Việt Nam kích hoạt 'cuộc đua xanh' với hydrogen: Cơ hội vàng trong chuyển dịch năng lượng toàn cầu

Tại diễn đàn “Thực hiện hóa nền kinh tế Hydrogen Việt Nam từ tầm nhìn đến hành động” diễn ra vào chiều 24/6, các chuyên gia trong lĩnh vực năng lượng cho rằng, Hydrogen đang nổi lên như một trụ cột mới trong chiến lược chuyển dịch năng lượng toàn cầu và Việt Nam cũng đang từng bước khẳng định vị thế trên bản đồ phát triển năng lượng sạch, bền vững thông qua việc xây dựng lộ trình cụ thể và các chính sách thúc đẩy ngành công nghiệp hydrogen xanh.

Động lực toàn cầu thúc đẩy chuyển dịch năng lượng

Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với biến đổi khí hậu nghiêm trọng, cạn kiệt tài nguyên và nhu cầu chuyển đổi sang mô hình phát triển bền vững, hydrogen đặc biệt là hydrogen xanh được xem là lời giải mang tính chiến lược. Hiện nay, hơn 70 quốc gia đã công bố chiến lược phát triển hydrogen sạch, với mục tiêu hydrogen sẽ chiếm từ 10 – 30% tổng tiêu thụ năng lượng vào năm 2050 tại nhiều nền kinh tế lớn như Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc.

Hydrogen không chỉ là nhiên liệu sạch mà còn có thể được tích hợp linh hoạt trong các lĩnh vực từ sản xuất điện, công nghiệp nặng, giao thông vận tải cho tới các ngành sử dụng năng lượng cao như thép, xi măng, hóa chất…

Điểm nổi bật là hydrogen xanh không phát thải carbon trong suốt vòng đời sử dụng, góp phần quan trọng vào mục tiêu phát thải ròng bằng “0” mà cộng đồng quốc tế đang hướng tới.

Tại Việt Nam, nhiều chiến lược và quyết sách lớn đã được ban hành nhằm thúc đẩy lĩnh vực hydrogen, đáng chú ý là Nghị quyết 55-NQ/TW về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia, Quyết định số 893/QĐ-TTg phê duyệt Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia và gần đây là Quyết định 165/QĐ-TTg ngày 7/2/2024 phê duyệt Chiến lược phát triển năng lượng hydrogen đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Các văn bản này đều xác định hydrogen, đặc biệt là hydrogen xanh sẽ là hợp phần quan trọng trong cơ cấu năng lượng mới, gắn với các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió ngoài khơi.

Theo Phó Vụ trưởng Vụ Dầu khí và Than, Bộ Công Thương ông Đặng Hải Anh hiện nay sản lượng hydrogen sản xuất trong nước chủ yếu từ quá trình lọc hóa dầu và sản xuất phân đạm (hydrogen xám và nâu), với tổng sản lượng khoảng 500 nghìn tấn/năm.

Việc sử dụng hydrogen cũng tập trung chủ yếu tại các nhà máy đạm và lọc dầu như Dung Quất, Nghi Sơn, trong khi ứng dụng trong các ngành khác còn hạn chế.

Về hạ tầng, hệ thống tồn trữ, vận chuyển và phân phối hydrogen hiện chưa phát triển, chủ yếu sản xuất và sử dụng tại chỗ. Một số lượng rất nhỏ hydrogen được lưu trữ dưới dạng khí nén hoặc lỏng để phục vụ các phòng thí nghiệm, nhà máy thép, xi măng, điện tử… T

ừ khi Chiến lược hydrogen được ban hành, nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước đã bắt đầu tham gia nghiên cứu, đề xuất dự án hydrogen xanh tại Việt Nam. Hầu hết các dự án đang ở giai đoạn chuẩn bị đầu tư, chưa vận hành thương mại, nhưng đã tạo ra nhiều tín hiệu tích cực.

Đáng chú ý, công suất sản xuất hydrogen từ năng lượng tái tạo và các quá trình có thu giữ carbon hiện đạt khoảng 100–500 nghìn tấn/năm cơ bản phù hợp với mục tiêu đến năm 2030. Các Bộ, ngành cũng đang tích cực triển khai nhiều nhiệm vụ: xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật, chính sách hỗ trợ, xúc tiến đầu tư, phát triển nhân lực, chuyển đổi công nghệ sản xuất...

