Các nhà chức trách Trung Quốc coi đây là bước đệm cho một cái gì đó lớn hơn nhiều trong tương lai.

Khi đại dịch tăng tốc số hóa, các ngân hàng trung ương trên toàn thế giới đang ngày càng xem xét phát hành các hình thức tiền tệ điện tử. Tháng 10 năm ngoái, Campuchia đã trở thành quốc gia châu Á đầu tiên chính thức ra mắt hệ thống này. Nhiều khu vực khác, từ Thái Lan, Singapore đến Nhật Bản và Hàn Quốc, đang tiến hành nghiên cứu và thử nghiệm.

Tuy nhiên, việc Trung Quốc thúc đẩy 'đồng nhân dân tệ kỹ thuật số' có thể có tiềm năng lớn nhất để tác động đến nền kinh tế toàn cầu, cho thấy tham vọng quốc tế hóa đồng tiền của chính phủ.

Cuộc thử nghiệm kéo dài một tuần của Bắc Kinh kết thúc vào thứ Tư. Một thử nghiệm tương tự đã được tổ chức tại Tô Châu, và bao gồm cả các thử nghiệm trước đó, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc đã phân phối hơn 100 triệu nhân dân tệ kỹ thuật số cho đến nay. Nhiều chương trình thử nghiệm đồng nhân dân tệ điện tử cũng đã được lên kế hoạch trong Thế vận hội Mùa đông Bắc Kinh vào năm 2022.

Trung Quốc không còn xa lạ với tiền kỹ thuật số. Hàng trăm triệu người tiêu dùng sử dụng dịch vụ Alipay và WeChat Pay, quét mã QR trên màn hình điện thoại thông minh của họ thay vì dùng tiền giấy và tiền xu. Đồng nhân dân tệ kỹ thuật số hoạt động theo cùng một cách.

Nhưng nó không giống nhau, như Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) giải thích.

BIS cho biết: 'Tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC) là 'tiền kỹ thuật số do ngân hàng trung ương phát hành được tính theo đơn vị tài khoản quốc gia và nó đại diện cho trách nhiệm pháp lý của ngân hàng trung ương'.

Không giống như tiền điện tử, CBDC đại diện cho một ngân hàng trung ương thay vì trách nhiệm pháp lý đối với một tổ chức tài chính tư nhân.

Một cuộc khảo sát của BIS được công bố vào tháng 1 cho thấy 86% trong số 65 ngân hàng trung ương trả lời đã tích cực tham gia vào một số hình thức CBDC. Gần 60% cho biết họ 'có khả năng' hoặc 'có thể' sẽ phát hành CBDC để sử dụng trong lĩnh vực bán lẻ trong sáu năm tới.

Nếu Facebook châm ngòi cho các ngân hàng trung ương bằng cách đe dọa chủ quyền tài chính và tiền tệ truyền thống với dự án tiền tệ kỹ thuật số Libra, hiện được gọi là Diem, thì COVID-19 đã thúc đẩy mạnh mẽ quá trình này.

Trong cuộc khảo sát của BIS, gần 30% cho biết đại dịch đã 'thay đổi mức độ ưu tiên hoặc ưa thích của họ' đối với việc phát hành CBDC.

Các lý do hàng đầu bao gồm cải thiện khả năng tiếp cận tiền trong trường hợp khẩn cấp, bổ sung tiền mặt khi cần có sự phân hóa xã hội và thiết lập một đường dẫn cho các chương trình tài trợ công.

Các nền kinh tế mới nổi với hệ thống hiện tại tương đối yếu có động lực riêng để theo đuổi CBDC như là công cụ để mở rộng sự bao gồm tài chính, cho phép thanh toán hiệu quả và tăng cường chính sách tiền tệ.

Campuchia là một ví dụ điển hình

Ngân hàng Quốc gia Campuchia (NBC) vào tháng 10 năm ngoái đã ra mắt một hệ thống thanh toán có tên Bakong, được phát triển bằng mã nguồn của công ty khởi nghiệp blockchain Nhật Bản Soramitsu.

Kazumasa Miyazawa, chủ tịch của Soramitsu, nói với Nikkei rằng NBC muốn tăng cường sự hiện diện của đồng tiền riêng của mình, đồng riel. Hầu hết các giao dịch ở Campuchia được thực hiện bằng đô la. Ít nhất NBC muốn 'tránh sự hiện diện của đồng tiền của họ bị thu hẹp hơn nữa'.

Điều này xảy ra khi triển vọng nhân dân tệ kỹ thuật số ngày càng phổ biến. Nhiều người tự hỏi làm thế nào Bắc Kinh với kế hoạch tiền điện tử của mình thúc đẩy các chiến lược toàn cầu, bao gồm cả nỗ lực gây ảnh hưởng đến các quốc gia mới nổi thông qua Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường.

Bất chấp vị thế của Trung Quốc là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, đồng Nhân dân tệ vẫn thua xa các đồng tiền quốc tế khác. Nó chiếm 2,13% dự trữ ngoại hối toàn cầu trong quý 3 năm 2020, theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế.

