Sau nhiều tuần chứng kiến ​​Tổng thống Mỹ Donald Trump gây áp lực buộc công ty công nghệ Trung Quốc ByteDance bán ứng dụng truyền thông xã hội TikTok cho Microsoft, Bắc Kinh đã đáp trả, sử dụng một trong những vũ khí lựa chọn của chính ông Trump - kiểm soát xuất khẩu.

Các nhà chức trách Trung Quốc đã mở rộng danh sách các mặt hàng xuất khẩu được kiểm soát của Trung Quốc để bao gồm các thuật toán, tất nhiên là tài sản chính của TikTok.

“Là mẹ của một thiếu niên dành quá nhiều thời gian để xem các bộ phim hài dài 15 giây trên ứng dụng, tôi có thể nói với bạn rằng họ (TikTok) rất giỏi trong việc giữ chân bạn”, Rana Forroohar, bình luận viên của The Financial Times nhận xét.

Động thái này phần lớn mang yếu tố chính trị. TikTok hầu như không có tính chiến lược như nhà sản xuất thiết bị 5G Huawei. Tuy nhiên, như một nhà đầu tư Trung Quốc đã nói rằng, việc Bắc Kinh cho phép chính quyền Trump dường như "buộc thanh lý" ứng dụng video lan truyền sẽ không có tác dụng gì, ngay cả vào thời điểm mà chính quyền Trung Quốc rõ ràng muốn tránh bất kỳ gia tăng căng thẳng giữa hai nước trước cuộc bầu cử tháng 11.

Nhưng việc Bắc Kinh sử dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu để có khả năng cản trở một thỏa thuận cũng nhấn mạnh rằng không chỉ Mỹ, mà còn cả Trung Quốc, đang tiến tới tách rời ngành công nghệ của mình.

Theo dữ liệu của Gavekal Dragonomics / Macrobond, các quốc gia mới nổi là thị trường xuất khẩu lớn hơn của Trung Quốc so với Mỹ.

Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường của Bắc Kinh và chính sách ngoại giao dựa trên thương mại của nước này ở những nơi như Châu Phi và Trung Đông, kết hợp với sự gia tăng của đồng nhân dân tệ kỹ thuật số, sẽ giúp Trung Quốc dễ dàng tăng xuất khẩu sang những nơi khác ngoài Mỹ.

Chính quyền Trump đã cố gắng bù đắp những nỗ lực này bằng cách từ chối cung cấp chip và phần mềm do Mỹ sản xuất cho Huawei, những yếu tố mà công ty truyền thông hàng đầu Trung Quốc yêu cầu cho việc triển khai mạng 5G toàn cầu đầy tham vọng của mình.

Nhưng không chuyên gia nào khi đề cập về chủ đề này cho rằng những lệnh cấm sẽ ngăn Trung Quốc thực hiện việc tách khỏi hệ sinh thái công nghệ của Mỹ trong tương lai. Thậm chí, các hạn chế chỉ đẩy nhanh nỗ lực của Trung Quốc trong việc phát triển ngành công nghiệp chip của riêng mình.

Trung Quốc giờ đây đã có thể tiếp cận những thứ như bằng sáng chế của Hoa Kỳ, các bài báo khoa học, và thậm chí là các sáng tạo của công ty Mỹ. Nó bao gồm các công trình đột phá về trí tuệ nhân tạo, một số đã được xuất bản hoặc phát triển mã nguồn mở.

Điều này xảy ra cùng lúc với việc các biện pháp bảo vệ pháp lý của Trung Quốc đối với những thứ như sở hữu trí tuệ và bằng sáng chế ngày càng trở nên mạnh mẽ hơn.

Một câu hỏi thú vị đang được đặt ra: Mỹ vẫn là quê hương của những đổi mới công nghệ tiên tiến nhất, nhưng nước nào sẽ giỏi hơn trong việc phát minh ra cái mới trong tương lai?

