Trung Quốc rút khỏi dự án 60 tỷ USD ở Pakistan, Islamabad cầu viện ADB

Trung Quốc đã chính thức rút khỏi dự án hàng đầu trong Hành lang Kinh tế Trung Quốc - Pakistan (CPEC), và Islamabad buộc phải chuyển hướng sang Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) để tìm nguồn tài trợ. Đây được xem là một sự chuyển dịch địa chính trị lớn lao.

Cụ thể, Trung Quốc quyết định không tham gia nâng cấp đường sắt Main Line-1 (ML-1), vốn là dự án tham vọng nhất của Pakistan. Quyết định này đến sau chuyến thăm Bắc Kinh gần đây của Thủ tướng Pakistan Shehbaz Sharif, nơi ông không đạt được cam kết tài trợ mới hoặc các dự án lớn trong giai đoạn 2 của CPEC.

Thay vào đó, ông chỉ mang về các biên bản ghi nhớ (MoU) trị giá 8,5 tỷ USD, chủ yếu tập trung vào lĩnh vực nông nghiệp, xe điện, năng lượng mặt trời, y tế và thép, mà không có khoản đầu tư nổi bật nào.

Dự án CPEC là gì?

Hành lang Kinh tế Trung Quốc - Pakistan (CPEC) là một dự án hạ tầng quy mô lớn, nhằm kết nối vùng Tân Cương ở tây bắc Trung Quốc với cảng Gwadar bên bờ biển Arab của Pakistan thông qua hệ thống đường bộ, đường sắt, đường ống dẫn và các dự án năng lượng. Với chiều dài khoảng 3.000 km, CPEC đóng vai trò quan trọng trong Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc.

Dự án này được kỳ vọng sẽ tăng cường kết nối khu vực, liên kết Nam Á, Trung Á, Trung Đông và châu Phi. Nhờ đó, thương mại giữa Trung Quốc và Pakistan sẽ được thúc đẩy, việc nhập khẩu năng lượng của Trung Quốc trở nên thuận lợi hơn, đồng thời góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tổng giá trị đầu tư ước tính vượt quá 60 tỷ USD.

Theo báo cáo từ CNN-News18, trong chuyến thăm kéo dài sáu ngày, Thủ tướng Sharif đã thừa nhận với các nhà đầu tư Trung Quốc rằng môi trường an ninh tại Pakistan tồn tại một số rủi ro, nhưng ông cam kết tăng cường bảo vệ cho công dân Trung Quốc.

Ông cũng hứa sẽ loại bỏ các rào cản hành chính sau khi các nhà đầu tư bày tỏ lo ngại về tình trạng chậm trễ và thủ tục rườm rà. Tuy nhiên, việc ông đơn phương tuyên bố "chính thức khởi động" giai đoạn CPEC 2.0 mà không có sự ủng hộ từ phía Trung Quốc đã phần nào cho thấy sự thiếu đồng thuận giữa hai bên.

Việc Trung Quốc rút khỏi dự án CPEC có ý nghĩa gì?

Theo các báo cáo, việc Trung Quốc rút lui khỏi dự án đường sắt ML-1, vốn từng là trung tâm của CPEC, đã đẩy Pakistan phải tìm đến Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) để vay vốn.

Hiện tại, Islamabad đang đàm phán khoản vay 2 tỷ USD nhằm nâng cấp đoạn đường sắt từ Karachi đến Rohri, thuộc tuyến đường dài 1.800 km từ Karachi đến Peshawar.

Ban đầu, Trung Quốc cam kết đầu tư khoảng 60 tỷ USD vào CPEC, với ML-1 được coi là dự án lớn nhất và mang tính chuyển đổi cao nhất.

Thế nhưng, sau gần một thập kỷ đàm phán cùng với những khó khăn tài chính ngày càng sâu sắc của Pakistan, Bắc Kinh đã giảm sự quan tâm đến việc tài trợ cho một dự án rủi ro cao như vậy.

Lý do Trung Quốc rút lui là gì?

Sự rút lui của Bắc Kinh phản ánh sự điều chỉnh rộng lớn hơn trong chi tiêu đối ngoại của nước này. Với nền kinh tế nội địa đang đối mặt áp lực và rủi ro nợ nần từ các quốc gia đối tác ngày càng tăng, Trung Quốc đang hạn chế tham gia vào các dự án có mức độ rủi ro cao.

Các khoản nợ tích lũy của Pakistan đối với các nhà sản xuất điện Trung Quốc, cùng với các gói cứu trợ lặp lại từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), đã khiến Pakistan trở thành một lựa chọn đầu tư đầy thách thức.

Sự rút lui này không nhất thiết báo hiệu kết thúc của CPEC, nhưng nó nhấn mạnh sự suy giảm đà phát triển của dự án. Sau giai đoạn hoạt động sôi nổi từ năm 2015 đến 2019, ít dự án lớn nào được triển khai, và các khoản nợ chưa thanh toán vẫn là vấn đề nhạy cảm trong quan hệ song phương.

Yếu tố Reko Diq và Washington có liên quan không?

Nhu cầu hiện đại hóa hệ thống đường sắt của Pakistan càng trở nên cấp thiết hơn nhờ mỏ đồng và vàng Reko Diq tại tỉnh Balochistan, đang được phát triển bởi công ty Barrick Gold của Canada, và dường như Washington cũng đang quan tâm đến dự án này.

Mỏ khoáng sản này dự kiến sẽ trở thành nguồn thu xuất khẩu quan trọng, đòi hỏi một mạng lưới vận tải đáng tin cậy. Hệ thống đường sắt hiện tại đã lỗi thời và không đủ khả năng xử lý lượng hàng hóa nặng dự kiến.

Nhận thức rõ điều này, Ngân hàng Phát triển Châu Á đã cam kết 410 triệu USD cho cơ sở hạ tầng liên quan đến Reko Diq, từ đó củng cố vai trò của tổ chức này trong chiến lược xuất khẩu dài hạn của Pakistan.

Việc chuyển sang Ngân hàng Phát triển Châu Á không chỉ là thay đổi về tài chính mà còn mang ý nghĩa ngoại giao. Lần đầu tiên, một tổ chức cho vay đa phương dẫn dắt một dự án vốn được coi là biểu tượng của Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI). Theo các nguồn tin, Pakistan đã thông báo trước cho Trung Quốc, phản ánh sự cân bằng tinh tế trong chính sách đối ngoại của nước này.

Tướng Asim Munir, Tổng tham mưu trưởng Quân đội Pakistan, gần đây đã tóm tắt lập trường của quốc gia khi khẳng định rằng Pakistan sẽ không hy sinh tình bạn với bên này để đổi lấy bên kia.

Với việc Mỹ thể hiện sự quan tâm mới đến nguồn tài nguyên khoáng sản của Pakistan, bao gồm Reko Diq, Islamabad đang nỗ lực đa dạng hóa quan hệ đối tác trong khi duy trì mối quan hệ hữu nghị với Bắc Kinh.

Việc Trung Quốc rút lui khỏi Pakistan nhấn mạnh rủi ro của việc phụ thuộc quá mức vào một đối tác duy nhất cho hạ tầng chiến lược.

Trong khi đó, với căng thẳng Mỹ - Trung ngày càng gia tăng và sự xích lại gần của Ấn Độ với Bắc Kinh cũng như Moscow, Pakistan sẽ phải đối mặt với những thách thức phức tạp hơn trong việc cân bằng lợi ích.