Chỉ ít ngày sau khi ra mắt, MV “Bắc Bling” của ca sĩ Hòa Minzy đã đạt con số hàng triệu lượt xem và nằm trong top 10 danh mục âm nhạc thịnh hành trên YouTube ở nhiều quốc gia. MV được khen ngợi về khuôn hình đẹp, nêu bật được những vẻ đẹp văn hóa, cảnh sắc của Bắc Ninh. Đặc biệt, trong “Bắc Bling”, dân ca quan họ được xây dựng như một điểm nhấn quan trọng.

Tuy nhiên, dù được lan tỏa rầm rộ nhưng MV này cũng nhận được nhiều ý kiến trái chiều, ngay cả tên gọi “Bắc Bling” để nói về Bắc Ninh. Những ý kiến khác cho rằng MV này có những khiếm khuyết, dễ dãi. Đó là trang phục không thể hiện sự nền nã, thanh nhã, còn có từ ngữ sử dụng chưa chuẩn, màn nhảy múa không đúng chất quan họ…

Báo NB&CL có cuộc trò chuyện với nhà nghiên cứu âm nhạc Đặng Hoành Loan xung quanh những nội dung này.

+ Thưa ông, những ngày qua MV “Bắc Bling” của Hòa Minzy liên tục gây sốt trên mạng xã hội, thu hút hàng chục triệu view và có lẽ là chưa dừng lại. Nhiều người cho rằng, “Bắc Bling” thành công như vậy là do khai thác tốt yếu tố âm nhạc truyền thống. Ông đánh giá như thế nào về việc này?

- Âm nhạc truyền thống mà chúng ta đang bảo tồn là nghệ thuật của quá khứ nhưng đó là những báu vật, bởi nó tạo cho âm nhạc dân tộc Việt Nam một chỗ đứng riêng, một bóng dáng riêng. Âm nhạc truyền thống sinh ra từ đời sống của người Việt, nếu không có di sản ấy, không có báu vật ấy chúng ta không có điểm tựa để tạo ra một nền âm nhạc Việt Nam hiện đại tiếp nối.

Hiện nay giới trẻ sử dụng âm nhạc truyền thống vào rất nhiều mục đích khác nhau, trong đó có việc sáng tạo dựa trên nền âm nhạc truyền thống. Cách làm này được gọi tên bằng thuật ngữ “tempo variation”, tức là dựa trên một hình thức âm nhạc nhất định nào đó để phát triển thành tác phẩm âm nhạc của mình. Thuật ngữ này không mới, nó đã xuất hiện trong âm nhạc phương Tây từ xưa, khi người ta lấy âm nhạc Kinh Thánh phát triển thành tác phẩm âm nhạc mới. Hiện nay, cách làm này vẫn đang rất thịnh hành và được khán giả ưa chuộng.

Một cách làm khác là giữ nguyên truyền thống nhưng thổi vào đó những kỹ thuật, những sinh khí, những tư tưởng mới. Thí dụ ta có thể lấy nguyên bài hát xẩm, lấy nguyên giai điệu hát xẩm nhưng chơi bằng bộ gõ phương Tây hay dùng đàn organ để biến xẩm thành một bài hát đương đại. Đó là điều bình thường, bởi con người ở sống ở thời đại này hoàn toàn có thể ứng dụng tất cả những kỹ thuật, tất cả những kiến thức để tạo ra một hình thức âm nhạc khác biệt, chứ không nhất thiết phải giữ nguyên lối biểu diễn truyền thống nữa.

Cá nhân tôi đánh giá MV “Bắc Bling” thành công chính là do ekip đã biết tiếp thu âm nhạc truyền thống, đẩy những yếu tố mới vào đó để trình diễn cái truyền thống ấy theo một phương pháp khác. Đó là sự sáng tạo để âm nhạc có thêm được tiết tấu, có thêm được cách trình diễn và tạo ra một tác phẩm âm nhạc hấp dẫn, thu hút.

