Xét xử các vụ án bảo đảm nghiêm minh, đúng người, đúng tội

Trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, các Tòa án đã thụ lý 2.751.104 vụ việc

Báo cáo trước Quốc hội, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Lê Minh Trí nêu rõ: Nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, các Tòa án triển khai thực hiện nhiệm vụ trong bối cảnh tình hình quốc tế có nhiều biến động, khó đoán định. Ở trong nước, mặc dù an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ổn định song vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức...

Trong năm 2025, thực hiện chủ trương của Trung ương Đảng về cuộc cách mạng sắp xếp, tinh gọn bộ máy và tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, theo đó, mô hình tổ chức bộ máy của Tòa án nhân dân thực hiện theo mô hình 3 cấp gồm: Tòa án nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân cấp tỉnh và Tòa án nhân dân khu vực, chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1/7/2025.

Các Tòa án tiếp tục phát huy tinh thần chủ động, đổi mới, sáng tạo trong tư duy, suy nghĩ và cách làm, đã đề ra nhiều giải pháp nâng cao năng lực lãnh đạo, chỉ đạo các khâu, lĩnh vực công tác góp phần hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ được giao, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp.

Trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, các Tòa án đã thụ lý 2.751.104 vụ việc, đã giải quyết được 2.686.104 vụ việc, đạt tỷ lệ 97,64% (so với nhiệm kỳ trước, thụ lý tăng 317.473 vụ việc, đã giải quyết tăng 310.121 vụ việc).

Tỷ lệ giải quyết các loại vụ việc năm sau đạt cao hơn năm trước và đều vượt chỉ tiêu theo Nghị quyết của Quốc hội. Chất lượng giải quyết, xét xử tiếp tục được bảo đảm và có nhiều tiến bộ. Tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan hàng năm đều thấp hơn chỉ tiêu mà Nghị quyết của Quốc hội đề ra.

Về các vụ án hình sự, các Tòa án đã thụ lý 461.603 vụ với 872.582 bị cáo; đã giải quyết, xét xử được 460.299 vụ với 867.550 bị cáo; đạt tỷ lệ 99,72% về số vụ và 99,42% về số bị cáo (so với nhiệm kỳ trước, thụ lý tăng 75.438 vụ và tăng 222.036 bị cáo; giải quyết tăng 76.090 vụ và tăng 225.934 bị cáo); vượt 11,72% so với chỉ tiêu Nghị quyết của Quốc hội đề ra.

Việc xét xử bảo đảm nghiêm minh, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật; chưa phát hiện trường hợp kết án oan người vô tội. Đã xử lý nghiêm nhiều vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo, được dư luận đánh giá cao, tin tưởng vào đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng.

Chất lượng tranh tụng tại phiên tòa được bảo đảm theo hướng thực chất, hiệu quả. Hình phạt áp dụng đối với các bị cáo bảo đảm nghiêm minh, tương xứng với tính chất, mức độ của hành vi phạm tội. Công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án tham nhũng, kinh tế được chú trọng, đạt hiệu quả. Việc ra quyết định thi hành án hình sự đảm bảo đúng thời hạn theo quy định của pháp luật, đạt tỷ lệ 99,95%.

Về các vụ việc dân sự, các Tòa án đã thụ lý 2.096.630 vụ việc; đã giải quyết, xét xử 2.035.264 vụ việc; đạt tỷ lệ 97,07% (so với nhiệm kỳ trước, thụ lý tăng 202.158 vụ việc; giải quyết tăng 192.580 vụ việc).

Về các vụ án hành chính, các Tòa án đã thụ lý 46.254 vụ; đã giải quyết, xét xử 43.930 vụ; đạt tỷ lệ 94,98% (so với nhiệm kỳ trước, thụ lý tăng 9.900 vụ, giải quyết, xét xử tăng 11.464 vụ). Đối với việc giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, Tòa án nhân dân tối cao và các Tòa án nhân dân cấp cao phải giải quyết là 52.795 đơn/vụ; đã giải quyết được 46.682 đơn/vụ; đạt tỷ lệ 88,42%.

