Trực tuyến Diễn đàn công luận: Vệ sinh an toàn thực phẩm – Giải pháp nào?

(CLO) Vừa qua, Báo Điện tử Congluan.vn đã tổ chức Diễn đàn Công luận - Giao lưu trực tuyến với chủ đề “Vệ sinh an toàn thực phẩm – Giải pháp nào?”.

Chương trình có sự tham gia của TS. Trần Đáng – Nguyên Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm – Bộ Y tế; ông Nguyễn Mạnh Hùng - Phó chủ tịch, Tổng thư ký Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam (VANATAS); ông Hoàng Huy Long, Giám đốc Công ty Cổ phần thực phẩm và rau quả an toàn Hanoi Green.

Hiện nay, những vi phạm về an toàn thực phẩm khá phổ biến, gây ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe của người tiêu dùng. Điều đáng nói là việc kiểm soát chất lượng vệ sinh thực phẩm của các cơ quan chức năng còn nhiều yếu kém. Mặc dù Nhà nước cũng đã có những chế tài để ngăn chặn, xử lý những vi phạm này, song những vấn nạn về mối nguy hại từ thực phẩm “bẩn” vẫn hiển hiện và người tiêu dùng đang phải đối mặt hàng ngày, hàng giờ…

Đâu là nguyên nhân của thực trạng này? Có thể giải quyết tình trạng mất VSATTP được không? Giải pháp nào sẽ đem lại hiệu quả?... Đó là những nội dung được đề cập trong Chương trình Diễn đàn Công luận - Giao lưu trực tuyến về “Vệ sinh an toàn thực phẩm – Giải pháp nào?”

PV: Thưa T.S Trần Đáng, những vụ ngộ độc thực phẩm, người tiêu dùng bị bệnh tật do sử dụng thực phẩm không an toàn đang ngày càng trở nên phổ biến và đang trở thành một thách thức cho xã hội. Vậy theo ông, nguyên nhân nào đã khiến vấn nạn về mất vệ sinh an toàn thực phẩm ngày một  gia tăng, thủ đoạn tinh vi hơn, gây nguy hại như vậy?

T.S Trần Đáng: Trước hết, phải nói về nhận thức. Hiện nay, khi nói ATTP thì người ta chỉ thấy toàn màu xám nhưng thực tế trong 15 năm qua vấn đề này đã đạt được những tiến bộ lớn; từ trẻ con cho đến người già đã có sự thay đổi về nhận thức và quá trình kiểm soát VSATTP đã có những kết quả tích cực.

Thật ra, vấn đề ngộ độc thực phẩm không phải là ngày càng gia tăng mà thực tế là từ trước đã tồn tại thực trạng này nhưng trước đây, chúng ta chưa có nhiều phương tiện kiểm tra, còn bây giờ vì điều kiện thanh tra, kiểm tra khá hơn nên phát hiện ra nhiều vụ. Bên cạnh đó, còn có sự phối hợp của  các Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp, Bộ Công thương làm rất thành công trong vòng 15 năm qua nên số lượng phát hiện những vụ vi phạm VSATTP mới nhiều như hiện nay.

Đúng là thực trạng vi phạm VSATTP  rất đáng báo động. Có nguyên nhân từ 2 phía: Phía khách quan: Do ngành nông nghiệp sản xuất nhỏ lẻ, phân tán; trong khâu phân phối, các DN làm ăn mang tính tiểu nông, chộp giật, không áp dụng tiêu chuẩn cơ bản, có tính bền vững. Cơ sở hạ tầng bao gồm thiết kế đô thị, xây dựng đô thị, môi trường còn yếu kém....

Về nguyên nhân chủ quan có thể thấy cái kiềng 3 chân tạo nên cơ sở ATTP đang khập khiễng vô cùng, không giữ được "nồi thực phẩm" theo quy luật là luật pháp, thanh tra, kiểm nghiệm. Cụ thể, luật pháp chưa hoàn chỉnh, ví dụ pháp lệnh VSATTTP có hiệu lực từ tháng 7/2011 nhưng không đi vào thực tế, thậm chí có chỗ còn ngược với khoa học về ATTP. Về quản lý vẫn còn những vi phạm tiêu chuẩn đánh giá, phân loại thực phẩm. Trong tổ chức, thực hiện chưa quyết liệt, chưa đi đúng hướng, còn thả nổi nhiều vấn đề như dịch vụ, hàng rong…

PV: Thưa ông Nguyễn Mạnh Hùng, với vai trò của Hội Bảo vệ người tiêu dùng, ông có đánh giá như thế  nào về thực trạng trên? Theo ông, nguyên nhân khiến tình trạng mất VSATTP không giảm là do đâu?

