Trong buổi chất vấn và trả lời chất vấn thứ 2 tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khoá XIV vào chiều nay (9/11), đại biểu Dương Minh Ánh (đoàn Hà Nội) đề cập câu chuyện của trường Đại học Tôn Đức Thắng, theo đó , có nhiều ý kiến cử tri cho rằng, nên bỏ Bộ chủ quản thì việc tự chủ đại học của nước ta mới có thể tiến tới thành công như mong muốn. Đại biểu Dương Minh Ánh đề nghị Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam nêu quan điểm về vấn đề này?

Bên cạnh đó, đại biểu Ngọ Duy Hiểu (đoàn thành phố Hà Nội, hiện là Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam - LĐLĐ) đã tranh luận liên quan đến nhận định của đại biểu Lê Thanh Vân cho rằng việc xử lý cách chức Hiệu trưởng trường Đại học Tôn Đức Thắng của Tổng Liên đoàn là "sai thẩm quyền".

Chúng ta hết sức bình tĩnh và ủng hộ xu hướng tự chủ

Trả lời chất vấn của đại biểu, Phó Thủ tướng cho biết, thực ra trong luật pháp của nước ta không có khái niệm cơ quan chủ quản mà chỉ còn khái niệm cơ quan quản lý và cơ quan chủ sở hữu. Hiện nay cơ quan quản lý chủ yếu sẽ quản lý về công tác cán bộ, và theo các quy định của Đảng.

Phó Thủ tướng cho biết, đối với tự chủ đại học có 5 điểm mang tính nguyên tắc trên toàn thế giới và một điểm cũng có tính nguyên tắc cho Việt Nam và một số nước có hoàn cảnh tương tự, chúng ta phải quán triệt, hiểu thông suốt và phải luật hóa, thực hiện trong chỉ đạo, điều hành.

Cụ thể: Thứ nhất, đại học không chỉ là nơi làm ra tri thức mà là nơi làm việc, sinh hoạt của trí thức có mặt bằng nhận thức xã hội cao hơn mức bình thường. Cả thế giới coi đại học phải xây dựng mô hình quản trị tiên tiến, từ đó lan tỏa ra toàn xã hội, đảm bảo tính dân chủ, tính sáng tạo, tính khoa học.

Thứ hai, đại học đã tự chủ luôn gắn với trách nhiệm giải trình. Mọi hoạt động của cơ sở giáo dục đại học phải được thực hiện theo pháp luật, theo những quy chế công khai cho toàn xã hội giám sát rất chi tiết.

Thứ ba, tự chủ đại học không có nghĩa là nhà nước không đầu tư tiền nữa. Ở tất cả các nước, các trường đại học tự chủ nhà nước vẫn phải tiếp tục đầu tư không chỉ đặt hàng đào tạo, cấp học bổng mà còn xây dựng cơ sở vật chất.

Thứ tư, tự chủ đại học không có nghĩa là không có quản lý mà phải quản lý theo pháp luật, không chỉ riêng về lĩnh vực giáo dục.

Thứ năm, thực hiện tự chủ nhưng phải có cơ chế để đảm bảo các đối tượng như người nghèo, khuyết tật, hay một số đối tượng đặc thù không bị giảm bớt cơ hội tiếp cận giáo dục đại học, nhất là đại học chất lượng cao. Việc này Việt Nam chú trọng hơn các nước.

Thứ sáu, đối với những nước có nền kinh tế chuyển đổi như Việt Nam thì khái niệm chủ sở hữu của đại học cũng thay đổi vì đóng góp vào trường đại học không chỉ là tiền, cơ sở vật chất mà còn là trí tuệ, đóng góp học phí của người dân và vì thế về lâu dài khái niệm chủ sở hữu trường đại học không đơn thuần của một cơ quan, tổ chức nào mà của toàn xã hội.

Với 6 điểm mang tính nguyên tắc trên, việc thực hiện tự chủ đại học vẫn còn những bất cập. Theo Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, để thực hiện tự chủ đại học đúng hướng và đúng quy luật; trước mắt, tất cả các trường đại học phải kiện toàn, thành lập mới hội đồng trường với tư cách là cơ quan thực quyền chứ không phải có tính hình thức.

