Trung Quốc đang thắng thế trong đàm phán thương mại với Mỹ?

Vòng đàm phán thương mại mới nhất giữa Mỹ và Trung Quốc vừa khép lại tại Stockholm hôm thứ Hai mà không đạt được nhiều tiến triển trong cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Các nhà đàm phán Mỹ vẫn giữ lập trường cứng rắn, thậm chí đe dọa áp dụng các biện pháp trừng phạt thứ cấp nhằm ngăn chặn Trung Quốc hỗ trợ cuộc xung đột của Nga với Ukraine.

Tuy nhiên, các nhà phân tích địa chính trị nhận định rằng chính quyền của Tổng thống Donald Trump đang rơi vào thế bất lợi trong quá trình thương thảo.

Hồi tháng Tư, Tổng thống Trump đã khiến căng thẳng kinh tế leo thang đáng kể. Với lý do Trung Quốc duy trì các hoạt động thương mại không công bằng và cam kết vực dậy ngành sản xuất nội địa, ông đã công bố áp đặt mức thuế quan nặng nề lên hàng hóa Trung Quốc.

Quyết định này làm chao đảo chuỗi cung ứng toàn cầu, buộc Bắc Kinh nhanh chóng đáp trả bằng thuế quan riêng cùng hàng loạt biện pháp trả đũa tương xứng.

Thứ trưởng Bộ Thương mại kiêm đại diện thương mại quốc tế Trung Quốc Li Chenggang chia sẻ với truyền thông nhà nước rằng các cuộc thảo luận diễn ra thẳng thắn. Ông cho biết hai bên đang nỗ lực gia hạn thỏa thuận tạm dừng 90 ngày, vốn được thống nhất từ tháng Năm, đối với các mức thuế quan nghiêm trọng nhất.

Trong khi đó, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent, người dẫn đầu đoàn đàm phán tại Stockholm, đánh giá các cuộc thảo luận đạt hiệu quả tích cực.

Dù vậy, ông Bessent nhấn mạnh rằng quyết định gia hạn thỏa thuận đình chiến thương mại, hiện dự kiến hết hạn vào ngày 12 tháng 8, sẽ phụ thuộc hoàn toàn vào Tổng thống Trump.

Nhiều ý kiến phê bình cho rằng Tổng thống Trump đã nhượng bộ quá nhiều trong nỗ lực đạt được một thỏa thuận toàn diện với Trung Quốc. Điển hình là quyết định gần đây của chính quyền Mỹ khi dỡ bỏ hạn chế xuất khẩu chip H20 của Nvidia.

Loại chip này nằm trong danh sách bị kiểm soát nhằm kìm hãm sự phát triển trí tuệ nhân tạo của Trung Quốc, lĩnh vực mà Washington coi là mối đe dọa an ninh quốc gia do chính sách hợp nhất dân sự - quân sự của Bắc Kinh.

Chưa dừng lại ở đó, Bộ Thương mại Mỹ còn được chỉ đạo tạm hoãn áp dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới đối với Trung Quốc. Theo Financial Times đưa tin hôm thứ Ba, trích dẫn nguồn từ các quan chức Mỹ hiện tại và trước đây, động thái này nhằm giữ cho các cuộc đàm phán thương mại không bị gián đoạn.

Một số nhượng bộ khác được cho là liên quan đến Đài Loan, hòn đảo tự trị mà Trung Quốc xem là một phần lãnh thổ không thể tách rời và quyết tâm thống nhất, kể cả bằng biện pháp quân sự nếu cần thiết.

Theo Times, dẫn nguồn tin đa dạng, chính quyền Trump đã ngăn Tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức dừng chân tại New York trong chuyến công du dự kiến đến các đồng minh ngoại giao ở Mỹ Latinh. Trước đây, cả ông Lại khi còn là phó tổng thống lẫn các vị tiền nhiệm đều được phép thực hiện những chuyến dừng chân ngắn tại Mỹ để gặp gỡ người ủng hộ và quan chức.

Ngoài ra, một báo cáo từ truyền thông Anh tiết lộ cuộc gặp dự kiến giữa Bộ trưởng Quốc phòng Đài Loan Wellington Koo và Thứ trưởng Quốc phòng Mỹ về Chính sách Elbridge Colby đã bị hủy bỏ vào phút chót trong tháng trước. Tuy nhiên, Newsweek cho biết họ chưa thể xác minh độc lập các thông tin này.

