Tranh cãi khi Tổng thống Mỹ ký sắc lệnh tăng cường khai thác đáy biển sâu

Sắc lệnh này hướng đến việc khai thác cả vùng biển thuộc chủ quyền Mỹ và các khu vực quốc tế, với mục tiêu giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc – quốc gia hiện kiểm soát phần lớn thị trường khoáng sản toàn cầu.

Theo một quan chức chính quyền Mỹ, hơn 1 tỷ tấn đá khoáng đa kim (polymetallic nodules) – những khối đá hình củ khoai chứa đầy khoáng sản – được ước tính tồn tại ở vùng biển Mỹ. Việc khai thác chúng có thể đóng góp 300 tỷ USD vào GDP Mỹ trong 10 năm và tạo ra 100.000 việc làm.

“Mỹ có lợi ích an ninh quốc gia và kinh tế cốt lõi trong việc duy trì vị thế dẫn đầu về khoa học, công nghệ đáy biển sâu và tài nguyên khoáng sản dưới đáy biển”, Tổng thống Trump nhấn mạnh trong sắc lệnh.

Sắc lệnh yêu cầu chính quyền đẩy nhanh cấp phép khai thác theo Đạo luật Tài nguyên Khoáng sản Đáy biển Sâu 1980, thiết lập quy trình cấp phép tại thềm lục địa ngoài khơi Mỹ, và xem xét nhanh các giấy phép khai thác ở khu vực ngoài thẩm quyền quốc gia.

Động thái này có thể gây tranh cãi quốc tế, vì các vùng biển quốc tế được quản lý bởi Cơ quan Quản lý Đáy biển Quốc tế (ISA), một tổ chức thuộc Liên hợp quốc mà Mỹ không phê chuẩn hiệp ước.

Các công ty như The Metals Company (TMC), có trụ sở tại Canada, đã hoan nghênh sắc lệnh. Cổ phiếu TMC tăng 40% lên mức cao nhất trong 52 tuần (3,39 USD) ngay trong ngày 24/4.

TMC đang nhắm đến khu vực Clarion-Clipperton ở Thái Bình Dương, giữa Hawaii và Mexico. Các công ty khác như Impossible Metals (Mỹ), Blue Minerals Jamaica, và China Minmetals cũng đang quan tâm đến khai thác đáy biển.

Tuy nhiên, sắc lệnh vấp phải phản đối mạnh mẽ từ các tổ chức môi trường. Ông Arlo Hemphill từ Greenpeace cảnh báo: “Chính phủ Mỹ không có quyền đơn phương cho phép ngành công nghiệp phá hủy di sản chung của nhân loại và tàn phá đáy biển vì lợi nhuận của một vài tập đoàn”.

Các nhà bảo vệ môi trường lo ngại hoạt động khai thác sẽ gây tổn hại không thể phục hồi cho đa dạng sinh học dưới đáy biển, với các khu vực thử nghiệm từ 50 năm trước vẫn chưa hồi phục.

Sắc lệnh này là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn của chính quyền Mỹ. Tuần trước, chính quyền đã đẩy nhanh cấp phép cho 10 dự án khai thác trên đất liền và phê duyệt một trong những mỏ đồng lớn nhất nước Mỹ, nhằm đối phó với việc Trung Quốc hạn chế xuất khẩu khoáng sản quan trọng sau các biện pháp thuế quan của Mỹ.

Sắc lệnh được ban hành trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ-Trung leo thang. Trung Quốc, kiểm soát gần 70% nguồn cung đất hiếm toàn cầu, gần đây đã áp đặt hạn chế xuất khẩu các khoáng sản như antimon, gali, và germani – những nguyên liệu thiết yếu cho quốc phòng, chip, và năng lượng sạch. Điều này thúc đẩy Mỹ tìm kiếm các nguồn khoáng sản thay thế, bao gồm cả tài nguyên dưới đáy biển.