Trung Quốc yêu cầu tăng dùng nhân dân tệ trong thương mại xuyên biên giới

Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) đang triển khai chính sách mới nhằm đưa đồng nhân dân tệ (RMB) thâm nhập sâu hơn vào các thị trường toàn cầu.

Động thái này diễn ra trong bối cảnh nhiều quốc gia bắt đầu cân nhắc lại sự phụ thuộc của họ vào đồng đô la Mỹ, vốn từ lâu giữ vai trò chủ đạo trong thương mại quốc tế.

Chính sách mới không mang tính ràng buộc pháp lý, nhưng các ngân hàng không tuân thủ có thể đối mặt với những khó khăn nhất định.

Hiện tại, các đánh giá quy định thuộc Đánh giá Toàn diện về Rủi ro Vĩ mô (Macro Prudential Assessment) đã bắt đầu tính đến tỷ lệ sử dụng RMB trong thương mại. Nếu một ngân hàng không đạt mục tiêu đề ra, họ có nguy cơ bị xếp hạng thấp hơn, từ đó gặp trở ngại trong việc mở rộng các dịch vụ tài chính, theo thông tin từ Bloomberg.

Sự thay đổi này nằm trong chiến lược lớn hơn của Bắc Kinh, hướng tới việc quảng bá đồng nhân dân tệ và giảm bớt sự lệ thuộc vào các công cụ tài chính của Mỹ. Giữa lúc căng thẳng chính trị gia tăng, đồng đô la đang dần được nhìn nhận như một thách thức thay vì một giải pháp an toàn đối với nhiều quốc gia.

Bối cảnh căng thẳng thương mại và phản ứng từ Trung Quốc

Đầu tháng này, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố vòng thuế quan mới nhất, áp mức thuế cao hơn lên nhiều mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.

Quyết định này đã gây ra những biến động lớn trên các thị trường tài chính, từ châu Á, châu Âu cho đến Bắc Mỹ. Đáp lại, Trung Quốc cũng tăng thuế đối với hàng hóa Mỹ. Tuy nhiên, hai bên đã thống nhất tạm dừng leo thang trong 90 ngày để tiếp tục đàm phán.

Trong thời gian này, PBOC đang đẩy nhanh các nỗ lực nhằm nâng cao vai trò của đồng nhân dân tệ trong thương mại toàn cầu.

Thống đốc PBOC Pan Gongsheng tiết lộ vào tháng 1 rằng 30% giao dịch hàng hóa của Trung Quốc đã sử dụng RMB. Năm 2024, tổng giá trị hàng hóa giao dịch của nước này đạt 43,8 nghìn tỷ RMB, tương đương khoảng 6,1 nghìn tỷ đô la Mỹ.

Để tăng tỷ lệ sử dụng RMB, Bắc Kinh đang kết hợp nhiều biện pháp, từ chính sách khuyến khích đến cải tiến công nghệ. Tại Thượng Hải, các quan chức cam kết đơn giản hóa dịch vụ tài chính xuyên biên giới, cải thiện tốc độ thanh toán và cung cấp các công cụ tỷ giá tốt hơn cho doanh nghiệp sử dụng RMB.

Thị trường hưởng ứng tích cực

Các ngân hàng tại Trung Quốc cũng đưa ra chính sách ưu đãi, giảm phí dịch vụ cho các nhà xuất khẩu và nhập khẩu dùng đồng tiền nội địa.

Động thái này đã tạo hiệu ứng rõ rệt trên thị trường. Đồng nhân dân tệ onshore ghi nhận mức tăng 1,57% trong năm nay, hiện giao dịch ở mức khoảng 7,187 RMB đổi một đô la Mỹ.

Sự thay đổi này đã khuyến khích nhiều nhà xuất khẩu từ bỏ doanh thu bằng đô la để chuyển sang RMB. Đây là bước chuyển mà nhiều doanh nghiệp từng chần chừ thực hiện trong năm 2023, nhưng nay đã dần trở thành xu hướng.