Những động thái trên vấp phải phản ứng từ các chuyên gia nghiên cứu về Trung Quốc. Họ cảnh báo rằng việc sử dụng Đài Loan, một nền dân chủ tự trị và đối tác thương mại quan trọng, như một con bài mặc cả là điều không nên.

Phát ngôn viên Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington, D.C., Liu Pengyu, nói với Newsweek rằng ông không nắm rõ chi tiết các báo cáo trên.

Ông Pengyu tái khẳng định lập trường kiên quyết của Bắc Kinh trong việc phản đối các chuyến thăm Mỹ của lãnh đạo Đài Loan, dựa trên chính sách "một Trung Quốc", trong đó chính phủ tại Bắc Kinh được xem là chính quyền hợp pháp duy nhất.

David Sacks, chuyên gia nghiên cứu châu Á tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, nhận định trong một bài phân tích rằng việc hủy chuyến quá cảnh của Tổng thống Lại, cùng với quyết định cho phép Nvidia bán chip H20 cho khách hàng Trung Quốc và tạm dừng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu, cho thấy Mỹ đang tránh những hành động có thể khiến Trung Quốc phật lòng. Mục tiêu là để chuẩn bị cho cuộc gặp tiềm năng giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình.

Ngược lại, nhượng bộ từ phía Trung Quốc trong các cuộc đàm phán tỏ ra khá hạn chế. Bắc Kinh đồng ý bổ sung hai hóa chất vào danh sách tiền chất của fentanyl, loại opioid gây ra khủng hoảng quá liều tại Mỹ và là một vấn đề nhức nhối trong quan hệ song phương. Washington liên tục hối thúc Bắc Kinh mạnh tay hơn để ngăn chặn dòng ma túy này tràn vào Mỹ.

Sau vòng đàm phán đầu tiên vào tháng Năm, Trung Quốc cũng tuyên bố nới lỏng một phần hạn chế đối với nam châm đất hiếm, vốn được áp đặt để đáp trả các đợt thuế quan của Tổng thống Trump hồi tháng Tư.

Dù vậy, Mỹ và nhiều quốc gia khác vẫn phàn nàn về tình trạng giao hàng bị trì hoãn. Hiện tại, Trung Quốc đang dẫn đầu thế giới trong khai thác và tinh chế các nguyên tố đất hiếm, nhóm kim loại không thể thiếu để sản xuất các linh kiện công nghệ cao như động cơ xe điện hay hệ thống dẫn đường tên lửa.

"Tính toán sai lầm"

George Magnus, chuyên gia tại Trung tâm Trung Quốc của Đại học Oxford và từng là kinh tế gia trưởng tại Ngân hàng Đầu tư UBS, chia sẻ với Newsweek rằng một trong những lý do khiến Trung Quốc chiếm thế thượng phong là do chính quyền Trump đã đánh giá sai tác động của các biện pháp kiểm soát xuất khẩu.

"Lý do thứ hai nằm ở việc Tổng thống Trump đang dồn sức để đạt được một thỏa thuận với Trung Quốc", ông Magnus nói, đồng thời so sánh tình hình với thỏa thuận "giai đoạn một" trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump. Khi đó, Trung Quốc cam kết mua thêm 200 tỷ USD hàng hóa và dịch vụ Mỹ nhưng chỉ thực hiện một phần.

"Lý do đầu tiên mang tính nền tảng, còn lý do thứ hai chỉ xoay quanh sự tâng bốc", ông Magnus phân tích thêm. "Tổng thống Trump đang đặt lợi ích quốc gia vào thế bất lợi khi quá chú trọng vào yếu tố thứ hai".

Các quan chức trong chính quyền Trump tiết lộ rằng một cuộc gặp trực tiếp giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình có thể diễn ra vào cuối năm nay.

Tuy nhiên, hôm thứ Hai, Tổng thống Donald Trump viết trên Truth Social rằng ông chỉ cân nhắc điều này nếu nhận được lời mời từ Chủ tịch Tập Cận Bình, đồng thời nhấn mạnh: "Nếu không, tôi không quan tâm!".