"Trên mỗi con phố điêu tàn, tôi luôn dõi tìm những mầm sống..."

Giữa nắng nóng và đổ nát

"Đây không phải là lần đầu tiên tôi đặt chân đến những nơi hằn in dấu vết của khổ đau và mất mát", nhà báo Thành Đạt, phóng viên ảnh của Báo Nhân Dân, trầm giọng mở đầu câu chuyện. Ký ức về chuyến tác nghiệp đầy ám ảnh tại Thổ Nhĩ Kỳ sau trận động đất kinh hoàng năm 2023 vẫn còn vẹn nguyên.

Anh chia sẻ: "Chính vì vậy, khi hay tin về trận động đất 7,7 độ richter tàn khốc tại Myanmar ngày 28/3, cướp đi sinh mạng của hàng nghìn người trong thảm họa được ví như '100 năm mới xuất hiện', một nỗi bồn chồn, lo lắng như phản xạ tự nhiên đã thôi thúc tôi về nhà chuẩn bị sẵn hành trang, dù chưa có bất kỳ quyết định nào từ cơ quan".

Với những kinh nghiệm quý báu từ Thổ Nhĩ Kỳ, mọi thứ gần như đã sẵn sàng, chỉ chờ một lệnh lên đường. Linh cảm không hề sai, chỉ hai ngày sau, phóng viên Thành Đạt nhận được lệnh từ lãnh đạo Báo Nhân Dân. Một sự thôi thúc mạnh mẽ trỗi dậy, được trực tiếp chứng kiến và ghi lại một thảm họa mang tầm quốc tế, đó là một vinh dự và trách nhiệm lớn lao mà cơ quan đã tin tưởng giao phó. Nhưng cùng lúc đó, trong lòng anh không khỏi dấy lên những trăn trở về sự nhỏ bé của con người trước sức tàn phá khủng khiếp của thiên nhiên, nhất là khi điểm đến lại là một đất nước đang phải gánh chịu những căng thẳng của nội chiến.

Trái ngược với cái lạnh thấu xương ở Thổ Nhĩ Kỳ năm 2023, Myanmar bao phủ bởi cái nắng như thiêu đốt, vượt ngưỡng 40 độ. Bởi vậy, hành lý lần này của Thành Đạt cũng tối giản hơn nhiều, chỉ vài bộ quần áo mỏng và lương khô. "Và, một thứ không thể thiếu chính là một đôi giày thật bền bỉ", anh nhấn mạnh, "kinh nghiệm cho thấy, việc bảo vệ đôi chân là sống còn khi phải liên tục di chuyển trên những đống đổ nát sắc nhọn".

Dù đã chuẩn bị tinh thần và vật dụng kỹ lưỡng, đặt chân đến vùng thảm họa, khung cảnh hoang tàn vẫn khiến người phóng viên dày dặn kinh nghiệm như Thành Đạt không khỏi sững sờ. Những ngôi nhà đổ sập ngổn ngang, người dân hoảng loạn, tuyệt vọng chờ đợi bên cạnh những đống gạch vụn với hy vọng mong manh tìm thấy người thân, còn lũ trẻ thì thất thần, lang thang xin cứu trợ.

"Trong những ngày tiếp theo, tôi không khỏi bàng hoàng khi quân đội liên tục tìm thấy gần chục thi thể nạn nhân mỗi ngày. Hình ảnh những thi thể biến dạng, mùi tử khí khủng khiếp bao trùm không gian, cùng với tiếng than khóc xé lòng của người nhà... tất cả tạo nên một khung cảnh tang thương đến nghẹt thở, một màu đen ám ảnh phủ lên tâm trí tôi", Thành Đạt nghẹn ngào.

So với chuyến tác nghiệp tại Thổ Nhĩ Kỳ, phóng viên Thành Đạt nhận thấy rõ sự khác biệt về mức độ rủi ro tại hiện trường Myanmar. Anh giải thích: "Nếu như ở Thổ Nhĩ Kỳ, động đất gây ra sự sụp đổ toàn bộ, khiến dư chấn ít gây nguy hiểm cho lực lượng cứu hộ, thì tại Myanmar, các tòa nhà thường chỉ sập phần móng hoặc tầng trệt, trong khi các tầng trên lại nứt vỡ nghiêm trọng, tiềm ẩn nguy cơ sập thứ cấp rất lớn ngay cả với những dư chấn nhỏ nhất. Rõ ràng, hiện trường ở Myanmar nguy hiểm hơn nhiều cho công tác cứu hộ".

Mặc dù vậy, anh không giấu được sự khâm phục đối với tinh thần quả cảm và năng lực chuyên môn của hai đoàn cứu hộ Việt Nam thuộc Bộ Quốc phòng và Bộ Công an. "Các anh không chỉ có ý chí quyết tâm cao độ mà còn thể hiện sự thông minh, linh hoạt trong việc xử lý những tình huống phức tạp nhất. Nhiệm vụ của tôi là bám sát họ để ghi lại những khoảnh khắc gian nan, thử thách nhất".

Nơi đau thương và hy vọng song hành

Là một trong hai phóng viên đại diện cho Báo Nhân Dân trực tiếp tác nghiệp tại sự kiện đặc biệt này, nhà báo Thành Đạt ý thức sâu sắc vai trò và trách nhiệm của mình. Anh chia sẻ rằng, khác với nhiều hãng thông tấn tập trung vào toàn cảnh thảm họa, Báo Nhân Dân, với vai trò là cơ quan ngôn luận của Đảng, luôn đặt trọng tâm vào hoạt động cứu hộ cứu nạn của hai đoàn Việt Nam, qua đó thể hiện chính sách ngoại giao nhân đạo của đất nước.