Tuy nhiên, vẫn còn không ít khó khăn, vướng mắc cần tháo gỡ. Đầu tiên là nhu cầu sử dụng hydrogen còn hạn chế, chủ yếu trong công nghiệp hóa dầu và phân bón; nhu cầu sử dụng hydrogen xanh gần như chưa hình thành.

Việc thu hút đầu tư còn gặp rào cản về cơ chế chính sách, chi phí đầu tư lớn và khó khăn trong huy động vốn. Về công nghệ, hydrogen là lĩnh vực mới, hiện đại, đòi hỏi thời gian và nguồn lực để nghiên cứu, làm chủ. Bên cạnh đó, hạ tầng phân phối, tiêu chuẩn kỹ thuật chuyên ngành vẫn đang trong quá trình hoàn thiện, chưa đủ điều kiện triển khai trên diện rộng – Phó Vụ trưởng Vụ Dầu khí và Than chia sẻ.

Đồng bộ cơ chế, chính sách để mở khóa tiềm năng hydrogen tại Việt Nam

Nhằm tiếp tục thúc đẩy công nghiệp hydrogen tại Việt Nam, Bộ Công Thương đã đề xuất hàng loạt giải pháp cụ thể. Trong đó có việc rà soát các dự án hydrogen tại Quy hoạch năng lượng quốc gia để đảm bảo tính thống nhất; đề xuất cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển hydrogen xanh; nghiên cứu cơ sở hạ tầng cho xuất khẩu, phối trộn hydrogen với khí thiên nhiên; thử nghiệm trạm tiếp nhiên liệu và nhà máy thiết bị phụ trợ...

Bộ Xây dựng được giao xây dựng đề án chuyển đổi nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng xanh trong các lĩnh vực như giao thông, công nghiệp.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì triển khai chính sách giúp doanh nghiệp tiếp cận tín dụng xanh, trái phiếu khí hậu và các chương trình quốc tế như COP, JETP, AZEC. Bộ Khoa học và Công nghệ tập trung vào chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực và nội địa hóa thiết bị hydrogen.

Trưởng phòng công nghệ, Trung tâm tư vấn nhiệt điện – điện hạt nhân, Viện Năng lượng Nguyễn Văn Thạo đề xuất, thời gian tới Việt Nam cần hoàn thiện khung pháp lý chính sách, đặc biệt những quy chuẩn, tiêu chuẩn để làm cơ sở để cho các doanh nghiệp, các nhà đầu tư phát triển hydrogen hydrogen xanh ở thượng nguồn dựa trên thế mạnh địa phương về năng lượng tái tạo; tận dụng hạ tầng khí thiên nhiên hiện có để xây dựng mạng lưới truyền tải, lưu trữ ở trung nguồn; và thúc đẩy tiêu thụ hydrogen ở hạ nguồn như công nghiệp hóa chất, phân bón, luyện kim, giao thông.

Đồng thời, nhấn mạnh việc xây dựng hạ tầng xuất khẩu hydrogen hợp tác với các thị trường tiềm năng như Nhật Bản, Hàn Quốc là yêu cầu tất yếu để hình thành chuỗi giá trị hydrogen tại Việt Nam. Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng hydrogen toàn cầu.

Đại diện Viện Năng lượng cho rằng, với tiềm năng năng lượng tái tạo dồi dào, đặc biệt là điện gió ngoài khơi, cùng cam kết mạnh mẽ về phát thải ròng bằng 0, việc phát triển hydrogen xanh không chỉ phục vụ nhu cầu nội địa mà còn hướng tới xuất khẩu, góp phần tạo ra động lực tăng trưởng mới cho nền kinh tế.

Điều cốt lõi là cần có sự đồng thuận, phối hợp nhịp nhàng giữa Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp, tổ chức quốc tế và cả người dân. Chỉ khi tất cả các bên cùng hành động, đổi mới và hợp tác, chúng ta mới có thể hiện thực hóa mục tiêu phát triển nền kinh tế hydrogen bền vững, vì một tương lai năng lượng sạch, xanh và thịnh vượng.