Mỹ-Trung vẫn đang trong cuộc cạnh tranh chiến lược

Vài ngày sau khi tân Tổng thống Mỹ Joe Biden nhậm chức, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cho biết trong một bài phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới hôm thứ 2 vừa qua rằng các quốc gia phải từ chối tư duy Chiến tranh Lạnh và nắm lấy “giao tiếp chiến lược” để xây dựng lòng tin. Tiếp theo, ông đã đưa trường hợp của quốc gia mình ra để làm ví dụ điển hình cho khán giả toàn cầu thấy rõ về suy nghĩ của ông.

Ông Tập đã nói qua liên kết video tới cuộc họp của Chương trình nghị sự Davos - một phần mở đầu trực tuyến cho hội nghị thượng đỉnh trực tiếp của diễn đàn ở Singapore rằng: “Các vấn đề mà thế giới đang đối mặt có mối liên hệ với nhau và phức tạp. Cách thoát khỏi chúng là thông qua việc duy trì chủ nghĩa đa phương và xây dựng một cộng đồng với một tương lai chung cho nhân loại.”

Lời nói của ông sau đó đã bị Nhà Trắng phản đối, với thư ký báo chí Jen Psaki nói rằng: "Mỹ và Trung Quốc đang ở trong một cuộc cạnh tranh chiến lược và rằng Trung Quốc đang thực hiện hành vi gây tổn hại cho người lao động Mỹ, làm mờ lợi thế công nghệ của chúng tôi và đe dọa liên minh và ảnh hưởng của chúng tôi trong các tổ chức quốc tế".

Đây là lần thứ hai ông Tập phát biểu trước WEF. Lần đầu tiên, vào tháng 1 năm 2017 -  ba ngày trước khi Donald Trump bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống của mình, khi ông Tập thể hiện mình là người bảo vệ thương mại tự do và toàn cầu hóa trái ngược với chủ nghĩa biệt lập “Nước Mỹ trên hết” của Donald Trump.

Ông Tập đã liệt kê những gì ông coi là bốn nhiệm vụ lớn đối với thế giới, đó là: tăng cường điều phối chính sách kinh tế vĩ mô; từ bỏ “định kiến ​​tư tưởng” và theo đuổi hợp tác cùng có lợi; thu hẹp khoảng cách giữa các nước phát triển và đang phát triển; và cùng nhau giải quyết các thách thức toàn cầu, bao gồm COVID-19.

Lần này, trong một thông điệp dường như nhắm vào Mỹ và các đối tác nhưng không nêu tên, ông Tập đã tố cáo các chính sách của thời Trump. Ông nói: “Xây dựng các vòng kết nối nhỏ hoặc bắt đầu một cuộc Chiến tranh Lạnh mới, từ chối, đe dọa hoặc đe dọa người khác, cố tình áp đặt sự tách rời, làm gián đoạn nguồn cung ứng hoặc các biện pháp trừng phạt và tạo ra sự cô lập hoặc ghẻ lạnh sẽ chỉ đẩy thế giới vào chia rẽ và thậm chí là đối đầu.”

Ông Tập tuyên bố rằng Trung Quốc sẽ tiếp tục con đường cải cách và mở cửa nền kinh tế dựa trên các nguyên tắc thị trường và tiêu chuẩn quốc tế. Ông nói: “Chúng tôi hy vọng những nỗ lực này sẽ mang lại nhiều cơ hội hợp tác hơn cho các quốc gia khác, đồng thời tạo thêm động lực cho sự phục hồi và tăng trưởng kinh tế toàn cầu.

Ông cũng kêu gọi “dỡ bỏ các rào cản đối với thương mại, đầu tư và trao đổi công nghệ.”

Trung Quốc ngày càng độc đoán trong nước 

Tại Nhà Trắng, thư kí báo chí Psaki được hỏi liệu lời kêu gọi thống nhất và hợp tác của ông Tập trong các vấn đề như COVID-19 có thể thay đổi lập trường của Mỹ đối với đối thủ Châu Á hay không.

Psaki đã nói: “Không. Tôi nghĩ cách tiếp cận của chúng tôi đối với Trung Quốc vẫn như cũ - trong những tháng qua, nếu không muốn nói là lâu hơn. Chúng tôi đang cạnh tranh nghiêm túc với Trung Quốc. Cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc là đặc điểm nổi bật của thế kỷ 21.”

Psaki đã đưa ra lưu ý rằng Trung Quốc đang ngày càng độc đoán hơn ở trong nước và quyết đoán hơn ở nước ngoài, và với việc Bắc Kinh hiện đang thách thức an ninh, sự thịnh vượng và các giá trị của Mỹ bằng nhiều cách.

Psaki cho biết điều cần thiết bây giờ là “một cách tiếp cận mới của Mỹ đối với Trung Quốc. Chúng tôi muốn tiếp cận vấn đề này với sự kiên nhẫn chiến lược”, và bà nói thêm  rằng chính quyền Biden đang tìm cách tham gia nhiều hơn với các đảng viên Cộng hòa và Dân chủ trong Quốc hội và các đồng minh để thảo luận về con đường tiếp theo liên quan đến chính sách của Trung Quốc.

Thực tế cũng cho thấy rằng Trung Quốc hiện nay đã nâng tầm ảnh hưởng của mình trên thế giới lên đáng kể, số liệu do Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển công bố hôm Chủ nhật cho thấy đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Trung Quốc đã tăng 4% lên 163 tỷ USD vào năm 2020, khiến nước này trở thành nước nhận đầu tư lớn nhất. Sự gia tăng này diễn ra bất chấp sự sụt giảm tổng thể của FDI toàn cầu, giảm 42% xuống 859 tỷ USD trong bối cảnh COVID-19 và những bất ổn khác. Trái ngược với Trung Quốc, dòng vốn FDI vào Mỹ lại giảm 49% xuống còn 134 tỷ USD.

Tương tự như vậy, cả Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực, được ký kết với 15 quốc gia vào tháng 11 và việc ký kết Hiệp định Toàn diện về Đầu tư với Liên minh Châu Âu vào tháng 12 đều nhấn mạnh ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc trong thương mại khu vực. Ông Tập đã từng cam kết rằng: “Trung Quốc sẽ tiếp tục thúc đẩy tự do hóa và thuận lợi hóa thương mại và đầu tư.”

HSBC trong một cuộc khảo sát vào tháng 12 cho thấy 18% doanh nghiệp ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương dự định ưu tiên thương mại với Trung Quốc vào năm 2021, so với 16% tập trung vào Mỹ.

Mặc dù đã phải chịu sự tổn thất nặng nề bởi COVID-19, nhưng điều đó cũng không làm ảnh hưởng đến sức hấp dẫn toàn cầu của nước này. Trung Quốc là quốc gia đầu tiên hứng chịu một đợt bùng phát dịch lớn cũng là một trong những quốc gia đầu tiên kiềm chế vi rút và giả sử rằng thành công này được duy trì, nền kinh tế Trung Quốc dự kiến ​​sẽ tăng trưởng khoảng 8% vào năm 2021.

Ngoài ông Tập, các nhà lãnh đạo khác như Angela Merkel của Đức, Yoshihide Suga của Nhật Bản và Narendra Modi của Ấn Độ sẽ phát biểu trước diễn đàn kéo dài đến thứ 6 tuần này. Tổng thống Joe Biden dự kiến ​​sẽ không tham gia.

Huy Hoàng