới sáng tạo, tập trung vào giải pháp tháo gỡ thể chế, thúc đẩy chuyển đổi số.