Theo SWIFT, một nhà cung cấp các dịch vụ nhắn tin tài chính an toàn, thị phần của nó chỉ là 1,88% trong tháng 12.

Nhưng Miyazawa nói rằng 'đồng nhân dân tệ kỹ thuật số có thể đi vào các quốc gia đang phát triển ở châu Á, Trung Đông và châu Phi.' Ông cũng lưu ý rằng Trung Quốc đang khuyến khích các ngân hàng trong và ngoài nước sử dụng Hệ thống thanh toán liên ngân hàng xuyên biên giới, một đối thủ cạnh tranh với SWIFT, có thể làm tăng tỷ lệ đồng nhân dân tệ trong các giao dịch quốc tế.

Các nhà phân tích tại Ngân hàng DBS của Singapore đã nhấn mạnh tiềm năng của đồng nhân dân tệ kỹ thuật số ở châu Phi trong một báo cáo gần đây, chỉ ra rằng điện thoại thông minh mới của Huawei Technologies có ví nhân dân tệ kỹ thuật số tích hợp sẵn.

Các nhà phân tích viết: 'Với ví kỹ thuật số được cài đặt sẵn, e-RMB trong tương lai có thể được xuất khẩu ra nước ngoài hiệu quả hơn', trong đó e-RMB là viết tắt của nhân dân tệ. Ví dụ, 'Châu Phi có vị trí thuận lợi cho việc áp dụng nhanh chóng đồng nhân dân tệ kỹ thuật số' nhờ sức mạnh của Trung Quốc trong thị trường thiết bị tiêu dùng của lục địa này.

Các nhà phân tích của DBS viết: 'Đồng nhân dân tệ, với sự ổn định của nó, có thể được tích hợp vào hệ sinh thái thanh toán của [Châu Phi], nơi ngày càng bị các công ty Trung Quốc chi phối'.

Zhu Min, Chủ tịch Viện Nghiên cứu Tài chính Quốc gia Trung Quốc, đã hạ thấp khái niệm về đồng nhân dân tệ kỹ thuật số toàn cầu hoặc sự tích hợp vào các dự án Vành đai và Con đường trong các cuộc họp của Chương trình nghị sự Davos vào cuối tháng Giêng.

Tuy nhiên, ông nhấn mạnh rằng các loại tiền kỹ thuật số 'có thể và sẽ di chuyển' trên khắp thế giới tùy thuộc vào nhu cầu thị trường và các thỏa thuận song phương của chính phủ.

Zhu nói: “Tiền kỹ thuật số sẽ chuyển sang các lĩnh vực khác nhau".

Ngay cả khi những tác động toàn cầu trước mắt là hạn chế, tác động trong nước có thể là đáng kể. Đồng nhân dân tệ kỹ thuật số gây ra mối đe dọa tiềm tàng đối với các hình thức tiền điện tử phổ biến của Trung Quốc như Alipay của Alibaba Group Holding và WeChat Pay của Tencent Holdings - đặc biệt là hiện nay Bắc Kinh đang thắt chặt các quy định đối với những gã khổng lồ fintech đang phát triển nhanh.

'Rất có thể trong tương lai, tất cả các khoản thanh toán kỹ thuật số sẽ cần phải được thanh toán bằng đồng nhân dân tệ kỹ thuật số mới, điều này sẽ ảnh hưởng đến vai trò của Alipay và WeChat Pay trong việc giải quyết các giao dịch', Zennon Kapron, giám đốc công ty nghiên cứu tài chính Kapronasia ở Singapore, nói với Nikkei.

Ông nói: “Phần trăm phí mà họ thường tính cho bất kỳ giao dịch thương mại nào có thể sẽ ít hơn đáng kể với cấu trúc thanh toán mới này. Đây là một vấn đề lớn, đặc biệt là đối với Ant Group, công ty đang phải tái cấu trúc, đưa mảng kinh doanh thanh toán của mình vào một tổ chức kinh doanh riêng biệt".

Sau đó, câu hỏi đặt ra là các CBDC có thể cung cấp cho các chính phủ bao nhiêu quyền lực - không chỉ của Trung Quốc.

Các loại tiền kỹ thuật số được coi là một phương tiện hữu hiệu để ngăn chặn rửa tiền và các hoạt động tội phạm khác, nhưng điều này cũng có nghĩa là nhà chức trách có nhiều quyền kiểm soát hơn.

Kapron nói: “Rõ ràng một trong những lợi ích của CBDC đối với các chính phủ là khả năng kiểm soát tốt hơn trong việc xem các cá nhân và doanh nghiệp xử lý tiền như thế nào. 'Thêm vào sự phức tạp là nhiều CBDC sẽ' có thể lập trình được 'trong chừng mực mà tổ chức phát hành có thể kiểm soát cách tiền được di chuyển hoặc sử dụng".