Chất lượng giải quyết, xét xử tiếp tục được bảo đảm và có nhiều tiến bộ. Tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan hàng năm đều thấp hơn chỉ tiêu mà Nghị quyết của Quốc hội giao. Đồng thời, ngành Tòa án nhân dân đã làm tốt công tác xây dựng thể chế, tăng cường xây dựng và đảm bảo áp dụng thống nhất pháp luật; tăng cường mở rộng hợp tác quốc tế với nhiều nước trên thế giới.

Công tác cải cách thủ tục hành chính tư pháp, ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số và công tác quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước, tài sản công được quan tâm và thực hiện đúng quy định của pháp luật, đảm bảo hiệu quả, tiết kiệm.

Tăng cường giám sát, kiểm tra việc thực thi công vụ

Tòa án nhân dân tối cao đã chủ trì nghiên cứu, xây dựng và được Quốc hội thông qua 5 dự án luật; 2 Nghị quyết; trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua 5 Pháp lệnh, 11 Nghị quyết; phối hợp nghiên cứu, xây dựng và đóng góp ý kiến đối với nhiều dự thảo văn bản quy phạm pháp luật...

Chỉ tính riêng trong năm 2025, đã chủ trì xây dựng, trình Quốc hội, thông qua 3 dự án Luật, 01 Nghị quyết; trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua 2 Pháp lệnh, 11 Nghị quyết. Hiện đã hoàn thiện Hồ sơ Dự án Luật Phá sản (sửa đổi) và đang tích cực xây dựng hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế để trình Quốc hội khóa XV xem xét thông qua tại kỳ họp thứ 10.

Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành 14 Nghị quyết hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật (trong đó, có 5 Nghị quyết được ban hành trong năm 2025). Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành 18 Thông tư (trong đó, có 8 Thông tư được ban hành trong năm 2025) và công bố 40 án lệ, nâng tổng số án lệ lên là 72 án lệ; cho đến nay có 1.061 bản án, quyết định của các Tòa án đã viện dẫn, áp dụng án lệ.

Công tác cán bộ tiếp tục được coi trọng. Đặc biệt, sau sắp xếp, tổ chức bộ máy, các Tòa án nhân dân đã nhanh chóng ổn định, chủ động triển khai thực hiện nhiệm vụ, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đã chỉ đạo tăng cường phân công, phân cấp, giao quyền cho cấp dưới, nhất là Tòa án khu vực và tăng cường nguồn lực để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ mới, đảm bảo việc giải quyết các loại vụ án, vụ việc theo thẩm quyền được thực hiện thông suốt và bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp. Công tác quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước, tài sản công được thực hiện đúng quy định của pháp luật, đảm bảo hiệu quả, tiết kiệm.

Tòa án nhân dân tối cao đã tăng cường mở rộng hợp tác quốc tế với nhiều nước trên thế giới; đăng cai tổ chức thành công nhiều hội nghị quốc tế quan trọng và tích cực tham dự các hội nghị quốc tế nhằm tham khảo kinh nghiệm nước ngoài... Công tác cải cách thủ tục hành chính tư pháp và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số được chú trọng.

Bên cạnh các kết quả đã đạt được, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao cho biết, hoạt động của các Tòa án còn một số khó khăn, vướng mắc và hạn chế, như:

Tình hình tội phạm, các tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính và khối lượng công việc tăng hằng năm nhưng số lượng biên chế chưa phù hợp với yêu cầu; vẫn còn một số bản án, quyết định bị sửa; một số trường hợp thu thập, đánh giá chứng cứ còn chưa đầy đủ; một số công chức chưa chấp hành nghiêm kỷ luật công vụ, chưa rèn luyện nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức dẫn đến bị xử lý theo quy định của Đảng, của pháp luật.

Cơ sở vật chất, trang thiết bị làm việc của một số đơn vị, Tòa án chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu công việc và sau sắp xếp, tinh gọn bộ máy, cơ sở vật chất có xáo trộn, chưa ổn định ngay được và phải có lộ trình đầu tư phù hợp đến năm 2030.

Việc triển khai một số dự án chậm hơn so với kế hoạch do phải rà soát, điều chỉnh chủ trương đầu tư cho phù hợp với tổ chức bộ máy, chức năng nhiệm vụ của Tòa án nhân dân các cấp sau sắp xếp, tinh gọn để đảm bảo tránh thất thoát, lãng phí...