Những vụ gian lận điểm thi, nạn “học giả, bằng thật”, những “lò ấp” tiến sĩ, những cử nhân không thể xin việc, và hơn hết là chất lượng nguồn nhân lực kém cỏi đang đặt ra nhiều câu hỏi lớn cho ngành giáo dục. Cần phải truy cứu trách nhiệm của Giám đốc Sở GD&ĐT các tỉnh Sơn La, Hà Giang, Hòa Bình. Với cương vị đứng đầu ngành giáo dục địa phương, những người này không thể không liên đới trách nhiệm trong các vụ án sửa điểm ở địa phương mình. Bởi nếu không xử quyết liệt, chúng ta không thể giữ được niềm tin của nhân dân với ngành giáo dục.

Phải truy trách nhiệm đến cùng!

Cơ quan an ninh điều tra Công an tỉnh Sơn La vừa kết thúc điều tra vụ án gian lận thi cử, chuyển hồ sơ sang Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh đề nghị truy tố 8 bị can về tội “lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ”. Các bị can gồm 5 cán bộ Sở Giáo dục & Đào tạo (GD & ĐT) tỉnh Sơn La;  2 cán bộ Công an tỉnh Sơn La; và Hiệu phó Trường THPT Tô Hiệu, TP. Sơn La.

Kết quả điều tra cho thấy ông Trần Xuân Yến - Phó Giám đốc Sở GD & ĐT “bảo lãnh” nâng điểm cho 13 thí sinh do cấp trên, đồng nghiệp và người quen “nhờ”. Đáng chú ý, trong lời khai của ông Yến có 8 trường hợp do Hoàng Tiến Đức - Giám đốc Sở GD&ĐT tỉnh Sơn La “gửi gắm”.

Theo Báo Tuổi trẻ, ngày 28/6/2018, ông Hoàng Tiến Đức, gọi ông Yến đến phòng làm việc và đưa hai tờ giấy ghi thông tin cá nhân của 8 thí sinh nhờ nâng điểm kèm theo “đặt hàng”. Trong đó 5 thí sinh nhờ nâng đủ 27 điểm; 3 thí sinh nhờ nâng đủ 24 điểm. Cũng theo báo Tuổi trẻ, có bị can khai, để rút bài sửa nâng điểm 3 môn đạt tổng điểm theo yêu cầu của tổ hợp xét tuyển đại học, trung bình mỗi trường hợp “giá” là 1 tỉ đồng. Phải khẳng định đây là một vụ án đặc biệt nghiêm trọng bởi rất nhiều lý do. Vụ sửa điểm kỳ thi Tốt nghiệp THPT Quốc gia năm 2018 ở Sơn La cùng các vụ vi phạm tương tự ở hai tỉnh Hòa Bình và Hà Giang là vụ án nghiêm trọng nhất được phát hiện từ trước tới nay của ngành giáo dục, làm ảnh hưởng nghiêm trọng kết quả kỳ thi Tốt nghiệp THPT Quốc gia, để lại vết nhơ lâu dài cho nền giáo dục Việt Nam. Các bị can vụ án này đều là cán bộ công tác trong ngành giáo dục và công an tỉnh Sơn La, có nhiệm vụ cầm cân nẩy mực kết quả kỳ thi Tốt nghiệp THPT Quốc gia năm 2018 của địa phương này. Hành vi vi phạm pháp luật của các bị can đều có tính toán, bàn bạc, hiệp đồng tổ chức chặt chẽ. Các bị can không chỉ phạm tội “lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” mà còn có dấu hiệu phạm “tội đưa hối lộ, tội môi giới hối lộ” quy định tại Điều 364, điều 365 của Bộ luật Hình sự năm 2015.

