Xe tự lái có thể không bao giờ an toàn như bạn tưởng

Sự ra đời của xe tự lái hứa hẹn một tương lai mà giao thông trở nên hiệu quả hơn và ít phụ thuộc vào con người.

Tuy nhiên, dù công nghệ đã tiến bộ vượt bậc, những lo ngại lớn về an toàn vẫn tồn tại, có thể khiến những phương tiện này không bao giờ đạt được mức độ an toàn tuyệt đối.

Khi ngành công nghiệp phát triển, cuộc tranh luận về tính an toàn và tính thực tiễn của xe tự hành ngày càng gay gắt, đặt ra những thách thức không thể bỏ qua.

Một trong những trở ngại lớn nhất đối với xe tự lái là đảm bảo độ tin cậy của cảm biến và phần mềm. Những phương tiện này phụ thuộc chủ yếu vào hệ thống cảm biến, camera, radar và LiDAR để định vị. Thế nhưng, lỗi phần mềm hoặc hỏng hóc cảm biến có thể dẫn đến sự cố nghiêm trọng.

Ví dụ, nếu cảm biến hoạt động sai, xe có thể hiểu lầm môi trường xung quanh và gây tai nạn. Các bản cập nhật phần mềm nhằm khắc phục vấn đề, song đôi khi lại tạo ra lỗi mới, hình thành vòng lặp bảo dưỡng liên tục.

Điều kiện thời tiết xấu cũng là thách thức nghiêm trọng khác. Mưa lớn, tuyết rơi hay sương mù có thể làm giảm hiệu suất cảm biến, khiến xe tự lái khó hoạt động tối ưu. Chẳng hạn, mưa nặng hạt có thể che khuất camera, trong khi tuyết phủ có thể làm mờ vạch kẻ đường mà xe dùng để định hướng.

Trong sương mù, phạm vi của hệ thống LiDAR và radar bị hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng phát hiện chướng ngại vật. Những hạn chế này đặt dấu hỏi về tính khả thi của xe tự hành ở các khu vực thường xuyên có thời tiết khắc nghiệt.

Việc di chuyển trong môi trường đô thị phức tạp cũng là thách thức đáng kể. Thành phố luôn nhộn nhịp với những yếu tố khó lường, từ người đi bộ băng ngang đường đến xe đạp luồn lách trong dòng xe. Xe tự lái phải xử lý vô số dữ liệu đầu vào và đưa ra quyết định tức thì.

Sự phức tạp của lái xe đô thị không chỉ đòi hỏi công nghệ cao mà còn cần hiểu biết về tín hiệu xã hội và quy tắc ngầm mà tài xế con người thường sử dụng. Ngay cả các hệ thống tiên tiến như xe tự hành của Waymo cũng gặp khó khăn ở những môi trường này, cho thấy khoảng cách giữa lý thuyết và ứng dụng thực tế.

Xe tự hành còn là trung tâm của những vấn đề đạo đức và luân lý. Trong tình huống tai nạn không thể tránh khỏi, xe tự lái nên quyết định bảo vệ ai? Những phương tiện này được lập trình bằng thuật toán dựa trên tiêu chí định sẵn.

Tuy nhiên, việc lập trình xe để đưa ra quyết định đạo đức là nhiệm vụ khó khăn. Ví dụ, xe có nên ưu tiên an toàn hành khách hơn người đi bộ không? Những câu hỏi này khơi lên lo ngại đạo đức khó giải quyết.

Trách nhiệm pháp lý và bồi thường trong tai nạn liên quan đến xe tự lái cũng là vấn đề tranh cãi. Nếu xe tự hành gây tai nạn, ai chịu trách nhiệm: nhà sản xuất xe, lập trình viên phần mềm hay chủ xe?

Các khung pháp lý hiện tại chưa sẵn sàng xử lý những phức tạp này. Năm 2018, một xe tự lái của Uber đã đâm chết người đi bộ ở Arizona, nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết giải quyết vấn đề trách nhiệm trong lĩnh vực xe tự hành.

Lo ngại về quyền riêng tư cũng đáng kể khi xe tự lái thu thập lượng dữ liệu khổng lồ. Dữ liệu này cần thiết cho hoạt động của xe nhưng đặt ra câu hỏi về cách sử dụng và lưu trữ. Có rủi ro dữ liệu bị dùng để giám sát hoặc rơi vào tay kẻ xấu. Tiềm năng lạm dụng dữ liệu từ xe tự hành vẫn là rào cản lớn đối với sự chấp nhận và lòng tin từ công chúng.

