Văn khắc ma nhai núi Non Nước hướng tới Di sản tư liệu thế giới
(CLO) Hệ thống văn khắc ma nhai núi Non Nước có giá trị lớn, xứng đáng được UNESCO đưa vào danh mục Di sản tư liệu thế giới.
Tại hội thảo khoa học quốc tế “Văn khắc Hán Nôm núi Non Nước - Tiềm năng di sản tư liệu” vừa được tổ chức tại tỉnh Ninh Bình, nhiều diễn giả cho rằng, hệ thống văn khắc ma nhai trên vách đá núi Non Nước có giá trị lớn, xứng đáng được UNESCO đưa vào danh mục Di sản tư liệu.
Theo thống kê, trên núi Non Nước (TP Hoa Lư, Ninh Bình) có tổng số 63 văn bia ma nhai, trong đó có 53 bia chữ Hán và 6 văn bia chữ quốc ngữ. Trải qua biến động của lịch sử, hiện chỉ còn lại 43 văn bia. Toàn bộ các văn bia đều đã được phiên âm, dịch nghĩa, dịch thơ.
Trong tổng số 43 văn bia hiện còn, có 37 bản văn khắc Hán Nôm niên đại trải dài từ thời Trần đến đầu thế kỷ XX, trong đó có 9 bài thời Trần, 3 bài thời Lê sơ thế kỷ XV, 1 bài văn bia thời Mạc thế kỷ XVI, 4 bài thời Lê Trung hưng thế kỷ XVII-XVIII, còn lại thuộc về thời Nguyễn.
Đây là kho tàng sử liệu, văn liệu phong phú và quý giá, qua đó góp phần xác thực, ghi lại những sự kiện lịch sử, nhân vật lịch sử gắn với núi Non Nước; là các bản khắc độc bản các tác phẩm thơ, văn ngự chế của các vị vua, thơ đề vịnh của thi nhân, cùng nét đặc sắc thư pháp, văn tự.
Một số tác phẩm văn học có giá trị nổi bật như bia “Dục Thúy sơn Linh Tế tháp ký” do Trương Hán Siêu soạn và khắc vào sườn núi Dục Thúy vào năm Quý Mùi niên hiệu Thiệu Phong thứ 3 (1343) đời vua Trần Dụ Tông. Đây là một trong những văn bia ma nhai có giá trị đặc biệt trong hệ thống ma nhai ở Việt Nam.
Ngoài ra, có thể kể đến bia “Thánh chỉ” của Thượng hoàng Trần Minh Tông khắc năm Kỷ Sửu niên hiệu Thiệu Phong (1349); bia ma nhai do Ngô Thì Sĩ và Ngô Thì Nhậm đề, được xem là một trong những ma nhai ít thấy ở Việt Nam...
Với những giá trị lịch sử, văn hóa đặc biệt, di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh núi Non Nước đã được công nhận là Di tích danh thắng cấp quốc gia năm 1962 và Di tích quốc gia đặc biệt năm 2019.
Theo ông Nguyễn Mạnh Cường, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao tỉnh Ninh Bình, hệ thống văn khắc ma nhai trên vách đá núi Non Nước là kho tàng di sản tư liệu đặc sắc, có giá trị đặc biệt quan trọng. Hội thảo lần này nhằm tham vấn ý kiến chuyên gia, nhà khoa học trong quá trình xây dựng, hoàn thiện hồ sơ đề cử ghi danh Văn khắc Hán Nôm núi Non Nước vào danh mục Di sản tư liệu thuộc Chương trình Ký ức thế giới của UNESCO khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
GS.TS Đinh Khắc Thuân, Viện Trần Nhân Tông - Đại học Quốc gia Hà Nội khẳng định những bài thơ, văn bia được khắc, viết ở núi Dục Thúy là nguồn sử liệu, văn liệu vô cùng quý giá, lưu giữ được nhiều chứng tích, dấu tích lịch sử với nhân vật lịch sử cụ thể, sự kiện lịch sử cụ thể.
Trong khi đó, ông Trương Đình Tưởng, Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử tỉnh Ninh Bình cho rằng, Núi Non Nước có thể coi là một bảo tàng thi ca, không những đa dạng về tác giả sáng tác mà còn đa dạng về tư tưởng, biểu hiện cho Tam giáo trên tất cả các thể loại văn cổ. Đây là một bảo tàng rất độc đáo, có giá trị lớn, xứng đáng trình lên UNESCO để công nhận Di sản tư liệu.
Chia sẻ kinh nghiệm xây dựng hồ sơ đề cử, bà Linh Anh Moreau, Tổng Thư ký Ủy ban Ký ức Thế giới Khu vực châu Á - Thái Bình Dương cho biết, hồ sơ phải chứng minh được tính độc đáo của di sản được đề xuất. Việc tuân thủ những thông lệ này sẽ giúp đảm bảo các hồ sơ đề cử có cơ sở vững chắc, thuyết phục và đáp ứng các tiêu chí để ghi danh vào các Danh mục ký ức thế giới.
Núi Non Nước (hay còn gọi là Dục Thúy sơn, Băng sơn, Sơn Thủy, Thủy Sơn, Hộ Thành sơn…) nằm ở ngã ba sông Vân và sông Đáy, thuộc địa bàn phường Vân Giang, thành phố Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình.
Núi Non Nước gắn với nhiều sự kiện lịch sử của đất nước qua các giai đoạn lịch sử khác nhau, trong đó có sự kiện Dương Thái hậu trao áo long bào cho Lê Hoàn trên bến sông Vân, dưới chân núi Non Nước, thực hiện cuộc chuyển giao quyền lực từ nhà Đinh sang nhà Tiền Lê.
Điều độc đáo nhất là tại Non Nước có trên 40 bài thơ văn khắc vào núi và hàng trăm bài thơ vịnh cảnh của các nhà thơ, các danh nhân qua các triều đại như Trương Hán Siêu, Nguyễn Trãi, Phạm Sư Mạnh, Lê Thánh Tông, Lê Hiến Tông, Ngô Thì Nhậm.