Truyền hình Bắc Thái – Thái Nguyên: Ba mươi năm mà như mới hôm qua!

Từ chương trình thử nghiệm đầu tiên

Tháng 9 về, trong ký ức của nhiều người làm báo phát thanh, truyền hình Thái Nguyên lại ùa về những kỷ niệm gắn với ngày truyền thống của ngành; trong đó có ngày phát sóng chương trình truyền hình đầu tiên 02/9/1992.

Ba mươi năm mà như mới hôm qua, thế hệ đầu tiên làm truyền hình Bắc Thái ngày ấy không quên được những ngày gian khó mà nhiệt huyết để cho ra đời đứa con tinh thần, khởi đầu cho một loại hình báo chí trên quê hương nơi cội nguồn báo chí cách mạng. Tôi có may mắn và hạnh phúc khi được tham gia từ buổi đầu sơ khai ấy; để rồi hôm nay, khi viết lại những dòng này thì ký ức trong cuộc đời làm báo cứ ùa về trong tôi như những thước phim tài liệu quay chậm tâm trạng khi nhớ về những năm tháng được làm nghề ở Đài Phát thanh - Truyền hình Bắc Thái và Đài Phát thanh - Truyền hình Thái Nguyên.

Tháng 5/1990, Phòng quản lý truyền hình thuộc Đài Phát thanh Bắc Thái được thành lập (anh Nông Văn Đông là Trưởng phòng); trước đó, từ năm 1989 cho đến tháng 5/1990, hai anh đã dùng chiếc Camera JVC Movie băng nhỏ quay các tin tức, hội nghị, tư liệu…đây là những hoạt động cho sự ra đời của chương trình truyền hình đầu tiên sau đó. Thời điểm này phòng truyền hình vừa làm, vừa học, vừa tìm nhân lực. Tháng 6/1990, tôi (Nguyễn Bảo Lâm, đang là phóng viên, biên tập viên của Đài Truyền thanh Võ Nhai) và anh Tạ Đình Kiệm được chính thức chuyển công tác về phòng truyền hình của Đài Phát thanh Bắc Thái; đến tháng 11 chính thức Đài có tên gọi là Đài Phát thanh - Truyền hình Bắc Thái.

Từ tháng 6/1990 đến tháng 8/1992, Phòng Truyền hình chủ yếu hàng tuần làm các tin cộng tác với chương trình thời sự của Đài Truyền hình Việt Nam; số lượng thông tin cung cấp cho chương trình thời sự VTV khá đều đặn, trung bình 4-6 tin/tháng được gửi về đều đặn Ban thời sự VTV; Đài Bắc Thái khi đó được Đài Truyền hình Việt Nam đánh giá cao về mức độ cộng tác. Đây cũng là thời kỳ cho Phòng Truyền hình học hỏi được nhiều kinh nghiệm về cách thức làm chương trình truyền hình từ khâu tổ chức sản xuất, hình thức thể hiện văn bản, cách thức xây dựng kịch bản, chương trình, cách dẫn chương trình, dựng tin tức, bản tin, cách làm gạt tin, lồng tiếng, ghi hình…Phòng cũng đã thể nghiệm làm một số chương trình truyền hình vào dịp xuân để phát trên trạm phát truyền hình thị xã Bắc Kạn để diễn tập cho sau này.

Được chuẩn bị chu đáo về con người, trang thiết bị ban đầu, cách thức tổ chức sản xuất, qua một thời gian nỗ lực chuẩn bị; vào tối 02/9/1992 chương trình thời sự truyền hình đầu tiên của Đài Phát thanh Bắc Thái với thời lượng hơn 30 phút đã được lên sóng trên kênh 7, máy phát hình 100W của Đài. Đạo diễn chương trình là anh Nông Văn Đông, Phát thanh viên, dẫn chương trình là chị Nguyễn Thị Thu Hằng (Lệ Hằng), Phóng viên, Biên tập, tổ chức chương trình là Nguyễn Bảo Lâm, Quay phim là anh Tạ Đình Kiệm, Kỹ thuật viên là Dương Thế, Lệ Giang...

