Uỷ ban Nobel lo Mỹ mất vị thế lãnh đạo khoa học
(CLO) Các quan chức cấp cao của Ủy ban Nobel cho biết, vị thế dẫn đầu thế giới về khoa học của Mỹ đang bị đe dọa do chính quyền Tổng thống Donald Trump cắt giảm hàng tỷ USD ngân sách.
Tuần tới, các giải Nobel sẽ được công bố tại Stockholm và Oslo, với xác suất cao các nhà nghiên cứu làm việc tại Mỹ sẽ lại là những người chiến thắng. Mỹ là quê hương của nhiều chủ nhân giải Nobel khoa học hơn bất kỳ quốc gia nào khác, phần lớn nhờ vào sự đầu tư lâu dài vào khoa học cơ bản và tự do học thuật.
Nhưng điều đó có thể thay đổi, theo ông Hans Ellegren, Tổng thư ký Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển - cơ quan trao giải Nobel Vật lý, Hóa học và Kinh tế.
Ông nói: "Trong thời kỳ hậu chiến, Mỹ đã tiếp quản vai trò của Đức với tư cách là cường quốc khoa học hàng đầu thế giới. Việc họ bắt đầu cắt giảm tài trợ nghiên cứu hiện nay đang đe dọa vị thế của đất nước".
Kể từ tháng 1, Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH) đã chấm dứt 2.100 khoản tài trợ nghiên cứu với tổng trị giá khoảng 9,5 tỷ USD và 2,6 tỷ USD hợp đồng, theo cơ sở dữ liệu độc lập Grant Watch. Các dự án bị ảnh hưởng bao gồm nghiên cứu về giới, tác động sức khỏe của sự nóng lên toàn cầu, bệnh Alzheimer và ung thư.
Ông Thomas Perlmann, Tổng thư ký ủy ban trao giải Nobel Y học, cho biết không phải ngẫu nhiên mà Mỹ có nhiều chủ nhân Nobel đến vậy. Nhưng ông nói: "Giờ đây có một cảm giác không chắc chắn đang lan dần về ý chí của Mỹ trong việc duy trì vị thế dẫn đầu của họ trong nghiên cứu".
Ông Perlmann gọi Mỹ là "động cơ" của nghiên cứu khoa học toàn cầu và cảnh báo: "Sẽ có những hậu quả rất nghiêm trọng đối với nghiên cứu toàn cầu nếu nó bắt đầu chậm lại. Không cần nhiều năm cắt giảm quy mô lớn để gây ra thiệt hại không thể khắc phục".
Các quan chức Nobel cho biết, việc cắt giảm của ông Trump có thể dẫn đến tình trạng chảy máu chất xám và các tác động lan tỏa đến nghiên cứu ở các quốc gia khác. Các nhà khoa học mất việc hoặc kinh phí có thể không trở lại lĩnh vực của họ ngay cả khi ngân sách được khôi phục.
Ông Ellegren cảnh báo: "Có nguy cơ một thế hệ nghiên cứu viên trẻ sẽ bị mất". Ông nhấn mạnh rằng mặc dù các chính sách của Tổng thống Trump chủ yếu ảnh hưởng đến nghiên cứu ở Mỹ, nhưng sự hợp tác quốc tế đã bị ảnh hưởng: "Bất kỳ quy định nào mang tính dân tộc chủ nghĩa đối với hoạt động học thuật đều cản trở sự trao đổi ý tưởng và dữ liệu toàn cầu. Nghiên cứu về bản chất là toàn cầu".
Sự rút lui của Mỹ có thể mở đường cho các quốc gia khác tiến những bước dài. Ông Ellegren nói: "Xu hướng toàn cầu lớn hiện nay là nghiên cứu ở Trung Quốc đang trên đà phát triển. Họ đang đầu tư những nguồn lực không tưởng".