Tuyển dụng giáo viên trước thềm năm học mới: Nên trao quyền cho ai?

Dù số lượng giáo viên tăng lên hàng chục nghìn mỗi năm, nhưng tình trạng thiếu hụt vẫn phổ biến, đặt ra bài toán lớn: Ai nên là người có quyền trực tiếp tuyển dụng để đảm bảo đội ngũ kịp thời, đủ về số lượng, mạnh về chất lượng?

Hơn 120.000 giáo viên còn thiếu, nhiều biên chế vẫn “treo”

Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), hết năm học 2024-2025, cả nước có gần 1,28 triệu giáo viên từ mầm non đến trung học phổ thông, tăng gần 22.000 người so với năm học trước. Tuy nhiên, con số này chưa đủ để bù đắp thiếu hụt.

Đáng chú ý, dù từ năm 2022, Bộ GD&ĐT đã phối hợp Bộ Nội vụ báo cáo Trung ương bổ sung gần 66.000 biên chế, nhưng tính đến hết học kỳ I năm học 2024-2025, cả nước còn khoảng 60.000 biên chế chưa tuyển dụng, trong khi nhu cầu thực tế lại thiếu hơn 120.000 giáo viên.

Ông Nguyễn Văn Hiếu, Giám đốc Sở GD&ĐT TP Hồ Chí Minh thừa nhận: “Ngành giáo dục thành phố gặp khó khăn do chưa có sự phân cấp rõ ràng trong tuyển dụng. Nếu không giải quyết, việc sử dụng, luân chuyển nhà giáo từ địa phương này sang địa phương khác sẽ ngày càng phức tạp”.

Bộ GD&ĐT đề xuất giao quyền cho Sở GD&ĐT

Trước tình trạng trên, Bộ GD&ĐT vừa có văn bản gửi UBND các tỉnh/thành phố, đề nghị xem xét giao sở GD&ĐT chủ trì việc tuyển dụng, tiếp nhận, điều động, thuyên chuyển giáo viên. Điều này nhằm giảm khâu trung gian, tăng tính chủ động, đồng thời đảm bảo giáo viên được bố trí hợp lý ngay từ đầu năm học.

Thứ trưởng Thường trực Bộ GD&ĐT Phạm Ngọc Thưởng gợi mở: nếu tuyển dụng do sở GD&ĐT chủ trì, cả nước chỉ còn 34 hội đồng thi, tổ chức trong cùng một ngày. Mỗi ứng viên có thể đăng ký nhiều nguyện vọng, từ xã này sang xã khác, giúp tăng cơ hội việc làm và giảm tình trạng bỏ sót nhân lực.

Hiệu trưởng có nên được “cầm lá phiếu” tuyển dụng?

Dù ủng hộ việc giao quyền cho ngành giáo dục, nhiều chuyên gia cho rằng, cần tiến thêm một bước: trao quyền trực tiếp cho hiệu trưởng.

TS Hoàng Ngọc Vinh – nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp, Bộ GD&ĐT phân tích: “Tuyển dụng giáo viên đòi hỏi kỹ năng, tri thức và sự khách quan, minh bạch. Không phải lúc nào cơ quan quản lý cấp trên cũng đáp ứng được. Hiệu trưởng là người hiểu rõ nhất nhu cầu và năng lực thực tế của giáo viên”.

Ông Vinh đề xuất áp dụng mô hình quản lý nhà trường mới, trong đó hiệu trưởng và ban giám hiệu chủ động tuyển dụng, cộng đồng cùng giám sát, còn cơ quan quản lý cấp trên đóng vai trò hỗ trợ, kiểm tra và bảo đảm quy định pháp luật.

Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo: “Không phải bất cứ hiệu trưởng nào cũng có thể tổ chức tốt tuyển dụng. Vì vậy, cần có lộ trình, hướng dẫn và cơ chế giám sát chặt chẽ”.

Ở góc nhìn thực tiễn, thầy Hà Công Minh, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Chiềng Nơi (Sơn La) cho rằng, nếu được trao quyền, hiệu trưởng sẽ chủ động hơn: “Trước đây, huyện đưa giáo viên về trường, chúng tôi lại phải đào tạo lại tay nghề. Trong khi hiệu trưởng là người hiểu rõ nhất yêu cầu chuyên môn, nếu có quyền tuyển dụng sẽ thuận tiện hơn nhiều”.

Thực tế cho thấy, vấn đề thiếu giáo viên không chỉ nằm ở số lượng biên chế được giao, mà còn ở cơ chế tuyển dụng còn rườm rà, thiếu tính thực tế. Nếu không có giải pháp mạnh mẽ, hàng trăm nghìn học sinh sẽ tiếp tục rơi vào tình cảnh “khát” giáo viên khi năm học mới bắt đầu.

Do đó, các ý kiến đều thống nhất: cần trao thêm quyền chủ động cho ngành giáo dục, đặc biệt là hiệu trưởng và nhà trường. Tuy nhiên, đi kèm phải là cơ chế giám sát, quy trình công khai, minh bạch để tránh tiêu cực, đảm bảo chất lượng đội ngũ.

Vấn đề đặt ra hiện nay không chỉ là “ai được quyền tuyển dụng” mà quan trọng hơn: cơ chế ấy có đủ nhanh, đủ linh hoạt và đủ minh bạch để kịp thời lấp đầy khoảng trống giáo viên đang ngày càng lớn hay không.