Trung Quốc: Thay đổi chính sách thất thường khiến DN tự hỏi phải chịu lỗ thêm bao nhiêu?

Triển vọng kinh tế - cả trong và ngoài nước đang ngày càng ảm đạm

Các công ty đa quốc gia như gã khổng lồ Airbnb đã đóng cửa tại Trung Quốc, trong khi ngày càng nhiều cuộc khảo sát của các nhóm doanh nghiệp nước ngoài cho thấy các công ty châu Âu và Mỹ đang có kế hoạch chuyển ra khỏi đất nước.

Trong khi đó, các dự án đầu tư tại nước ngoài cũng đang gây xôn xao. Tại Thượng Hải, đã giảm 20,3% trong khoảng thời gian từ tháng 6 đến tháng 7 so với một năm trước đó, theo cơ quan thống kê của thành phố. Vào tháng 4, tháng mà trung tâm thương mại 25 triệu dân này đóng cửa, các dự án đầu tư nước ngoài chỉ vỏn vẹn ở con số 13, tụt dốc từ 305 dự án vào tháng 3.

Các đợt tăng lãi suất mạnh mẽ ở Mỹ để kiềm chế lạm phát đang lan tràn khắp nền kinh tế toàn cầu, làm dấy lên lo ngại suy thoái. Mối quan hệ xấu đi giữa Trung Quốc và phương Tây đang đe dọa phá hủy nhiều thập kỷ tích hợp chuỗi cung ứng. Và chiến lược cứng rắn của Bắc Kinh đang hạn chế nền kinh tế Trung Quốc và làm suy yếu danh tiếng về khả năng dự đoán và hiệu quả kinh tế của nước này.

Kết quả là, người Trung Quốc đang tiết kiệm nhiều hơn và chi tiêu ít hơn, các công ty không muốn mở rộng hoạt động và các nhà đầu tư nước ngoài đang lên kế hoạch rút tiền.

Tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Trung Quốc đã giảm đều đặn từ 10,6% trong năm 2010 và xuống mức trung bình 5,1% trong giai đoạn 2020-2021. Nhưng nền kinh tế chỉ mở rộng 0,4% trong quý 2 năm nay.

Ít ai nghĩ rằng mục tiêu tăng trưởng hàng năm của Chính phủ là “khoảng 5,5%” sẽ đạt được.

“Điều thực sự khiến mọi người cảnh giác là có nhiều điểm bất thường trong dữ liệu kinh tế. Có vẻ như các quy tắc kinh tế cũ đang bị phá vỡ, khiến mọi người khó hình thành kỳ vọng rõ ràng và tin tưởng mạnh mẽ vào triển vọng kinh tế của đất nước ”, Xu Gao, nhà kinh tế cấp cao của Bank of China International, viết trên cổng thông tin Sina.com tuần trước.

Có rất nhiều điều bất thường có thể kể đến như tăng trưởng nhập khẩu tương đối thấp, áp lực giảm phát ở các thị trường hạ nguồn, hiếm khi thấy tồn kho giữa các nhà sản xuất Trung Quốc và thị trường bất động sản bị thu hẹp,…

Trung Quốc cũng đang đối mặt với thách thức về bẫy thanh khoản, nơi các doanh nghiệp ngại vay hoặc đầu tư vì lợi nhuận kém, mặc dù lãi suất thấp.

“Nếu kinh nghiệm trong quá khứ không còn giá trị, thì triển vọng kinh tế sẽ khó dự đoán và sẽ khó hình thành kỳ vọng kinh tế tốt. Đây là lý do cốt lõi dẫn đến kỳ vọng thấp hiện nay giữa các thực thể kinh tế”, Xu nói.

Các nhà phân tích cho rằng Bắc Kinh phải hành động để giảm bớt lo lắng, và có một cách tiếp cận khoa học hơn trong việc kiểm soát đại dịch và các chính sách có thể dự đoán được.

Các nhà đầu tư nước ngoài ngày càng lên tiếng nhiều hơn với sự thất vọng của họ về môi trường kinh doanh hiện tại của Trung Quốc, với lý do Covid đang gián đoạn và gia tăng chính trị hóa.

“Hiện tại chúng ta đang phải đối mặt với nhiều ràng buộc và bất ổn về hệ tư tưởng. Việc dự đoán trước tình hình là thứ mà chúng tôi cảm thấy đã bị thách thức bởi những thay đổi chính sách thất thường thường xuyên”, ông Joerg Wuttke, Chủ tịch Phòng Thương mại Liên minh Châu Âu tại Trung Quốc, cho biết vào tuần trước.

Hội đồng này cho biết trong một báo cáo hàng năm mới được phát hành rằng, các công ty châu Âu đang phải hoạt động theo cách tốn kém và không hiệu quả khi phải tạo ra 2 hệ thống riêng biệt - một cho Trung Quốc và một cho phần còn lại của thế giới.

Mặc dù các số liệu chính thức cho thấy đầu tư trực tiếp nước ngoài tăng 21,5% lên 123,9 tỷ USD trong 7 tháng đầu năm, nhưng so với một năm trước đó, việc Chính phủ coi Trung Quốc là một điểm nóng đầu tư đã bỏ qua thực tế hầu hết tiền đều đổ vào qua Hong Kong, và hơn 80% đầu tư của châu Âu chỉ là từ một số công ty lớn.

