Xu hướng sinh sản toàn cầu: Tỷ suất sinh giảm kỷ lục, người trẻ ngại sinh con

Tỷ lệ sinh đã giảm ở mọi khu vực

Xu hướng suy giảm tỷ suất sinh đang diễn ra trên hầu hết các quốc gia, đặc biệt các nước đông dân nhất thế giới như từ Ấn Độ, Trung Quốc, Nhật Bản cho đến Mỹ. Đặc biệt, Trung Quốc hiện nằm trong nhóm nước có tỷ suất sinh thấp nhất toàn cầu, với mức chỉ khoảng 1,0 con trên mỗi phụ nữ.

Dữ liệu của Liên hợp quốc và Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cho thấy, tỷ lệ sinh đã giảm ở mọi khu vực trên thế giới kể từ năm 1950. Nếu như một phụ nữ ở Mỹ Latinh và Caribe từng sinh trung bình 5,8 con vào năm 1950, thì đến năm 2025 con số này chỉ còn 1,8. Ở châu Phi, nơi từng có tỷ lệ sinh cao nhất thế giới, mức này cũng đã giảm từ 6,5 xuống 4,0 trong cùng giai đoạn.

Hiện nay, châu Âu và Bắc Mỹ là hai khu vực có mức sinh thấp nhất toàn cầu, lần lượt ở mức 1,4 và 1,6 con trên mỗi phụ nữ. Dự báo đến năm 2100, tỷ suất sinh ở nhiều nơi tiếp tục giảm, ngoại trừ Bắc Mỹ ổn định và châu Âu có thể tăng nhẹ.

Châu Phi - ngoại lệ duy nhất

Trong bối cảnh tỷ lệ sinh toàn cầu rơi xuống dưới ngưỡng thay thế (2,1 con trên mỗi phụ nữ), châu Phi hiện là khu vực duy nhất còn duy trì mức cao hơn.

Năm 2025, trung bình mỗi phụ nữ tại đây sinh 4 con - gần gấp đôi mức thay thế. Ngược lại, các khu vực như châu Á, châu Âu, Bắc Mỹ hay Mỹ Latinh - Caribe đều đang ở mức thấp hơn, châu Đại Dương dự kiến xuống dưới mức thay thế vào năm 2028, báo hiệu xu hướng thu hẹp dân số trong tương lai.

Các nghiên cứu cũng cho thấy châu Phi sẽ không xuống dưới ngưỡng thay thế cho tới tận năm 2091, trong khi Bắc Mỹ đã giảm dưới mức này từ năm 1972, tiếp đó là châu Âu (1975), Mỹ Latinh - Caribe (2014) và châu Á (2019).

Phụ nữ trẻ sinh ít con hơn

Một xu hướng đáng chú ý khác là sự thay đổi cơ cấu tuổi khi sinh con. Trên toàn cầu, tỷ lệ trẻ em sinh ra từ các bà mẹ dưới 25 tuổi đang giảm mạnh và dự kiến tiếp tục giảm đến năm 2100. Chẳng hạn, tại châu Phi, tỷ lệ này sẽ giảm từ 41% hiện nay xuống 24%; tại Mỹ Latinh - Caribe, từ 39% xuống 17%; và tại châu Á, từ 33% xuống 16%.

Điều này đồng nghĩa với việc phụ nữ ngày càng có xu hướng sinh con muộn hơn, gắn liền với thực tế họ kết hôn muộn, đạt trình độ học vấn cao hơn, và dành nhiều thời gian hơn cho sự nghiệp.

Chính sách khuyến khích sinh con còn hạn chế

Trước nguy cơ dân số già hóa, nhiều quốc gia đã tung ra chính sách hỗ trợ sinh con, nhưng hiệu quả nhìn chung hạn chế. Trung Quốc, sau khi bãi bỏ chính sách một con vào năm 2016, đã đưa ra nhiều biện pháp như hỗ trợ trực tiếp 500 USD mỗi trẻ em mỗi năm trong 3 năm đầu đời. Nhật Bản, Hàn Quốc và một số nước Đông Á khác mở rộng chế độ nghỉ thai sản, trợ cấp nuôi con và dịch vụ trông trẻ.

Ở châu Âu, chi tiêu cho phúc lợi gia đình chiếm tỷ lệ cao trong GDP: Ba Lan dành 3,6%, Iceland tới 3,8% – mức cao nhất trong OECD. Trong khi đó, Mỹ chỉ chi khoảng 1% GDP cho các chương trình này vào năm 2021, chủ yếu thông qua ưu đãi thuế và dịch vụ.

Dù vậy, các nghiên cứu cho thấy chính sách tài chính, mở rộng chế độ nghỉ thai sản và cải thiện dịch vụ chăm sóc trẻ, chỉ phần nào giảm bớt gánh nặng nuôi con, khó đảo ngược xu hướng sinh ít con.