Nhà công nghệ và nhà đầu tư mạo hiểm người Trung Quốc Kai-Fu Lee cho rằng, Trung Quốc sẽ dễ dàng hơn trong việc tăng cường đổi mới bằng cách sử dụng các nguồn lực hiện có của mình và vỗ về các thương hiệu tiêu dùng của chính họ trên các sản phẩm được sản xuất bởi một nền kinh tế vốn đã mạnh mẽ và ngành sản xuất nội địa đủ lớn và đa dạng.

Những gì Trung Quốc đang có đơn giản hơn những gì mà Mỹ hiện đang cố gắng làm, đó là xây dựng lại chuỗi cung ứng mà họ đã dành vài thập kỷ qua để gia công cho phía Đông. Đó là lợi thế của việc có một chính sách công nghiệp quốc gia nhất quán, như Trung Quốc đã làm.

Mỹ đã từ bỏ quy hoạch như vậy cách đây nhiều thập kỷ với sự trỗi dậy của chủ nghĩa tân tự do, vốn cho rằng vốn, hàng hóa và lao động phải được lưu chuyển tự do mà không có bất kỳ hạn chế nào của chính phủ.

Vấn đề là phương pháp tiếp cận thị trường tự do đầu tiên không hoạt động hiệu quả trong thời kỳ khủng hoảng. Ví dụ, ngay sau khi đại dịch bắt đầu, nhiều công ty may mặc sẵn sàng và háo hức cung cấp khẩu trang để lấp đầy sự thiếu hụt trong các bệnh viện. Họ là những người thúc đẩy Nhà Trắng giúp họ phối hợp những nỗ lực này, thay vì ngược lại.

Không ai trong chính quyền có manh mối về những nguồn lực sản xuất nào có thể sẵn sàng ngay lập tức để lấp đầy khoảng trống thiết bị bảo hộ y tế, hoặc cách triển khai chúng tốt hơn trong một cuộc khủng hoảng.

Tất nhiên, cách xử lý sai lầm của chính quyền Trump đối với đại dịch là số ít. Nhưng trong vài thập kỷ qua, các nhà hoạch định chính sách của Hoa Kỳ đã làm ngơ khi các bộ phận của chuỗi cung ứng công nghiệp được thuê ngoài, giảm quy mô hoặc độc quyền.

Họ ít nghĩ đến những phân nhánh có thể xảy ra trong trường hợp khẩn cấp. Việc tập trung vào hiệu quả kinh tế hơn là khả năng phục hồi đã khiến các công ty Mỹ phải rút lui trong suy thoái với những vụ phá sản hàng loạt, thay vì sử dụng những khoảng thời gian như vậy để đào tạo lại và trang bị lại, như các quốc gia khác, đặc biệt là Đức, đã làm.

Đó là lý do tại sao quỹ đạo kinh tế của Mỹ, Trung Quốc và Đức hiện nay rất giống với những gì họ đã có ngay sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.

Sau đó, hiện tại, Đức đã thu hút nhiều lao động hơn, và tận hưởng sự phục hồi hình chữ V, một phần là nhờ giành được hoạt động kinh doanh mới ở châu Á khi Trung Quốc phục hồi.

Xuất khẩu của Trung Quốc tăng nhanh trở lại trong cả hai khoảng thời gian, nhờ các khoản vay nhanh chóng và đồng bộ cũng như hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp nhỏ và lớn.

Trong khi đó, nước Mỹ đã mòn mỏi trong nhiều năm sau năm 2008 trong tình trạng thất nghiệp phục hồi, sau đó là chi phiếu trả lương sòng phẳng.

Giờ đây, Mỹ có vẻ như đang rơi một cuộc suy thoái sâu hơn do đại dịch COVID-19. Có lẽ đó là lý do tại sao Trung Quốc quyết định gọi ông Trump là người ‘bịp bợm” với TikTok.

Cả hai quốc gia đều có công nghệ để bảo vệ và vũ khí kinh tế để làm điều đó. Nhưng tương lai trước mắt của Trung Quốc có vẻ tươi sáng hơn một chút. Tách ra, hóa ra, là một con đường hai chiều.