Gần đây, Rhodium Group có trụ sở tại New York cho biết: “Hầu như không có công ty châu Âu mới nào chọn thâm nhập thị trường Trung Quốc trong những năm gần đây”.

Một cổ nhiều tròng

Nền kinh tế Trung Quốc cũng đang bị đè nặng bởi các yếu tố chu kỳ và khủng hoảng bất động sản.

Với việc bảng cân đối chi tiêu hộ gia đình bị thu hẹp ảnh hưởng đến tiêu dùng - vốn chiếm 65,4% tăng trưởng GDP năm ngoái - Bắc Kinh đã sử dụng đầu tư của nhà nước để thúc đẩy con số tăng trưởng.

Đầu tư tài sản cố định tư nhân tăng 2,7% so với cùng kỳ năm ngoái lên 17,8 nghìn tỷ nhân dân tệ (2,4 nghìn tỷ USD) trong 8 tháng đầu năm nay, so với mức tăng 5,7% trong chi tiêu công, chủ yếu thông qua các doanh nghiệp nhà nước.

Các công ty tư nhân đóng góp 55,34% tổng vốn đầu tư trong 8 tháng đầu năm, mức thấp nhất kể từ tháng 3 năm 2011. Tại Quảng Đông, tỉnh xuất khẩu và kinh tế hàng đầu Trung Quốc, đầu tư tư nhân giảm 4,5% trong nửa đầu năm nay, so với mức tăng là 18,3% trong nửa đầu năm 2021.

Đối với nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ, việc tồn tại là một vấn đề lớn hơn nhiều so với việc mở rộng hoạt động kinh doanh, trong đó phần lớn tập trung vào việc duy trì doanh thu và dòng tiền.

Khoảng thời gian trung bình để các nhà sản xuất thu hồi các khoản phải thu là 54,2 ngày trong tháng 7, so với 51,6 ngày một năm trước đó và khoảng 40 ngày trong năm 2015-2017, theo dữ liệu từ Cục Thống kê Quốc gia.

Tuy nhiên, một số doanh nghiệp cho biết tình hình còn tồi tệ hơn. Xie Junping, người điều hành một nhà máy sản xuất vải nhỏ ở tỉnh Chiết Giang, cho biết thời gian thanh toán đã tăng gấp đôi lên 4-6 tháng so với cuối năm ngoái.

Ông nói: “Điều đó rất nguy hiểm đối với các doanh nghiệp nhỏ có dòng tiền vốn đã mỏng manh”.

Ren Zhengfei, người sáng lập Huawei Technologies, cho biết vào tháng trước rằng, công ty tư nhân lớn nhất Trung Quốc này sẽ tập trung vào lợi nhuận và dòng tiền, trong khi tự thoái vốn khỏi các doanh nghiệp không còn kinh doanh.

"Chúng tôi phải tồn tại trước", Ren được cho là đã viết trong một tài liệu nội bộ, theo China Business News.

Những gã khổng lồ internet của Trung Quốc, vốn là xương sống của nền kinh tế, đã cắt giảm lực lượng lao động của họ, một phần là kết quả của cuộc đàn áp quy định của Bắc Kinh đối với lĩnh vực này vào đầu năm nay.

Kỹ sư trí tuệ nhân tạo Jim Jiao từng là nạn nhân của quá trình tái cơ cấu trong lĩnh vực công nghệ sau khi công ty cũ của anh, một nhà sản xuất robot khử trùng có trụ sở tại Thâm Quyến, sa thải anh do đơn đặt hàng sụt giảm. Anh buộc phải kiện công ty vì không được trả lương và trợ cấp thôi việc.

Nhiều nhà đầu tư tư nhân và nước ngoài đang chờ đợi những tín hiệu chính sách tại Đại hội Đảng Trung Quốc lần thứ 20 sắp tới, nơi sẽ mở ra một thế hệ lãnh đạo mới và định hướng cho đất nước trong 5 năm tới.

Ngay cả các phương tiện truyền thông được nhà nước hậu thuẫn như Economic Daily cũng đang kêu gọi chính sách rõ ràng và ổn định.

“Phải tránh chỉnh sửa chính sách và có cách tiếp cận phù hợp với tất cả. Tóm lại, các điều chỉnh phải được thực hiện một cách khoa học”, tờ báo viết trong một bài xã luận vào tuần trước.

Tang Dajie, nhà nghiên cứu cấp cao của nhóm nghiên cứu Viện Doanh nghiệp Trung Quốc có trụ sở tại Bắc Kinh, cho biết Đại hội Đảng sẽ có ảnh hưởng lớn đối với chiến lược kinh doanh, nhưng ít công ty mong đợi sự trở lại bình thường ngay sau hội nghị diễn ra vào tháng 10 sắp tới.

Ông nói: “Tín hiệu chính sách phù hợp nhất sẽ là sự thay đổi của chính sách kiểm soát đại dịch. Bên cạnh đó, chúng tôi vẫn chưa thoát khỏi tình trạng suy thoái theo chu kỳ bắt đầu từ năm 2017. Nhiều vấn đề nên được giải quyết với một tư duy cải cách”.

Hồng Vân (Theo SCMP)