Hình hiệu chương trình được đồ họa đơn giản là cột phát sóng với dòng chữ chương trình truyền hình thử nghiệm của Đài PTTH Bắc Thái, nhạc hiệu là “Du kích ca”, là nhạc hiệu của Đài từ thời  kỳ đầu. Việc sản xuất chương trình khi đó rất thủ công bằng việc đấu nối 02 đầu Video VHS JVC với nhau để dựng tin, hết tin thì dựng hình cắt chuyển tin từ 01 băng hình cắt, màu nền được in từ Đài Truyền hình Việt Nam về. Dựng xong rất muộn nên đến giờ phát sóng (hết chương trình thời sự VTV) vẫn còn chưa ghép xong phần chào hết của PTV. Anh Đông vẫn quyết định cho phát băng chương trình, còn lời chào hết sẽ đọc trực tiếp khi hết chương trình. Dù khá run, nhưng chị Lệ Hằng vẫn đọc suôn sẻ lời chào hết. Chương trình thử nghiệm đầu tiên ấy được phát trong phòng phát hình tại tầng 2 khu phát hình Phủ Liễn, tham gia chứng kiến có đồng chí Đàm Đình Độ, Giám đốc Đài và một số đồng chí lãnh đạo phòng của Đài cùng những người thực hiện chương trình.

Buổi phát hình đầu tiên đến nay đã tròn 30 năm (1992-2022), song sẽ là ấn tượng khó phai nhạt với những người đã dành công sức, tâm huyết cho buổi đầu còn non trẻ của truyền hình Bắc Thái. 30 phút đầu tiên của ba mươi  năm về trước và hàng chục giờ của 02 kênh sóng truyền hình Thái Nguyên hôm nay là cả một chặng đường đầy vất vả đối với các thế hệ làm phát thanh, truyền hình Thái Nguyên. 

"Hình hiệu" và sức lan tỏa của các chuyên mục, chuyên đề

Việc phát chương trình truyền hình thể nghiệm được duy trì cho đến tháng 9 năm 1993 với 02 chương trình thời sự tổng hợp/tuần, chương trình chính thức được bắt đầu từ năm 1993 (khi máy phát hình 01KW được đưa vào hoạt động chính thức). Trong năm 1993, vào dịp kỷ niệm cách mạng tháng tám, quốc khánh 2/9, Đài Phát thanh - Truyền hình Bắc Thái đã phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam tổ chức truyền hình trực tiếp Khai mạc Đại hội Thể dục thể thao và Ngày hội văn hóa các dân tộc toàn tỉnh tại sân vận động Thái Nguyên. Đây được coi là buổi truyền hình trực tiếp đầu tiên của Đài Phát thanh - Truyền tỉnh. Từ tháng 10/1993, chương trình truyền hình tỉnh được duy trì 03 buổi/tuần cho đến hết năm. Năm 1996, Sau 31 năm sáp nhập; tỉnh Bắc Thái được chia tách thành hai tỉnh Bắc Kạn và Thái Nguyên, thời điểm từ tháng 01/1997. Một không khí khẩn trương vào những tháng ngày cuối năm 1996 chuẩn bị các điều kiện về mọi mặt để hai tỉnh được tái lập đi vào hoạt động được ngay. Đài Phát thanh - Truyền hình Bắc Thái đã tăng cường công tác tuyên truyền các hoạt động, sự kiện thời điểm tháng 12/1996 và tháng 01/1997, chia tách, tái lập tỉnh Thái Nguyên và Bắc Kạn…

Khi đó, một trong những công  việc được giao cho Phòng Truyền hình của Đài Phát thanh - Truyền hình Bắc Thái là xây dựng hình hiệu của Đài Thái Nguyên và Đài Bắc Kạn. Tôi và anh Tạ Đình Kiệm được phân công xây dựng ý tưởng, về đề nghị Trung tâm kỹ thuật Đài THVN giúp đồ họa chuyển động hai hình hiệu. Nhạc hiệu của Truyền hình Thái Nguyên được Ban biên tập quyết định vẫn tiếp tục lấy nhạc bài “Du kích ca” của nhạc sỹ Đỗ Nhuận đã được sử dụng làm nhạc hiệu của Đài Bắc Thái từ năm 1977; Về nhạc hiệu của Truyền hình Bắc Kạn, tôi đã thảo luận và thống nhất với anh Ma Đình Việt (sau này là Giám đốc Đài Phát thanh - Truyền hình Bắc Kạn) và lãnh đạo Đài lấy nhạc bài hát “Chiến thắng Phủ Thông” của nhạc sỹ Đinh Ngọc Liên. Tôi còn nhớ hình hiệu của hai Đài làm giống nhau khi đó được đồ họa kỹ thuật số trên nền sáng có biểu tượng Anten Parabol và tháp truyền hình tỏa sóng xuất hiện dòng chữ tên của đài  tiếp đó là dòng chữ “Chương trình truyền hình”. 