Ngoài các bị can trên đây, còn nhiều người khác, nhất là hàng loạt phụ huynh các thí sinh được sửa điểm có dấu hiệu phạm tội “lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” hoặc “tội đưa hối lộ, tội môi giới hối lộ” (đến nay chưa khởi tố điều tra). Vì không một ai cố tình vi phạm pháp luật nếu không bị đồng tiền hoặc quyền lực chi phối. Chính các bị can đã bị khởi tố và những kẻ phạm tội chưa bị khởi tố trong vụ sửa điểm kỳ thi Tốt nghiệp THPT Quốc gia năm 2018 ở Sơn La, Hòa Bình, Hà Giang chứ không phải ai khác đã tước đoạt cơ hội học đại học chính đáng của hàng trăm học sinh có tố chất và ý thức học tập nghiêm túc, trung thực.

Để không lặp lại các vụ án có tính chất đặc biệt nghiêm trọng trong ngành giáo dục và các ngành nghề khác, để lấy lại niềm tin của nhân nhân đối với nền tư pháp nước nhà, các cơ quan chức năng cần phải tiếp tục điều tra cẩn trọng, kiên quyết không để sót tội, sót người trong vụ án này. Cần phải truy cứu trách nhiệm của Giám đốc Sở GD&ĐT các tỉnh Sơn La, Hà Giang, Hòa Bình. Với cương vị đứng đầu ngành giáo dục địa phương, những người này không thể không liên đới trách nhiệm trong các vụ án sửa điểm ở địa phương mình. Đặc biệt, Giám đốc Sở GD&ĐT Sơn La có dấu hiệu tham gia vào đường dây sửa điểm.

Bộ Công an cần phải vào cuộc điều tra, làm rõ vai trò của những người là phụ huynh của những thí sinh được sửa điểm. Kẻ nào phạm tội “lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” hoặc phạm “tội đưa hối lộ, tội môi giới hối lộ” thì xử lý nghiêm minh theo pháp luật. Nếu để cho Công an địa phương điều tra như hiện tại sẽ không khách quan và sẽ dẫn đến lọt tội, lọt người. Nếu có phụ huynh không dùng quyền lực hoặc tiền bạc tác động để sửa điểm cho con em mình thì phải làm rõ động cơ của những kẻ đã sửa điểm cho các trường hợp này. Phải chăng đây là hành vi cố tình “lợi dụng việc đó (sửa điểm) để đưa con lãnh đạo vào tròng thì sao?” như ý kiến của ông Triệu Tài Vinh - Bí thư Tỉnh ủy Hà Giang (con gái ông Vinh được nâng 5 điểm so với điểm thật).

Công lý không thể chỉ được thực thi một nửa

Phát biểu tại họp tổ Quốc hội sáng 22/5, GS Nguyễn Anh Trí (đoàn ĐBQH TP. Hà Nội) chia sẻ suy nghĩ về vụ việc gian lận thi cử mà ông gọi là “lịch sử”, “quá sức tưởng tượng”. “Vụ việc này xảy ra gần 1 năm rồi nhưng việc giải quyết vẫn gây rất nhiều hoài nghi, băn khoăn cho người dân. Tôi theo dõi thì thấy rằng trong khi Bộ Công an rất tích cực nhưng về phía địa phương, Bộ GD & ĐT thì lại làm không đến nơi đến chốn. Người ta nghi ngờ rằng các đơn vị này giải quyết gian lận thi cử không thực tâm”, đại biểu Hà Nội nói. Ông Trí cũng thẳng thắn cho rằng khi mà cái gốc vấn đề không được giải quyết thì không tin là tiêu cực sẽ bị triệt tiêu. “Với cách thức thi tuyển, từ ra đề đến tổ chức thi như hiện nay, phải nói thật là không có niềm tin lắm về việc tiêu cực sẽ được giải quyết. Nó sẽ trở lại, vấn đề là cách nào, lúc nào”, GS Trí nói.

