Xe cổ nào có đèn pha bật lên đầu tiên?
(CLO) Lotus Elan 1962 là mẫu xe sản xuất hàng loạt đầu tiên trang bị đèn pha bật lên, mở ra kỷ nguyên thiết kế độc đáo cho ô tô.
Trong thập niên 1980, khi thiết kế xe hình nêm khí động học trở thành xu hướng, đèn pha bật lên đã trở thành một đặc điểm nổi bật, mang lại vẻ ngoài mượt mà cho phần đầu xe và một sự cuốn hút không thể phủ nhận khi màn đêm buông xuống.
Những mẫu xe đình đám như Ferrari Testarossa, Toyota MR2 hay Chevrolet Corvette đã góp phần đưa thiết kế này trở thành biểu tượng toàn cầu. Tuy nhiên, sau khi đèn pha kín bị loại bỏ và các quy định an toàn cho người đi bộ ra đời, đèn pha bật lên nhanh chóng trở thành dĩ vãng.
Chiếc xe cuối cùng sử dụng thiết kế này rời nhà máy vào ngày 2 tháng 7 năm 2004, đó là một chiếc Chevrolet Corvette C5.
Trước đó, vào tháng 2 cùng năm, mẫu Lotus Esprit - chiếc xe cuối cùng còn sử dụng đèn pha bật lên cũng kết thúc vòng đời sản xuất, đánh dấu sự chấm hết của một xu hướng thiết kế độc đáo. Vậy, chiếc xe đầu tiên sử dụng đèn pha bật lên là gì?
Để trả lời câu hỏi này, cần làm rõ khái niệm “đèn pha bật lên”. Thông thường, người ta nghĩ đến loại đèn pha nâng lên theo chiều dọc từ nắp ca-pô. Mẫu xe sản xuất hàng loạt đầu tiên sử dụng thiết kế này với cơ chế điều khiển bằng năng lượng là Lotus Elan năm 1962.
Đèn pha của Elan hoạt động nhờ hệ thống ống chân không, dù không thực sự đáng tin cậy nhưng lại mang đến vẻ ngoài đầy phong cách. Trước đó, một số mẫu xe đã sử dụng dạng “đèn pha ẩn” như trên chiếc Cord 810 năm 1936, với đèn pha được che trong chắn bùn và phải quay tay để vận hành.
Tiên phong thực sự: Cord 810 năm 1936
Bằng sáng chế đầu tiên cho đèn pha thu vào thực sự được ông Harold T. Ames, Phó Chủ tịch hãng Auburn, nộp vào ngày 19 tháng 7 năm 1934 cho mẫu Cord 810 sắp ra mắt.
Chiếc xe này là một bước đột phá với nhiều cải tiến, được phát triển dựa trên các nguyên mẫu “Baby Duesenberg” và hướng tới phân khúc khách hàng trung-cao cấp.
Ban đầu, nhà sáng lập E.L. Cord dự định đây sẽ là một mẫu xe Duesenberg, nhưng sau khi chuyển giao qua nhiều nhà sản xuất trong tập đoàn Cord, chiếc xe cuối cùng mang thương hiệu Cord và ra mắt vào năm 1936.
Dưới sự dẫn dắt của nhà thiết kế Gordon M. Buehrig, đội ngũ thiết kế dự định sử dụng động cơ điện cho đèn pha của Cord 810. Tuy nhiên, vào giữa thập niên 1930, giải pháp này quá tốn kém, ngay cả với một mẫu xe cao cấp.
Vì vậy, đèn pha đầu tiên của Cord 810 không thực sự “bật lên” mà được vận hành bằng hai tay quay cơ học ở hai bên bảng điều khiển, kết nối với hệ thống dây cáp và ròng rọc.
Mặc dù vận hành phức tạp, thiết kế này mang đến phong cách độc đáo trong bối cảnh những chiếc xe như Ford Model A vẫn thống trị đường phố Mỹ.
Vào thời điểm đó, các nhà sản xuất mới bắt đầu khám phá nguyên lý khí động học, và Cord 810 nổi bật với vẻ ngoài không giống bất kỳ mẫu xe nào khác.
Không lâu sau, General Motors cũng thử nghiệm đèn pha ẩn trên mẫu xe ý tưởng Buick Y-Job năm 1938 – chiếc xe ý tưởng đầu tiên của Mỹ, nhưng thiết kế này phải chờ vài thập kỷ sau mới trở nên phổ biến.
Đèn pha bật lên thực thụ đầu tiên: Lotus Elan năm 1962
Ra mắt từ năm 1962 đến 1975, Lotus Elan thế hệ đầu tiên đã để lại dấu ấn trong phân khúc xe thể thao nhỏ gọn, đặt nền móng cho phong cách thiết kế nhẹ nhàng và nhanh nhẹn của Lotus trong suốt thế kỷ 20.
Với giá chỉ 1.700 USD khi mới ra mắt, Elan vừa nhanh, vừa hợp túi tiền, lại sở hữu thiết kế thời thượng với đèn pha bật lên đầu tiên trên một mẫu xe sản xuất hàng loạt.
Trước Elan, chỉ có mẫu Siata 208 CS từ đầu thập niên 1950 từng sử dụng thiết kế tương tự, nhưng với số lượng giới hạn chỉ 18 chiếc, trong đó 11 chiếc có đèn pha bật lên, khó có thể xem là xe sản xuất đại trà.
Lotus Elan được thiết kế như một chiếc xe đua hợp pháp trên đường phố, trang bị động cơ Ford DOHC 4 xy-lanh dung tích 1.5L, sau đó nâng lên 1.6L, kết hợp hộp số tay 4 cấp đơn giản. Với trọng lượng chỉ khoảng 680 kg, hoặc tối đa 907 kg đối với phiên bản Elan +2, xe không quá mạnh mẽ nhưng nổi bật nhờ khả năng xử lý vượt trội, trở thành lựa chọn yêu thích trong các cuộc đua.
Hệ thống đèn pha của Elan sử dụng cơ chế chân không, đánh dấu lần đầu tiên đèn pha bật lên xuất hiện, dù không phải là hệ thống điều khiển bằng điện hiện đại.
Danh hiệu này thuộc về Chevrolet Corvette C2 năm 1963, với hệ thống xoay đèn pha bằng điện độc quyền. Tuy nhiên, để nói về đèn pha bật lên thực thụ sử dụng động cơ điện, Maserati Ghibli năm 1967 mới là mẫu xe tiên phong.
Câu chuyện về đèn pha bật lên phức tạp hơn nhiều người nghĩ, và câu hỏi “chiếc xe nào đầu tiên” có nhiều đáp án tùy thuộc vào định nghĩa.
Dù là Cord 810 với thiết kế tay quay độc đáo hay Lotus Elan với hệ thống chân không mang tính cách mạng, mỗi mẫu xe đều gắn liền với một câu chuyện hấp dẫn, góp phần làm nên lịch sử phong phú của ngành công nghiệp ô tô.