Khi dựng hoàn chỉnh cả hai hình hiệu, chúng tôi mang về báo cáo lãnh đạo tỉnh và Đài; được đánh giá hình hiệu của hai đài đảm bảo được tính hiện đại, kết hợp âm nhac có tính kế thừa và mang ý nghĩa lịch sử sâu sắc đối với hai tỉnh. Tuy nhiên, một tình huống khi đó là đồng chí Bí thư Tỉnh ủy đã phát hiện ra ngay là hình hiệu của Bắc Kạn phải sửa lại vì lúc đó tên tỉnh là “Bắc Kạn” đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội mới cho phép thay cho tên cũ trước khi hợp nhất là “Bắc Cạn”; mặc dù trước đó tôi đã phải trực tiếp tìm các tài liệu lưu trữ những văn bản trước khi sáp nhập hai tỉnh để làm nội dung hình hiệu. Tôi lại thêm một lần trực tiếp mang hình hiệu của Đài Bắc Kạn về Hà Nội để cùng Trung tâm mỹ thuật Đài Truyền hình Việt Nam sửa lại để về kịp phục vụ sản suất chương trình đầu tiên của Đài Bắc Kạn. Cùng với đó, việc đầu tư, tu sửa, hoàn chỉnh bước đầu cơ sở vật chất của Đài Bắc Kạn trên cơ sở Trạm phát truyền hình thị xã Bắc Kạn đã được Đài Phát thanh - Truyền hình Bắc Thái thực hiện nỗ lực vào cuối năm 1996. Đội ngũ những người làm phát thanh, truyền hình Bắc Thái được chia tách để về hai tỉnh; trong đó số ở lại Thái Nguyên trên 50 người, số về Bắc Kạn có trên 20 người.

Chương trình truyền hình tối 31/12/1996 đã phát lần cuối Hình hiệu chương trình truyền hình Bắc Thái cùng lời dẫn việc hoàn thành sứ mệnh lịch sử 31 năm của tỉnh Bắc Thái và nói về một thời kỳ mới của phát thanh, truyền hình Thái Nguyên, Bắc Kạn; vào cuối chương trình PTV đã giới thiệu, phát Hình hiệu mới của Đài Phát thanh - Truyền hình Thái Nguyên; Chương trình truyền hình tối 01/01/1997, đã phát hình hiệu mới và lời dẫn bước sang một thời kỳ mới của vùng đất có tên gọi Thái Nguyên trong lịch sử. Sáng 01/01/1997, buổi lễ mít tinh tái lập tỉnh Bắc Kạn vào ngày 01/01/1997 đã được truyền hình trực tiếp với sự giúp đỡ về nhân lực và kỹ thuật của Đài PT-TH Thái Nguyên; cũng từ thời điểm ngày 01/01/1997, hình hiệu của Đài PT-TH Bắc Kạn trên nền nhạc ca khúc “Chiến thắng Phủ thông” đã được sử dụng trong suốt một thời gian dài. Còn hình hiệu của Đài PT-TH Thái Nguyên trên nền nhạc bài "Du kích ca” của nhạc sỹ Đỗ Nhuận tiếp tục được sử dụng về sau này.

Từ năm 1997, Đài có 04 buổi phát hình/tuần; năm 1998, tăng lên 5 buổi, sau đó là 6 buổi/tuần. Từ năm 1999, Đài phát chương trình truyền hình vào các buổi tối. Năm 2002, tôi được giao nhiệm vụ phối hợp với đồng chí Nguyễn Hữu Thiện ở phòng Kỹ thuật thiết kế, đồ họa Logo của Đài. Năm 2004, chương trình được phát lại vào sáng hôm sau. Từ ngày 01/10/2005, Đài PT - TH Thái Nguyên quyết định tăng thời lượng chương trình truyền hình Thái Nguyên vào buổi chiều.