Trong khi đó, đại biểu Lê Thu Hà - Ủy viên Thường trực Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội - nhấn mạnh quan điểm xử lý cứng rắn: Theo Quy chế thi THPT Quốc gia và xét công nhận tốt nghiệp THPT năm 2018, thí sinh vi phạm quy chế thi cần bị hủy kết quả thi và gửi hồ sơ tới cơ quan có thẩm quyền xem xét, xử lý với hành vi sử dụng giấy chứng nhận kết quả thi không hợp pháp. Như vậy, Bộ GD&ĐT có trách nhiệm giải quyết từ gốc - hủy kết quả thi THPT Quốc gia, đồng nghĩa với việc thí sinh không đủ điều kiện xét tuyển đại học. Người được nâng điểm cần bị buộc thôi học, bởi họ đã vi phạm quy chế thi THPT Quốc gia, điểm thi là bất hợp pháp. “Các trường đại học cần cân nhắc gọi nhập học bổ sung để bù đắp cho số sinh viên bị loại vì gian lận điểm thi và trao lại cơ hội chính đáng cho các thí sinh này. Công lý không thể chỉ được thực thi một nửa”, bà Hà nói.

Không thể phủ nhận, trong mấy chục năm trở lại đây, ngành giáo dục và đào tạo Việt Nam đã đạt được những thành tựu quan trọng, nhưng cũng đối mặt với nhiều vấn đề nóng được cả xã hội quan tâm. Những sai phạm điểm thi ở Hà Giang, Sơn La, Hòa Bình trong Kỳ thi Tốt nghiệp THPT Quốc gia năm 2018 phải nói là đặc biệt nghiêm trọng bởi đối tượng, tính chất và quy mô của các vi phạm, nhất là các thí sinh được nâng điểm hầu hết là con cháu cán bộ lãnh đạo địa phương, trong đó có con Phó Giám đốc Sở GD&ĐT, con Bí thư Tỉnh ủy, cháu ruột Phó Chủ tịch tỉnh. Nghiêm trọng nhất là sự cấu kết, có tổ chức của nhiều cán bộ trong ngành giáo dục, công an tại nhiều địa phương trong việc sửa điểm cho thí sinh. 

Thực ra, không chỉ có một vụ việc đơn lẻ trong kỳ thi Tốt nghiệp THPT, tuyển sinh đại học nêu trên, mà các kỳ thi tuyển sinh THPT của nhiều địa phương; các kỳ tuyển sinh sau Đại học, luận văn Cao học, luận án Tiến sĩ ở nhiều trường đại học, học viện cũng bị dư luận băn khoăn, nghi ngờ về chất lượng và tình trạng tiêu cực. Không chỉ trong thi cử, các vấn đề liên quan đến nội dung, chất lượng của các chương trình đào tạo ở tất cả các bậc học; từ “học giả, bằng thật” đến mua bán điểm, mua bán bằng cấp; từ học thuê thi mướn đến các “lò ấp” Tiến sĩ, công nhận học hàm Giáo sư, Phó Giáo sư; từ tuyển dụng đến chất lượng đội ngũ giáo viên … vẫn luôn gây nhức nhối với không chỉ ngành giáo dục mà với toàn xã hội. 

Tất cả những vấn đề trên đây đã liên tục gióng lên hồi chuông cảnh báo không chỉ với riêng ngành giáo dục mà còn với nhiều lĩnh vực khác trong đời sống đất nước, đưa đến nhiều hệ lụy. Gian dối trong giáo dục, chất lượng yếu kém của nguồn nhân lực; sự tha hóa của một bộ phận không nhỏ quan chức; những “nút thắt” trong vận hành của bộ máy Nhà nước; sự xuống cấp về đạo đức, nhân cách của một bộ phận người Việt và của nền văn hóa xã hội là tấm gương phản chiếu nhiều điều bất ổn của ngành giáo dục nói riêng và quốc gia nói chung mà ngành giáo dục không thể không bắt tay xử lý tận gốc.

Sáng 28/5, bên hành lang Quốc hội, khi được hỏi về vụ gian lận trong thi cử ở Sơn La, Bộ trưởng Bộ GD & ĐT Phùng Xuân Nhạ cho biết, sắp tới sẽ trả lời bằng văn bản với câu hỏi về gian lận thi cử ở Sơn La và thông tin một suất nâng điểm có giá 1 tỷ đồng.

Khánh An