Ông Nguyễn Mạnh Hùng: Xin được đánh giá trên 3 góc độ: Thứ nhất, hệ thống luật pháp đã ổn chưa? Năm 2003 QH ban hành pháp lệnh VSATTP, năm 2010 ban hành luật VSATTP, Chính phủ có NĐ 38, các bộ có thông tư liên tịch... Hệ thống pháp luật đã tương đối đầy đủ.

Luật VSATTP khi đưa vào thực tiễn, các cơ quan liên quan sẽ có đánh giá qua quá trình thực thi để thực hiện chức năng quản lý và sửa đổi những bất cập cho phù hợp.

Thời gian qua, các cơ quan thực thi pháp luật có nhiều tiến bộ qua việc phát hiện, bắt giữ và xử lý thực phẩm bẩn, thực phẩm nhập khẩu trái phép. Nếu không được phát hiện, chắc chắn mức độ ảnh hưởng sẽ rất lớn.

Thứ hai, VSATTP luôn là vấn đề nóng, đáng báo động. Ngộ độc có thể đến từ người sản xuất, kinh doanh nên nhiều người không phát hiện được, đến khi phát hiện bệnh thì khó tìm được nguyên nhân.

Tuy nhiên, trong sản xuất cũng như chăn nuôi, người sản xuất còn sử dụng nhiều loại thuốc, thức ăn chưa bảo đảm: Rau trồng nơi ô nhiễm nhiều chất thải không kiểm soát được, sử dụng hóa chất, thuốc bảo vệ thực vật tùy tiện, không đảm bảo thời gian cách ly. Năm 2008 đã phát hiện vụ sử dụng chất tạo nạc trong chăn nuôi khiến người tiêu dùng quay lưng không sử dụng thịt lợn  mà chuyển sang các thực phẩm khác gây thiệt hại 15 nghìn tỉ đồng. Hiện nay, chất tạo nạc lại bị sử dụng nở rộ ở TP HCM, Đồng Nai. Trong nuôi cá, tôm thì sử dụng chất kháng sinh quá liều lượng. Ngoài ra, người sản xuất còn sử dụng chất bảo quản, tạo mùi, tạo màu, chất phụ gia độc hại...

Thứ ba, có thể thấy, luật pháp quy định chưa chặt chẽ. Cơ quan chức năng mặc dù đã cố gắng quyết liệt nhưng việc kiểm soát chưa đáp ứng đc tình hình mất VSATTP bởi  người sản xuất kinh doanh trục lợi, coi thường sức khỏe tính mạng người tiêu dùng, vì lợi nhuận mà bất chấp tất cả. Người tiêu dùng thì không tìm hiểu, trình độ nhận thức về VSATTP còn thấp.

PV: Xin hỏi Hoàng Huy Long, Giám đốc Công ty Cổ phần thực phẩm và rau quả an toàn HN Green, ông có thể chia sẻ những suy nghĩ của mình về vấn đề này? Theo ông, tình trạng mất ATTP ảnh hưởng như thế nào tới DN nói chung và hệ thống thực phẩm sạch của HN  Green nói riêng?

Ông Hoàng Huy Long: Xin được chia sẻ một thông tin: Từ năm 2012 đến nay trong chuỗi cửa hàng của tôi hay những cửa hàng có cùng mô hình thì đã đóng cửa 8/10, vấn đề lớn nhất là niềm tin trong khách hàng bị mất. Thực phẩm bẩn, không an toàn, rau thịt bẩn, tạo ra dư luận không tốt nên những DN như chúng tôi lao đao vì những con sâu làm rầu nồi canh.

Tại những điểm bán hàng của công ty ở quận Tây Hồ, Hoàn Kiếm, Cầu Giấy (Hà Nội), chúng tôi đã đến tận nơi gặp gỡ khách hàng để chia sẻ, trò chuyện với khách hàng về ATTP của công ty và thị trường hiện nay.

Khách hàng hiện nay ngày càng có nhiều sự lựa chọn và được quan tâm đến lợi ích hơn nếu hàng hóa được kiểm soát từ trang trại sản xuất chăn nuôi, nuôi trồng đến khâu phân phối qua những DN uy tín. Tôi khuyến cáo khách hàng nên thông thái hơn trong việc lựa chọn sản phẩm sạch và ngon.