Xu hướng giảm phụ thuộc vào đồng đô la

Nhu cầu sử dụng các giao dịch và công cụ bảo hiểm rủi ro không dựa vào đồng đô la đang tăng mạnh. Các nhà môi giới tại châu Á cho biết nhiều doanh nghiệp bắt đầu yêu cầu giao dịch bằng RMB, euro, dirham hoặc đô la Hồng Kông.

Các hợp đồng bảo hiểm rủi ro và khoản vay định giá bằng RMB cũng ngày càng phổ biến. Điển hình, một ngân hàng nước ngoài lớn tại Indonesia đã lập đội ngũ chuyên trách tại Jakarta để xử lý giao dịch giữa đồng rupiah và RMB.

Việc tránh dùng đồng đô la không chỉ nhằm tiết kiệm chi phí mà còn phản ánh sự thay đổi trong tư duy tài chính. Trước đây, khi một công ty Ai Cập mua đồng peso Philippines, họ thường phải chuyển qua đô la Mỹ. Nhưng nay, nhiều doanh nghiệp đang tìm cách bỏ qua bước trung gian này.

Chuyên gia Stephen Jen, người nổi tiếng với lý thuyết "nụ cười đồng đô la", cảnh báo rằng có thể có tới 2,5 nghìn tỷ đô la trong các khoản nắm giữ đồng đô la bị bán tháo khi nhà đầu tư chuyển hướng sang các lựa chọn khác.

Ông Jen ví hiện tượng này như một "cơn lũ tuyết" có thể đe dọa vị thế thống trị của đồng đô la. Dù một phần áp lực đến từ lo ngại trước các chính sách thuế của Tổng thống Donald Trump, ông nhấn mạnh đây là dấu hiệu của một sự thay đổi cấu trúc sâu xa hơn. Nhiều công ty đang tự hỏi đồng đô la có thể duy trì vị thế dẫn đầu trong bao lâu.

Ảnh hưởng tại châu Á và Trung Đông

Xu hướng này đặc biệt rõ nét tại châu Á và Trung Đông, nơi mối quan hệ thương mại với Trung Quốc ngày càng khăng khít.

Một nhà giao dịch hàng hóa tại Singapore cho biết các nhà sản xuất ô tô châu Âu đang yêu cầu nhiều hợp đồng euro-RMB hơn. Trong khi đó, các nhà xuất khẩu Trung Quốc cũng nhanh chóng chuyển đổi đô la sang RMB, không còn chờ đợi tỷ giá như trước.

Dù vậy, vai trò toàn cầu của đồng nhân dân tệ vẫn còn hạn chế, chỉ chiếm 4,1% tổng thanh toán xuyên biên giới vào tháng 3, trong khi đồng đô la vẫn dẫn đầu với 49%. Tuy nhiên, mọi thứ đang dần thay đổi.

Hệ thống Thanh toán Liên ngân hàng Xuyên biên giới (CIPS) của Trung Quốc đã xử lý 175 nghìn tỷ RMB trong năm qua, tăng 40% so với năm trước. Điều này cho thấy nhiều giao dịch đang được thực hiện theo điều kiện của Trung Quốc, giảm sự phụ thuộc vào trung tâm tài chính New York.

Vai trò của BRICS và chiến lược dài hạn

Các quốc gia trong khối BRICS, bao gồm Brazil và Indonesia, đang ủng hộ mạnh mẽ nỗ lực giảm phụ thuộc vào đồng đô la.

Kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự tại Ukraine vào năm 2022, các lệnh trừng phạt từ phương Tây đã khiến nhiều chính phủ thận trọng hơn với việc dự trữ tài sản bằng đô la Mỹ.

Trong bối cảnh đó, Trung Quốc đã ký kết hàng loạt thỏa thuận thanh toán tiền tệ với các nước và không ngừng thúc đẩy quốc tế hóa đồng nhân dân tệ. Đây được xem là nền tảng cho một chiến lược dài hạn, nhằm từng bước nâng cao vị thế của RMB trên trường quốc tế.