Đồng thời, anh và đồng nghiệp cũng không ngừng nỗ lực khai thác những câu chuyện đời thường, những mảnh đời chịu ảnh hưởng để mang đến cái nhìn đa chiều và sâu sắc hơn về thảm kịch.

Một nét đặc trưng trong cách tiếp cận của Báo Nhân Dân, theo anh, là việc thường thay đổi cấu trúc bài viết, tập trung khắc họa một nhân vật cụ thể - có thể là một người dân bình dị, một em bé lạc lõng, hay thậm chí là một chú chó nghiệp vụ tận tụy.

Qua những lăng kính cá nhân ấy, những câu chuyện lớn lao về sự mất mát, kiên cường và tình người, cũng như những nỗ lực phi thường của lực lượng cứu hộ, sẽ trở nên gần gũi và lay động hơn.

Anh cũng gợi mở về những câu chuyện xúc động và đầy sáng tạo mà anh đã ghi lại trong quá trình theo chân đoàn cứu hộ, như cách các chiến sĩ sử dụng những phương pháp độc đáo như 'chiến thần càng cua' hay 'chai nước úp ngược' - những chi tiết chân thực và sâu sắc minh chứng cho sự quả cảm, thông minh và tinh thần đồng đội tuyệt vời của lực lượng cứu hộ Việt Nam trong hoàn cảnh khắc nghiệt.

Trong những ngày tác nghiệp đầy khó khăn, có lẽ khoảnh khắc đọng lại sâu sắc nhất trong tâm trí người phóng viên ảnh chính là kỳ tích giải cứu một thanh niên 27 tuổi sau 124 giờ dưới đống đổ nát, một phép màu có được nhờ sự phối hợp nhịp nhàng giữa bộ đội Việt Nam cùng lực lượng cứu hộ Myanmar.

Chia sẻ về điều này, anh cho biết, trong nghiệp vụ cứu hộ cứu nạn, 'thời điểm vàng' chỉ kéo dài 72 giờ, vậy nên, việc cứu sống một người sau gần gấp đôi thời gian đó thực sự là một 'khoảnh khắc thần kỳ', và những bức ảnh ghi lại sự kiện phi thường này càng trở nên vô giá, là minh chứng cho tinh thần quả cảm và hy vọng không bao giờ tắt.

Trong khi 'khoảnh khắc thần kỳ' ấy thắp lên niềm tin vào sức mạnh của con người, thì giữa khung cảnh đổ nát bao trùm, người phóng viên vẫn không ngừng kiếm tìm những dấu hiệu của sự sống, những tia hy vọng nhỏ bé ẩn sau lớp tro tàn.

Anh tâm sự: "Trên mỗi con phố điêu tàn, mỗi góc đổ nát, ánh mắt tôi luôn dõi theo những phận người bé nhỏ, những em bé với nụ cười bất chợt hé nở trên gương mặt nhem nhuốc, hay đơn giản chỉ là những cọng cây non kiên cường vươn mình mạnh mẽ giữa đống gạch vụn".

"Những khuôn hình ấy là thông điệp sâu sắc tôi muốn gửi gắm đến độc giả: ngay cả trong tận cùng của mất mát và khổ đau, ánh sáng của hy vọng vẫn luôn hiện hữu, và rạng rỡ nhất chính là nụ cười trong trẻo, hồn nhiên của trẻ thơ. Với riêng tôi, những khoảnh khắc ấy vô cùng trân quý, giúp tôi tìm lại sự cân bằng giữa gam màu tối nghiệt ngã của hiện thực và những điểm sáng nhỏ bé nhưng đầy ý nghĩa về sức sống và niềm tin".

Tác nghiệp tại vùng thảm hoạ, theo nhà báo Thành Đạt, người phóng viên ảnh không chỉ cần một đôi mắt tinh tường để ghi lại khoảnh khắc, mà còn đòi hỏi một bản lĩnh thép và sự tỉnh táo để bảo toàn sự an toàn cho chính mình giữa lằn ranh mong manh của sự sống và cái chết. Anh thoáng nhớ về một khoảnh khắc, vừa khắc sâu sự hiểm nguy, vừa ánh lên niềm cảm phục đối với những người lính cứu hộ: "Tôi vẫn nhớ lần ấy, giữa tiếng báo hiệu rung chấn bất ngờ, chúng tôi đã phải cùng anh em chiến sĩ lao ra khỏi hiện trường đang chực chờ sụp đổ".

Chứng kiến tận mắt những mất mát không gì bù đắp, anh càng thấm thía hơn vai trò của báo chí không chỉ là ghi nhận sự kiện, mà còn là khơi dậy sự đồng cảm trong cộng đồng, lan tỏa những câu chuyện về nghị lực sống phi thường và tinh thần tương thân tương ái. Để mỗi bức ảnh, mỗi dòng chữ không chỉ là một bản tường trình về thảm họa, mà còn là lời kêu gọi hành động, là nguồn cảm hứng để chúng ta trân trọng hơn những gì mình đang có và chung tay xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn, ngay cả sau những mất mát đau thương nhất.