Bên cạnh đó, tất cả các trường đại học đều phải xây dựng quy chế điều hành, tổ chức, hoạt động nội bộ, tài chính nội bộ tỉ mỉ, chi tiết theo quy định của pháp luật, công khai cho toàn dân biết và giám sát.

“Tự chủ đại học là một quá trình chuyển đổi, có nhiều điểm chưa có tiền lệ thì khi xử lý chúng ta hết sức bình tĩnh và xu hướng phải ủng hộ”, Phó Thủ tướng nói.

Về vấn đề của trường Đại học Tôn Đức Thắng, Phó Thủ tướng cho biết đã trao đổi thẳng thắn với Bộ Tư pháp nhiều lần và khi chưa rõ ràng Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ luôn luôn hết sức trách nhiệm, không hề lơ là nhưng phải rất cẩn trọng, đúng quy định. 

“Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã lập một đoàn công tác, có sự tham gia của Bộ Tư pháp, vào xem xét, phân tích, báo cáo về trường Đại học Tôn Đức Thắng. Tinh thần là Chính phủ rất công minh, ủng hộ tự chủ, tạo điều kiện cho trường phát triển”, Phó Thủ tướng khẳng định.

Tổng Liên đoàn đã thực hiện công bằng, khách quan

Tại Quốc hội, đại biểu Ngọ Duy Hiểu (đoàn thành phố Hà Nội, hiện là Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam - LĐLĐ) đã tranh luận liên quan đến nhận định của đại biểu Lê Thanh Vân cho rằng việc xử lý cách chức Hiệu trưởng trường Đại học Tôn Đức Thắng của Tổng Liên đoàn là "sai thẩm quyền".

Đại biểu cho rằng, trước hết, phải khẳng định trong hệ thống pháp luật Việt Nam, chỉ có duy nhất Luật Viên chức và các nghị định hướng dẫn thi hành luật này mới quy định về trình tự, thủ tục thẩm quyền, thời hiệu, thời hạn và các hình thức xử lý kỷ luật, còn các luật chuyên ngành, trong đó có Luật Giáo dục đại học hoàn toàn không có quy định về vấn đề này.

Cụ thể, tại các Điều 52 đến Điều 56 của Luật Viên chức và Nghị định 27 năm 2012 nay là Nghị định 112 năm 2020 quy định về vấn đề xử lý kỷ luật viên chức. Tại khoản 1 Điều 14 Nghị định 27 quy định về thẩm quyền kỷ luật viên chức như sau: Đối với viên chức quản lý, người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị có thẩm quyền bổ nhiệm, tiến hành xử lý kỷ luật và quyết định hình thức xử lý kỷ luật.

Theo đó, trường hợp ông Lê Vinh Danh, Tổng LĐLĐ Việt Nam là cơ quan bổ nhiệm lại vào năm 2014. Đến nay, trường Đại học Tôn Đức Thắng chưa thành lập được Hội đồng trường theo luật mới, vì lý do khách quan và chủ quan như Phó Thủ tướng đã nêu.

Luật Giáo dục đại học tại điểm d khoản 2 Điều 16 quy định về thẩm quyền của Hội đồng trường là quyết định và trình cơ quan quản lý có thẩm quyền ra quyết định công nhận bãi nhiệm, miễn nhiệm hiệu trưởng Đại học công lập.

Đại biểu cũng cho rằng, trong trường hợp của trường Đại học Tôn Đức Thắng, Tổng Liên đoàn không bãi nhiệm, miễn nhiệm mà chỉ thực hiện quy trình xử lý kỷ luật theo quy định của pháp luật. Theo quy định của pháp luật thì các hình thức xử lý kỷ luật chỉ có 4 hình thức, đó là khiển trách, cảnh cáo, cách chức, buộc thôi việc, không có hình thức nào là bãi nhiệm, miễn nhiệm. Trường hợp ông Lê Vinh Danh, Tổng Liên đoàn lựa chọn hình thức cách chức.

"Về việc xử lý vi phạm ở trường Đại học Tôn Đức Thắng, lãnh đạo Tổng Liên đoàn đã thực hiện công bằng, khách quan, chặt chẽ, thận trọng, đánh giá toàn diện công và tội, nhằm tiếp tục duy trì và phát triển lành mạnh, bền vững nhà trường trên cơ sở xin ý kiến các cơ quan chức năng", đại biểu Ngọ Duy Hiểu khẳng định.

Quốc Trần