Bối cảnh quy định pháp lý cho xe tự lái còn phân mảnh, với luật lệ không đồng nhất giữa các khu vực. Sự không nhất quán này làm phức tạp hóa việc triển khai xe tự hành, vì nhà sản xuất phải đối phó với mạng lưới luật lệ chắp vá.

Tại Mỹ, một số bang đã đón nhận công nghệ tự lái, trong khi các bang khác vẫn thận trọng, tạo nên môi trường quy định rời rạc cản trở tiến bộ.

Tiêu chuẩn an toàn và quy trình kiểm tra xe tự hành hiện nay cũng đang bị xem xét kỹ lưỡng. Dù có hướng dẫn, chúng khác biệt lớn, dẫn đến lo ngại về việc xe có được kiểm tra đầy đủ trước khi lưu hành.

Các nhà phê bình cho rằng cần kiểm tra nghiêm ngặt hơn và tiêu chuẩn an toàn thống nhất để đảm bảo an toàn. Việc lãnh đạo ngành thừa nhận hạn chế của công nghệ tự lái hiện tại càng nhấn mạnh tầm quan trọng của biện pháp an toàn chặt chẽ.

Ngành bảo hiểm cũng đang vật lộn với rủi ro từ công nghệ tự lái. Các mô hình bảo hiểm truyền thống dựa trên giả định lỗi con người là nguyên nhân chính gây tai nạn.

Với xe tự hành, điều này thay đổi đáng kể. Các công ty bảo hiểm đang phát triển mô hình mới để đánh giá rủi ro và xác định trách nhiệm, nhưng đây là quá trình phức tạp đòi hỏi cân nhắc và điều chỉnh cẩn thận.

Yếu tố con người và nhận thức công chúng là rào cản lớn. Sự hoài nghi và lo sợ của công chúng về an toàn xe tự hành cản trở việc áp dụng rộng rãi.

Lòng tin vào công nghệ là yếu tố then chốt, song các sự cố liên quan đến xe tự lái chỉ làm tăng lo ngại. Xây dựng lòng tin đòi hỏi sự minh bạch và biện pháp an toàn nghiêm ngặt để chứng minh độ tin cậy.

Giai đoạn chuyển tiếp, khi xe tự lái và xe lái tay cùng tồn tại, mang theo thách thức riêng. Môi trường giao thông hỗn hợp có thể gây nhầm lẫn và tai nạn, vì tài xế con người không luôn dự đoán hành động của xe tự hành. Giao tiếp hiệu quả giữa tài xế con người và xe tự lái là cần thiết để đảm bảo an toàn trong giai đoạn này.

Một lo ngại khác là khả năng tài xế trở nên quá phụ thuộc vào hệ thống tự hành, dẫn đến chủ quan và thiếu tập trung. Sự phụ thuộc quá mức vào công nghệ có thể gây hậu quả an toàn nghiêm trọng, vì tài xế có thể không sẵn sàng can thiệp khẩn cấp. Đảm bảo tài xế vẫn tham gia và chú ý là yếu tố quan trọng cho việc triển khai an toàn xe tự lái.

Về mặt kinh tế và hạ tầng, chi phí triển khai và duy trì hạ tầng cho xe tự hành là gánh nặng lớn. Chi phí phát triển công nghệ tự lái cao, và khía cạnh tài chính này không thể bỏ qua.

Xây dựng hạ tầng cần thiết như đường thông minh và mạng lưới liên lạc đòi hỏi đầu tư lớn, tạo thách thức cho thành phố và chính quyền địa phương.

Sự trỗi dậy của công nghệ tự lái cũng ảnh hưởng đến việc làm, đặc biệt ở lĩnh vực liên quan đến lái xe. Việc làm trong vận tải hàng hóa, taxi và giao hàng có thể bị ảnh hưởng khi xe tự hành phổ biến hơn. Sự chuyển dịch này có thể dẫn đến mất việc, đòi hỏi công nhân phải đào tạo lại và thích nghi với vai trò mới trong nền kinh tế thay đổi.

Cuối cùng, sự sẵn sàng của hạ tầng hiện tại để hỗ trợ áp dụng rộng rãi xe tự lái là mối quan tâm. Nhiều con đường và môi trường đô thị chưa sẵn sàng cho xe tự hành, đòi hỏi nâng cấp và cải tạo. Tốc độ phát triển hạ tầng sẽ đóng vai trò quyết định trong việc tích hợp xe tự lái vào cuộc sống hàng ngày nhanh chóng đến mức nào.