Điều này có thể có ưu và nhược điểm, anh ấy giải thích.

"Ví dụ: một số lượng CBDC nhất định có thể được dành để sử dụng cho việc cho vay [doanh nghiệp vừa và nhỏ], ngăn các ngân hàng cho vay các tổ chức không phải là doanh nghiệp vừa và nhỏ. Điều này có thể hữu ích ở một số thị trường nhất định nơi các doanh nghiệp vừa và nhỏ không được các ngân hàng phục vụ theo lựa chọn và có thể tích cực cho sự tăng trưởng của nền kinh tế nói chung'', ông nói.

Mặt trái? Kapron nói: “Việc kiểm soát này có thể là tiêu cực trong những trường hợp mà chính phủ không có lợi ích tốt nhất cho các cá nhân hoặc khi họ đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng.

CBDC cũng đang được chú ý ở các nước châu Á khác

Năm ngoái, Ngân hàng Thái Lan đã thử một hệ thống thanh toán dựa trên CBDC nguyên mẫu cho các doanh nghiệp. Điều này đã được tích hợp và thử nghiệm với hệ thống mua sắm và quản lý tài chính của Tập đoàn Xi măng Siam và các nhà cung cấp của nó.

Ngân hàng cho biết mục tiêu là để mang lại 'hiệu quả thanh toán cao hơn cho các doanh nghiệp, chẳng hạn như tăng tính linh hoạt cho việc chuyển tiền hoặc phân phối các khoản thanh toán nhanh hơn và linh hoạt hơn giữa các nhà cung cấp'.

Ngân hàng Hàn Quốc sẽ thử nghiệm hệ thống CBDC thí điểm trong năm nay trong môi trường ảo. Thống đốc Lee Ju-yeol nói với các phóng viên tháng trước: “Chúng tôi đang nghiên cứu CBDC một cách nghiêm túc trong trường hợp chúng tôi cần phát hành chúng. Ông phủ nhận việc đi sau các quốc gia khác trong lĩnh vực này và nói, 'Trên thực tế, chúng tôi đang tăng tốc'.

Ngân hàng Trung ương Nhật Bản vào tháng 10 năm ngoái đã công bố kế hoạch của riêng mình cho các thử nghiệm CBDC, với thử nghiệm đầu tiên dự kiến ​​trong năm tài chính sẽ bắt đầu vào tháng Tư.

Tuy nhiên, không có ngân hàng trung ương nào xác nhận khi nào họ sẽ phát hành tiền tệ kỹ thuật số của riêng mình. Họ có thể nhìn sang Trung Quốc và chắc chắn là Campuchia để có bài học về thách thức nâng cao nhận thức.

Trong một cuộc thử nghiệm trước đó ở Tô Châu của Trung Quốc vào tháng 12, một cửa hàng may mặc trong một trung tâm thương mại lớn nói với Nikkei rằng chỉ có một hoặc hai khách hàng thanh toán bằng nhân dân tệ kỹ thuật số mỗi ngày. Người tiêu dùng có thể không vội từ bỏ Alipay và WeChat Pay, những dịch vụ cung cấp thêm nhiều tiện ích như giao hàng và gọi xe.

Tại Chợ Orussey của Phnom Penh - một trung tâm mua sắm chật chội nhưng đầy màu sắc với đầy đủ mọi thứ, từ thực phẩm đến vải vóc - nhiều thương gia thậm chí còn chưa nghe đến hệ thống Bakong của ngân hàng trung ương.

Một thương gia tham dự sự kiện ra mắt vào năm 2019 cho biết công nghệ này hoạt động tốt nhưng hiếm khi được sử dụng. "Có thể 10 đến 15 người đã sử dụng Bakong để thanh toán," cô nói. "Nó không quá nổi tiếng".

NBC cho biết từ 'đợt ra mắt' vào tháng 7 năm 2019 đến cuối năm 2020, giao dịch trung bình hàng tháng bằng đồng riel đã tăng gấp đôi lên khoảng 16.000. Các giao dịch bằng đô la tăng gấp bốn lần lên khoảng 80.000. Tổng giá trị tương ứng trong giai đoạn này là 55 tỷ riel (13,5 triệu USD) và 48 triệu USD.

Chea Serey, tổng giám đốc ngân hàng trung ương, nói với Nikkei: “Vì Bakong được xây dựng trên công nghệ mới và hiện đại, nên các chương trình nâng cao nhận thức của khách hàng là cần thiết để nâng cao hiểu biết hơn nữa về những lợi ích mà mọi người có thể nhận được khi sử dụng hệ thống này. Bà cho biết những thách thức khác bao gồm kết nối mạng và nỗ lực của từng ngân hàng để đảm bảo khách hàng có thể tiếp cận dễ dàng"..

"Chúng tôi có lẽ cần thêm thời gian để quan sát [Bakong] đang phát triển như thế nào và chúng tôi có thể làm gì khác để thúc đẩy sự chấp nhận và sử dụng".