Tại Trung Quốc, một nhóm các nhà virus học đã tiến hành chủ động nghiên cứu về các nguồn bệnh truyền nhiễm ở người và ở động vật. Nhóm này đã xác định được các loại virus mới ở gần 2.500 con dơi, loài gặm nhấm và chuột chù.

Theo nghiên cứu của họ, một số trong số hơn 500 loại virus mà họ đã xác định được có liên quan đến mầm bệnh gây bệnh ở người hoặc vật nuôi.

Theo tác giả chính Trương Ung Trấn, người đứng đầu một nhóm ở Thượng Hải đã chia sẻ trình tự bộ gen đầu tiên của virus SARS-CoV-2 với thế giới vào đầu tháng 1/2020, nghiên cứu cho thấy việc hiểu những loại virus như vậy là chìa khóa để đưa ra những cảnh báo sớm về các bệnh truyền nhiễm trong tương lai.

Nhà virus học này cho biết các loại virus mới được xác định có nguy cơ tiềm ẩn và việc theo dõi quá trình tiến hóa cũng như sự lây truyền của chúng là rất quan trọng để ngăn chặn đại dịch tiếp theo.

“Hầu hết các loại virus không lây nhiễm sang người, trong khi những loại virus có thể lây nhiễm sang người chưa chắc đã gây bệnh. Nhưng một số mầm bệnh có thể gây ra chuyển biến nghiêm trọng”, ông nói.

“Chúng tôi đã phân tích nhiều loại virus mà chúng tôi tìm thấy trong ba loài động vật, thay vì tập trung vào một loại virus cụ thể hoặc một loài động vật cụ thể", ông Trương cho biết đó là một cách để theo dõi xem virus có hợp nhất để tạo thành một loại gây bệnh lai hay không.

“Một bức tranh đầy đủ về virus trong tự nhiên sẽ giúp chúng ta hiểu được sự tiến hóa của chúng và giúp trang bị tốt hơn để đưa ra dự đoán về thời điểm và địa điểm một bệnh truyền nhiễm sẽ xảy ra trong tương lai”, ông nói.

Ông Trương không phải là nhà virus học Trung Quốc duy nhất gióng lên hồi chuông cảnh báo về sự bùng phát của một virus tương tự như SARS-CoV-2 trong tương lai. Nhà nghiên cứu Thạch Chính Lệ từ Viện Virus học Vũ Hán, cũng cảnh báo rằng “rất có thể” một loại virus Corona khác sẽ xuất hiện trong tương lai và thế giới cần phải chuẩn bị.

Nhóm của bà đã đánh giá nguy cơ lây lan sang người của 40 loài virus Corona và đánh giá một nửa trong số đó là “có nguy cơ cao”. Nghiên cứu được công bố vào tháng 7 dựa trên phân tích các đặc điểm của virus, bao gồm quần thể, sự đa dạng di truyền, loài vật chủ và bất kỳ tiền sử lây truyền từ động vật sang người trước đây.

Để hiểu rõ hơn về sự đa dạng, hệ sinh thái và sự tiến hóa của virus ở các loài động vật được nghiên cứu lựa chọn, các nhà khoa học đã bắt hàng ngàn con vật ở bốn địa điểm thuộc tỉnh Hồ Bắc và tỉnh Chiết Giang ở miền trung Trung Quốc trên bờ biển phía đông.

Các loài gặm nhấm và chuột chù bị bắt bằng cách sử dụng lồng có mồi ở các khu vực nông nghiệp và rừng rậm, trong khi dơi bị bắt trong các hang động trên núi.

Các mẫu từ các cơ quan nội tạng và phân động vật được phân tích để xác định trình tự virus. Các nhà nghiên cứu đã xác định được 669 loại virus, gần 80% trong số đó chưa bao giờ được giải trình tự.

Các nhà khoa học kết luận rằng các sự kiện lây truyền chéo loài có thể đã xảy ra giữa các loài động vật có vú với 138 loại virus được xác định ở hơn hai loài động vật có vú.

Theo nghiên cứu, chuột chù mang nhiều virus nhất và đặc biệt phổ biến ở loài được gọi là chuột chù Smith.

“Chuột chù là nhóm động vật có vú ít được nghiên cứu. Chúng tôi rất ngạc nhiên khi phát hiện ra rằng một loài ở Hồ Bắc chứa ít nhất 150 loại virus, đây là mức nguy cơ rất cao”, ông Trương nói. “Chúng chủ yếu ăn côn trùng và các động vật chân đốt khác mang nhiều virus. Chuột chù đóng vai trò truyền virus từ động vật không xương sống sang động vật có vú, làm tăng thêm mối đe dọa đối với con người”.

Ông Trương cho biết mục tiêu là phát triển cơ chế cảnh báo sớm các bệnh truyền nhiễm, giống như dự báo thời tiết.

Để thực hiện được điều đó, trước tiên các nhà khoa học cần hiểu cách thức hoạt động của virus trong tự nhiên và sau đó, thông qua trình tự gen và thí nghiệm, xác định loại nào có thể gây bệnh ở người.

Sau đó, các nhà nghiên cứu sẽ cần nghiên cứu các yếu tố sinh thái và môi trường góp phần vào sự lây lan của virus  giữa các loài để đánh giá rủi ro của chúng.“

“Nếu chúng tôi nghiên cứu trước về virus, chúng tôi sẽ có thể xác định được mầm bệnh trong thời gian ngắn nhất khi bệnh xuất hiện và đánh giá rủi ro sức khỏe cộng đồng của nó để giảm thiểu mối đe dọa đối với sức khỏe con người", ông Trương cho biết.

Hoàng Nam (theo CNN)