PV: Bạn đọc LeLan (Lelan.mb @gmail.com) đặt câu hỏi với TS. Trần Đáng: Vừa qua, đã xảy ra một vụ việc gây xôn xao trong dư luận xã hội, đó là việc sử dụng ồ ạt chất tạo nạc trong chăn nuôi heo hay làm lòng đỏ trứng gà… Ông nhìn nhận thực tế vấn đề này ra sao?

T.S Trần Đáng:Thị trường thực phẩm đang có nhiều vấn đề nảy sinh, đây chỉ là vấn đề rất nhỏ. Tuy nhiên đây cũng là sự cảnh báo đối với các cơ quan quản lý mà cụ thể là Bộ NN- PTNT về khả năng quản lý và giám sát thị trường; cảnh báo cơ quan quản lý sức khoẻ, vì thực tế không chỉ có một mà là rất nhiều trường hợp như vậy. Cơ quan quản lý sức khoẻ phải phối hợp với ngành nông nghiệp để quản lý chặt chẽ hơn.

PV:  Thưa ông Nguyễn Mạnh Hùng, hiện nay có rất nhiều biện pháp được các cơ quan chức năng đưa ra để ngăn chặn vấn nạn mất vệ sinh an toàn thực phẩm. Theo ông, đâu là giải pháp cần nhất để bảo vệ người tiêu dùng?

Ông Nguyễn Mạnh Hùng: Tôi đồng tình với các biện pháp của các cơ quan Nhà nước đã đưa ra để nâng cao nhận thức người tiêu dùng. Trong bối cảnh hiện nay, cần phải tăng cường xử lí nghiêm. Trong cơ chế thị trường, người SXKD cần phải bán hàng ra để thu hồi vốn, để tái đầu tư nên người tiêu dùng cần chủ động tẩy chay các sản phẩm mất vệ sinh, người tiêu dùng có quyền lựa chọn sản phẩm cho mình. Bên cạnh đó, xã hội cần hoan nghênh, nhân rộng các mô hình sản xuất sạch, an toàn. Cơ quan chức năng cần công khai danh tính các cơ quan vi phạm VSATTP, đảm bảo cạnh tranh công bằng giữa các doanh nghiệp sản xuất thực phẩm.

Bạn dọc Minh Quân (Minhquan.nb@gmail.com) đặt câu hỏi với ông Nguyễn Mạnh Hùng: Có nhiều nhà sản xuất, họ có bao gói và dán nhãn VSATTP trên sản phẩm, tuy nhiên, đó chỉ là để đối phó với cơ quan chức năng. Quan điểm của ông ra sao và ông có lời khuyên gì dành cho người tiêu dùng?

Ông Nguyễn Mạnh Hùng: Người tiêu dùng ngoài quyền được sử dụng sản phẩm an toàn thì còn được quyền cung cấp đầy đủ, chính xác thông tin về sản phẩm đó. Nếu ghi đối phó nhãn mác là nhà sản xuất đang xâm phạm quyền thông tin của người tiêu dùng.

Để xử lý những vi phạm này, cơ quan quán lý cần kiểm tra, xử lý nghiêm minh, người tiêu dùng khi phát hiện cần phản ánh lên các cơ quan chức năng để can thiệp kịp thời.

T.S Trần Đáng: Các giải pháp phải thực hiện công thức 1-3-6-9 như trong quyết định 43 mà Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm đã ký để làm ra sản phẩm an toàn cho người tiêu dùng với 3 phương châm và 6 nguyên tắc: Lấy tuyên truyền giáo dục là trọng tâm; phải đào tạo đội ngũ cán bộ thực hiện đi trước một bước; xã hội hoá các quy trình trong VSATTP, sản phẩm làm ra phải đảm bảo mục tiêu và chất lượng về ATTP; Ngành y tế phải tham mưu hiệu quả, phù hợp cho chính quyền; Hoạt động liên ngành; Giáo dục tuyên truyền đến từng người; Kinh doanh thực phẩm phải có điều kiện; Thanh tra kiểm tra, xử lý kịp thời. Cuối cùng là thực hiện đồng bộ 9 giải pháp.

PV:Xin được hỏi ông Hoàng Huy Long, để các sản phẩm tốt và an toàn đến tay người tiêu dùng, với góc độ một DN, giải pháp nào sẽ là khả thi nhất trong bối cảnh hiện nay, thưa ông?