Từ rất sớm, Đài đã quan tâm đến việc xây dựng các chuyên mục, chuyên đề truyền hình như: Ngày 27/11/1993, đã diễn ra cuộc họp bàn giữa Đài PT-TH Bắc Thái và Ủy ban BVCSTE tỉnh về xây dựng công tác truyền thông về trẻ em Bắc Thái, đề xuất xây dựng chuyên mục truyền hình vì trẻ em. Đây là chuyên mục truyền hình đầu tiên của Truyền hình Bắc Thái. Sau chuyên mục này, Đài tỉnh tiếp tục có các chuyên mục khác là: Vì An toàn giao thông, Truyền hình nhân đạo, Thanh Niên, Công nhân và Lao động Bắc Thái (sau chuyển thành truyền hình Công đoàn), Dân số và Phát triển… Cho đến năm 1996, có thêm chuyên mục “Thời sự tuần qua” do tôi thực hiện, được phát vào tối thứ hai hàng tuần nhằm điểm lại, phân tích, bình luận các sự kiện, vấn đề đáng chú ý trong dòng thời sự của tỉnh và cả nước. Cho đến thời điểm tách tỉnh (tháng 12 năm 1996), trên sóng truyền hình tỉnh có 10 chuyên mục, chuyên đề. Đến năm 2006, Đài có 26 chuyên đề, chuyên mục trên sóng truyền hình, 15 chuyên đề, chuyên mục trên sóng phát thanh. Từ tháng 8/ 2005,  Ban biên tập Đài hoàn chỉnh đề án truyền hình tiếng Dao và bước đầu cộng tác với chương trình truyền hình tiếng dân tộc VTV5 của Đài truyền hình Việt Nam. Từ tháng 01/2006, chương trình truyền hình tiếng Dao thử nghiệm đã được phát sóng 01số/ tháng và phát lại, được công chúng quan tâm chú ý; Năm 2007, Đài mở phần tin trong nước, quốc tế trong chương trình thời sự tổng hợp phát thanh; Từ tháng 4/2007, Đài có thêm Chuyên mục Cải cách hành chính; Mở “Bản tin Du lịch” phục vụ năm du lịch quốc gia 2007; xây dựng phim tài liệu “Thái Nguyên – Điểm hẹn 2007”; Tháng 5/2008, Đài mở Bản tin trong nước và quốc tế trên truyền hình…Cho đến thời điểm năm 2010 (khi tôi chuyển công tác), truyền hình tỉnh có trên 40 chuyên mục, chuyên đề - Tất cả là một bước tiến dài đối với sự nghiệp truyền hình tỉnh nhà.

Chuyến thăm của Đại tướng Võ Nguyên Giáp...

Trong rất nhiều sự kiện mà tôi được tham gia phản ánh, có những sự kiện không thể nào quên như: chuyến thăm và làm việc tại tỉnh Bắc Thái của Tổng Bí thư Đỗ Mười vào cuối năm 1992; chuyến thăm, làm việc tại tỉnh Bắc Thái của Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt năm 1993; chuyến thăm, chúc tết và làm việc tại tỉnh Bắc Thái của Chủ tịch nước Lê Đức Anh năm 1995. Đặc biệt, chuyến thăm lại Thái Nguyên của Đại Tướng Võ Nguyên Giáp vào 18 và 19/8/1995, Kỷ niệm 30 năm thành lập tỉnh Bắc Thái (20/8/1965-20/8/1995). Ngày 18/8, Đại tướng đã về thăm Định Hóa; do thời tiết mưa to, nên Đại tướng không trực tiếp về thăm lại các nơi đã một thời Đại tướng gắn bó mà chỉ gặp mặt tại Hội trường của huyện, Đại tướng đã hứa là chuyến sau sẽ về với các xã vùng ATK); Đại tướng đã dự lễ kỷ niệm 30 năm thành lập tỉnh vào ngày 19/8/1995.

