Việt Nam đối mặt khủng hoảng tiềm ẩn về an ninh nguồn nước

Nước không chỉ là tài nguyên thiên nhiên, mà còn là nền tảng cho lương thực, năng lượng và sinh kế của hàng chục triệu người dân. Tuy nhiên, toàn cầu nói chung và Việt Nam nói riêng đang phải đối mặt với nguy cơ khan hiếm khi nguồn nước suy giảm do khai thác thiếu kiểm soát, ô nhiễm và biến đổi khí hậu.

Theo thống kê, Việt Nam hiện có tổng trữ lượng nước mặt 830 - 840 tỷ m³/năm và nước ngầm khoảng 47,5 - 63 tỷ m³/năm. Song chỉ khoảng 37% lượng nước này được tạo ra trong lãnh thổ, còn hơn 60% phụ thuộc từ bên ngoài, với khoảng 75% dòng chảy mang tính xuyên biên giới.

Mặc dù Luật Tài nguyên nước đã được ban hành năm 2012 và sửa đổi 2023 cùng các quy hoạch lưu vực sông, song giới chuyên môn chỉ ra việc giám sát và phối hợp liên ngành vẫn còn hạn chế, tạo ra những khe hở trong quản lý và bảo vệ nguồn nước.

Ngày 16/9, tại chương trình Chia sẻ về phát triển bền vững với các cơ quan truyền thông lần thứ 8 với chủ đề “Tăng cường quản trị, bảo tồn tài nguyên nước vì mục tiêu phát triển bền vững và thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu”, ông Nguyễn Quang Vinh, Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng quản trị tài nguyên nước không chỉ là vấn đề môi trường, mà còn liên quan trực tiếp đến an ninh năng lượng, an ninh lương thực và ổn định xã hội. Ông nhấn mạnh doanh nghiệp cần coi bảo tồn nước là “khoản đầu tư chiến lược” thay vì chi phí.

Thực tế, thời gian qua, nhiều doanh nghiệp đã tiên phong áp dụng các sáng kiến quản lý nước bền vững, cải tiến công nghệ tiết kiệm nước, tái sử dụng và tái tạo nước trong hoạt động sản xuất. Trong đó, Nestlé Việt Nam cam kết hoàn trả 100% lượng nước sạch cho cộng đồng vào năm 2025; HEINEKEN Việt Nam trồng rừng, bù hoàn hơn 690 triệu lít nước mỗi năm; BAT và Samsung đã đạt chứng chỉ Quản lý Nguồn nước AWS cho toàn bộ nhà máy; Suntory Pepsico duy trì chương trình Water of Life trong suốt 10 năm qua.

Theo ông Nguyễn Minh Khuyến, Phó Cục trưởng Cục Quản lý tài nguyên nước, Bộ Nông nghiệp và Môi trường dự báo đến năm 2030, nhu cầu sử dụng nước cho các ngành khoảng 122,47 tỷ m3/năm và đến năm 2050 khoảng 131,7 tỷ m3/năm. Trong khi đó, theo đánh giá quốc tế, mức đảm bảo an ninh nguồn nước của Việt Nam chỉ đạt 2/5, thấp hơn Indonesia (3/5), Hàn Quốc và Úc (4/5).

Để ứng phó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đưa ra nhiều giải pháp như xây dựng giải pháp phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn, thiếu, suy giảm, ô nhiễm nguồn nước; xây dựng hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu tài nguyên nước quốc gia; công bố kịch bản nguồn nước hàng năm từ 2025; nghiên cứu đề xuất phương án tăng cường khả năng trữ nước, điều tiết nguồn nước, liên kết vùng; xây dựng kế hoạch, chương trình, đề án phục hồi nguồn nước; giải quyết vấn đề nguồn nước liên quốc gia và ầu tư các công trình hạ tầng lớn.