Ông Hoàng Huy Long: Theo tôi, những đơn vị kinh doanh thực phẩm phải được các cơ quan quản lý chặt chẽ. Đối với hàng hóa phải được kiểm soát theo quy trình nghiêm ngặt, có những quy định rõ ràng. Hiện nay, cách quản lý vẫn khập khiễng dẫn đến có những DN mở ra nhưng không được kiểm soát dẫn đến niềm tin của khách hàng bị lung lay.

PV:  Thưa T.S Trần Đáng, hành vi vi phạm về vệ sinh an toàn thực phẩm đã có quy định rất rõ trong luật, tuy nhiên việc xử phạt vẫn chưa đủ sức răn đe. Theo ông, cần có những chế tài gì để xử lý hành vi vi phạm VSATTP đủ mạnh?

T.S Trần Đáng: Luật pháp phải đưa ra các mức độ xử phạt, quy định xử phạt nghiêm ngặt, đủ tầm giáo dục và răn đe. Bên cạnh đó phải lấy việc bảo vệ sức khoẻ con người là gốc đồng thời công khai mức xử phạt trong nhân dân.

PV: Thưa ông Hoàng Huy Long, trách nhiệm của DN như thế nào, đặc biệt trong thực tế quản lý an toàn thực phẩm của chuỗi hệ thống Green Food hiện nay. Theo quan điểm của ông, cần phải thực hiện các quy định về ATTP như thế nào?

Ông Hoàng Huy Long: Đứng ở góc độ một đơn vị kinh doanh, tôi mong muốn có được niềm tin từ khách hàng và những “điểm đen” về ATTP sẽ được công khai minh bạch trên các phương tiện thông tin truyền thông. Đồng thời các cơ quan quản lý khi cho một DN được hoạt động phải có những tiêu chuẩn khắt khe hơn.

Còn về phía Hanoi Green chúng tôi luôn thực hiện nguyên tắc: các sản phẩm gạo, thịt thực hiện nghiêm ngặt các quy định về tiêu chuẩn an toàn.

PV: Để hạn chế tình trạng mất VSATTP, cần phải có chế tài như thế nào, và vai trò cũng như trách nhiệm của VANATAS là gì, thưa ông Nguyễn Mạnh Hùng?

Ông Nguyễn Mạnh Hùng: Chế tài chính là thái độ của pháp luật với hành vi đó.  Hiện nay, Chính phủ đã ban hành Nghị định 78/2013, chế tài xử lý đã tăng lên so với trước song vẫn chưa cụ thể với từng vụ việc mà mang tính chất chung chung nên các vụ việc nhỏ lẻ và cả những vụ việc lớn gây ảnh hưởng nghiêm trọng nhiều khi bị quy xử lý chung một mức là chưa thỏa đáng và đủ mức răn đe.

Vì vậy, tôi đề nghị cơ quan chức năng cần xử lý trên cơ sở từng vụ việc cụ thể để chính xác hơn, quyết liệt hơn. Về phía đội ngũ thực thi phải trong sáng, nghiêm minh, đồng bộ.

Câu hỏi khán giả Trần Thu Trang (TP. Nha Trang):  Ông có lời khuyên gì dành cho người tiêu dùng trong việc lựa chọn thực phẩm đảm bảo an toàn?

Ông Nguyễn Mạnh Hùng: Nhân đây, tôi cũng khuyến cáo người tiêu dùng nên mua hàng hóa tại các địa điểm, cửa hàng tin cậy, xem xét thương hiệu, nhãn mác có được sửa đổi không, nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.

Người tiêu dùng nên trang bị cho mình những kiến thức tối thiểu, phải biết cách nhận biết về thực phẩm an toàn, phải biết quý sức khỏe của chính mình, tìm hiểu kĩ thông tin về nguồn gốc, xuất xứ của sản phẩm trước khi mua.

PV: Và câu hỏi cuối cùng xin được hỏi T.S Trần Đáng, làm thế nào để tạo thói quen ăn uống lành mạnh?

T.S Trần Đáng: Trước hết, người tiêu dùng cần có kiến thức để biết chọn thực phẩm an toàn và chế biến an toàn, sử dụng an toàn; phải có thói quen xem nhãn mác và phải là một thanh tra viên, tuyên truyền viên về ATTP nâng cao dân trí về ATTP.

Congluan.vn