Sau đó, vào ngày 12 và 13 tháng 8/1998, thực hiện lời hứa của mình trong chuyến về Bắc Thái năm 1995, Đại Tướng Võ Nguyên Giáp đã có chuyến thăm tỉnh Thái Nguyên sau khi được tái lập. Toàn bộ hoạt động chuyến thăm này của Đại tướng đã được tôi là phóng viên truyền hình duy nhất của Thái Nguyên lúc đó ghi hình bằng máy quay Camera SVHS M9000). Tư liệu chuyến thăm đã được Đài đưa vào phim “Đại tướng Võ Nguyên Giáp với Thái Nguyên” với những hình ảnh chân thực, sống động của Đại tướng khi về thăm lại các di tích lịch sử tại Thái Nguyên…các phóng sự của Đài vẫn sử dụng các hình ảnh này về Đại tướng. Một chi tiết quan trọng là tại nhà trưng bày ATK Tỉn Keo, sau khi xem bức ảnh ngày 6/12/1953, Bác Hồ với các đồng chí trong Bộ chính trị bàn, ra quyết định mở chiến dịch Điện biên phủ; Đại tướng đã nói: Không phải bức ảnh này; bức ảnh này của thời điểm khác, khi ấy chỉ có bốn người là Bác Hồ, đồng chí Trường Chinh, đồng chí Phạm Văn Đồng và tôi( Võ Nguyên Giáp). Do tôi đang quay phim, đứng rất gần Đại tướng nên đã nghe rõ như vậy. Sau đó Đại tướng đã nói: “Lịch sử chỉ xảy ra có một lần, nhưng viết sử thì có thể viết nhiều lần và có nhiều người viết; điều quan trọng, cốt yếu là phải tôn trọng sự thật lịch sử”. Về kỷ niệm và cũng là dấu ấn khó quên này như là một bài học đối với người làm báo là phải trân trọng lịch sử, tôi đã viết lại và được một số trang báo và ấn phẩm đăng tải lại câu chuyện.

Trong dòng chảy 30 năm ấy, cũng phải nhắc đến một dấu ấn trong đấu tranh chống tiêu cực mà Đài Bắc Thái, Thái Nguyên đã thực hiện. Ngày 09/11/1996, một sự kiện được đông đảo dư luận nhân dân trong và ngoài tỉnh quan tâm đó là vụ việc hành hung cán bộ, chiến sỹ kiểm lâm và phóng viên Đài tỉnh. Vụ việc xảy ra vào thời điểm Bắc Thái đang chuẩn bị tách tỉnh. Ngay sau vụ việc xảy ra, Hội nhà báo tỉnh đã họp, có ý kiến chính thức về việc này. Đồng chí Giám đốc Đài đã cùng các cán bộ của Đài về Đài THVN làm việc với đồng chí Hồ Anh Dũng, Tổng giám đốc để cung cấp thông tin cùng quan điểm của đài tỉnh và tỉnh Thái Nguyên; các cơ quan báo chí Trung ương như: Đài Tiếng nói Việt Nam, Báo Nông nghiệp đã vào cuộc cùng với đài tỉnh để thông tin về vụ việc này…

Ngày 14/12/1996, Ban Nội chính Tỉnh ủy do đồng chí Hoàng Lịch, Phó Trưởng ban đã chủ trì cuộc họp với các ngành chức năng của tỉnh, Hội Nhà báo, huyện Đồng Hỷ và Đài PT - TH tỉnh để thống nhất quan điểm xử lý, giải quyết vụ việc theo đúng pháp luật. Bằng nhiều nỗ lực, công sức của tập thể Đài, sự ủng hộ, đồng tình của quần chúng nhân dân và quan điểm rõ ràng của lãnh đạo tỉnh; vụ việc đã được giải quyết sau gần 02 năm. Phóng viên Hải Chiều (Nguyễn Văn Chiều) được Bộ Nông nghiệp Phát triển nông thôn tặng Bằng khen. Đây có thể coi là một thành công lớn của Đài Bắc Thái, Thái Nguyên trong đấu tranh chống tiêu cực trên sóng truyền hình….

Hôm nay, khi viết lại những dòng này để nhớ lại những buổi đầu gian khó của Đài Bắc Thái, Thái Nguyên trong ba mươi năm ấy mà tôi vẫn thấy như mới xảy ra hôm qua. Nhớ lắm những năm tháng nỗ lực, say mê vì sự phát triển của sự nghiệp truyền hình hôm nay. 30 năm đã qua, hai Đài: Thái Nguyên, Bắc Kạn đã ngày một lớn mạnh với các chương trình được phủ sóng qua vệ tinh như hình ảnh biểu tượng Anten Parabol trong hình hiệu ban đầu. Với tấm lòng của một người được gắn bó nhiều năm với sự nghiệp truyền hình, xin được chúc cho hai Đài Phát thanh - Truyền hình của hai tỉnh ngày một phát triển, xứng đáng với truyền thống của quê hương Việt Bắc anh hùng.

Bảo Lâm