Nếu hạn chế vay tiêu dùng sẽ bóp nghẹt nền kinh tế (Ảnh TL) 

Tỷ trọng cho vay tiêu dùng thấp

Theo TS. Cấn Văn Lực, tỷ trọng cho vay tiêu dùng tại thời điểm cuối năm 2017 chiếm khoảng 18% tổng dư nợ của nền kinh tế. Nhưng trong cho vay tiêu dùng có nhiều khoản vay mua nhà, sửa chữa nhà, nếu bóc tách ra, thực chất cho vay tiêu dùng chỉ chiếm khoảng 12%. Con số này còn quá nhỏ so với quy mô cho vay tiêu dùng của nhiều nước.

Chẳng hạn tại khu vực Đông Nam Á, cho vay tiêu dùng chiếm 35% tổng tín dụng, Trung Quốc 21% và tại Hoa Kỳ nếu tính cả cho vay mua nhà, sửa nhà chiếm 51%. Đó chính là tiềm năng phát triển.

Ngoài ra, tiềm năng còn nằm ở chỗ cho vay hộ gia đình tại Việt Nam cũng thấp, khoảng 23% GDP so với tại Hoa Kỳ chiếm khoảng 80% GDP, Trung Quốc 49% GDP. Thực tế vay tiêu dùng là hình thức tín dụng hỗ trợ cho xã hội; trong khi nhu cầu tiêu dùng cá nhân tại Việt Nam có thể lên đến 66-67% GDP. Nếu hạn chế vay tiêu dùng sẽ bóp nghẹt nền kinh tế vì tiêu dùng có vai trò rất quan trọng trong tăng trưởng kinh tế. 

Tại Việt Nam, cho vay tiêu dùng chỉ có vài sản phẩm như mua hàng điện máy, học hành, mua xe, mua nhà. Trong khi đó, cho vay tiêu dùng ở các nước trên thế giới rất phát triển vì có nhiều sản phẩm. Thí dụ, ở Anh có hàng chục sản phẩm cho vay tiêu dùng, như cho vay thẻ tín dụng, cho vay các khoản tiêu dùng cá nhân không có tài sản thế chấp, cho vay trước ngày trả tiền lương (chiếm đến 10% tổng dư nợ)…

Ngoài ra, một số nước còn cho vay theo catalouge, tức các cửa hàng bán lẻ đưa ra danh sách các mặt hàng người dân có thể vay để mua. Do vậy, muốn khai thác tiềm năng vay tiêu dùng, các TCTD cần đa dạng sản phẩm, thí dụ cho vay tiêu dùng đối với đám tang, đám cưới, chữa bệnh.

Cho vay tiêu dùng hiện thu hút rất nhiều người tham gia (Ảnh TL) 

Lãi suất cho vay tiêu dùng rất cao

Về lãi suất cho vay tiêu dùng, nhiều ý kiến cho rằng lãi suất cho vay tiêu dùng hiện rất cao. Lý giải về điều này, chuyên gia Cấn Văn Lực cho rằng có 4 lý do chính dẫn đến điều này. Thứ nhất, lãi suất huy động đầu vào của các công ty tài chính (CTTC) cao vì họ không được huy động tiền gửi, phải vay của các tổ chức khác với lãi suất cao nên cho vay lại cao.

Thứ hai cho vay tiêu dùng trừ cho vay mua nhà và ô tô thế chấp luôn tài sản đó, còn lại đều là tín chấp. Trong khi đó tại Việt Nam thông tin thiếu chính xác, không minh bạch và tính tuân thủ của bên đi vay yếu.

Thứ ba, bản thân nền kinh tế Việt Nam, đang được định hạng BB+. Đây là mức cực kỳ rủi ro nên không thể so sánh lãi suất với Hoa Kỳ được. Chi phí giao dịch cho nền kinh tế quá cao, đặc biệt là chi phí không chính thức.

Thứ tư, lạm phát tại Việt Nam tương đối cao so với khu vực và trên thế giới. Tuy nhiên, đặt ra để so sánh lãi suất cho vay tiêu dùng tại Việt Nam khoảng 20-50%/năm, Brazil 30-70%, Ấn Độ 12-48%/năm. Như vậy lãi suất cho vay tiêu dùng tại Việt Nam chỉ ở mức trung bình. 

“Theo tôi, không nên áp trần lãi suất, vì trong hệ thống NH bên cho vay và bên vay đã có thỏa thuận về lãi suất. Nếu cho vay tiêu dùng áp trần lãi suất 20% trong điều kiện rủi ro sẽ không ai dám cho vay, tức vô hình chung bóp nghẹt cho vay tiêu dùng. Thực tế ở Anh cũng đã chứng minh áp trần lãi suất làm méo mó hoạt động cho vay tiêu dùng” – chuyên gia cho hay. 

TS. Cấn Văn Lực cho biết thêm, hiện nay Bộ luật Dân sự 2015 nêu trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác. Còn Bộ luật Hình sự 2017 quy định, nếu cho vay với lãi suất gấp 5 lần mức trần (tương đương 100%/năm), và thu tiền lãi không hợp lý (trên 100 triệu đồng) trở lên, sẽ phạt tiền hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.

Sự không chặt chẽ giữa 2 bộ luật này khiến các CTTC ngầm hiểu với nhau lãi suất 100%/năm là vi phạm hình sự, nên họ liệt kê lãi suất chỉ 99%/năm. Vì vậy, tôi đề xuất phải có nghị định hướng dẫn chặt chẽ chuyện này.

 Nguyễn Mạnh