+ Dù vậy, vẫn có ý kiến cho rằng “Bắc Bling” lấy điểm nhấn là dân ca quan họ nhưng lại chưa “chuẩn”, thậm chí có người còn cho rằng “Bắc Bling” phá quan họ…

- Việc chúng ta bảo tồn quan họ cổ, truyền dạy quan họ trong cộng đồng là điều cần thiết. Nhưng việc giới trẻ sử dụng quan họ như một phương tiện để tạo ra các tác phẩm mới mang hơi thở hiện đại là quyền của họ. Họ không phá gì ở đây cả. Phá, nếu có là do chúng ta không giữ được quan họ. Tôi cho rằng, việc giới trẻ biết dựa vào truyền thống để sáng tạo, đó là điềm may cho dân tộc, là điều đáng quý. Mỗi một thời đại, một giai đoạn lịch sử thì con người ở giai đoạn lịch sử ấy phải biết xây dựng cho mình một nền văn hóa dựa trên nền văn hóa truyền thống đã có. Đó là sự nối tiếp nhau nhưng sự nối tiếp ấy không phải bằng hàng ngang mà là con đường đi lên.

Tôi rất mừng vì giới trẻ hiện nay biết “cựa quậy”, biết tìm tòi trên vốn văn hóa truyền thống Việt Nam để sáng tạo ra tác phẩm âm nhạc mới. Chỉ có như vậy, âm nhạc truyền thống mới sống lại trong lớp trẻ bằng những tác phẩm mang hơi thở thời đại mạnh mẽ hơn. Nhạc sĩ nào, nghệ sĩ nào mà làm giỏi, phát triển được âm nhạc truyền thống, để âm nhạc truyền thống ấy sống lại bằng hơi thở hiện đại thì người đó đã đóng góp một sáng tạo lớn. Cho nên chúng ta đừng chê vội. Thay vì chê, chúng ta cần phải có những lời lẽ tốt đẹp dành cho những sáng tạo ấy.

Còn đương nhiên trong nhìn nhận thì sẽ mỗi người có một ý khác nhau nhưng mà phải có một điểm nhìn chung, đó là trong sáng tạo phải chấp nhận nhiều cách làm khác nhau.

+ Sự thành công của “Bắc Bling” là không thể phủ nhận. Tuy nhiên, liệu rằng đây có phải chỉ là một “món ăn lạ” mang tính nhất thời?

- “Bắc Bling” tạo ra sự hấp dẫn, tôi đánh giá đây là sự thành công. Nghệ thuật không hấp dẫn là vứt. Nghệ thuật không phải là lý luận. Chúng ta cứ lý luận nhiều quá, nhưng nghệ thuật đơn giản là gieo vào người ta một cảm xúc, là sự lan tỏa. Sáng tạo nào mà đem tới cho khán giả sự rung cảm, sự thích thú thì đều được coi là sáng tạo có giá trị. Còn một tác phẩm dù có tư tưởng cao đến đâu mà không gây được sự rung cảm cho đối tượng mình hướng đến thì chưa chắc đã có giá trị thật. Giá trị thật là có bao nhiêu người đồng cảm với tác phẩm. Rõ ràng, “Bắc Bling” đã làm cho giới trẻ rung cảm, bởi vậy họ mới tung hô.

Tuy nhiên, ở Việt Nam chưa có những trào lưu lớn, chưa có những hiệp hội, những nhóm phong cách nên những sáng tạo chỉ mang tính đơn lẻ; các nghệ sĩ, các nhạc sĩ thường phát triển theo lối riêng của cá nhân. Điều này khiến những sáng tạo âm nhạc mang chất tính lẻ tẻ, manh mún mà chưa định hình một phong cách, trào lưu có tính lâu bền. Đó là đặc điểm riêng của Việt Nam chúng ta, hy vọng đến một thời điểm nào đó, điều này sẽ thay đổi.

+ Trở lại với vấn đề khai thác vốn âm nhạc truyền thống của “Bắc Bling”. Theo ông, ta có nên đặt vấn đề cần “liều lượng” khi tiếp cận với nghệ thuật truyền thống?

- Sáng tạo là vô tận, là không có hạn chế. Còn việc sáng tạo ấy có được công chúng chấp nhận hay không, có được nhiều người ủng hộ hay không lại là chuyện khác.

+ Xin cảm ơn ông!

Thế Vũ (Thực hiện)