Chiều nay (23/7), ngay sau khi Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung trình bày Tờ trình Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 – 2025. Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh đã có báo cáo thẩm tra về nội dung này trước Quốc hội.

Bà Nguyễn Thúy Anh cho biết, Ủy ban Xã hội cơ bản tán thành với sự cần thiết xây dựng Chương trình và thống nhất với tên gọi của Chương trình. Hồ sơ Chương trình cơ bản bảo đảm đầy đủ; nội dung cơ bản đáp ứng các yêu cầu theo quy định, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, phù hợp với Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030 và phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025.

Tuy nhiên, theo Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội, Chương trình có sự trùng lặp của Chương trình với các CTMTQG khác. Do đó, Ủy ban Xã hội đề nghị Chính phủ chỉ đạo các cơ quan chủ trì 03 Chương trình phối hợp rà soát, phân tích, đánh giá, làm rõ các nội dung, hoạt động trùng lặp hoặc bỏ sót để đề xuất cơ chế lồng ghép chính sách, tích hợp nguồn lực giữa các Chương trình, bảo đảm hiệu quả nguồn lực đầu tư.

Tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội cũng đã phân tích rõ về các dự án thành phần của Chương trình trước Quốc hội. Theo đó, Dự án 1. Hỗ trợ đầu tư phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội các huyện nghèo, các xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo.

Bà Nguyễn Thúy Anh cho biết, Dự án này trong giai đoạn 2016-2020 được đánh giá là đã phát huy hiệu quả, giúp thay đổi diện mạo nông thôn các xã vùng bãi ngang ven biển và hải đảo một cách rõ rệt. Tuy nhiên, mức hỗ trợ đầu tư còn thấp, dàn trải nên các công trình thường có quy mô nhỏ, thiết kế chưa đạt chuẩn kỹ thuật, dễ hư hỏng, xuống cấp.

Do đó, Ủy ban đề nghị Chính phủ tính toán mức hỗ trợ đầu tư hợp lý, có trọng tâm, trọng điểm để giúp thay đổi cơ bản điều kiện hạ tầng ở các huyện, xã đặc biệt khó khăn góp phần sớm đưa các huyện, xã này thoát nghèo; tăng cường thực hiện chính sách việc làm công tại địa bàn cấp xã theo quy định của Luật Việc làm để huy động tối đa nhân công là người địa phương tham gia vào các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng.

Dự án 2. Đa dạng hóa sinh kế, phát triển mô hình giảm nghèo. Ủy ban Xã hội thấy rằng, các dự án hỗ trợ sinh kế đã làm thay đổi nhận thức, tập quán, kỹ thuật sản xuất, giúp các hộ phát triển sản xuất, từ đó tăng thu nhập.

Ủy ban Xã hội đề nghị: Trong quá trình xây dựng báo cáo khả thi thực hiện dự án cần có giải pháp khắc phục tối đa 18 tồn tại, hạn chế của giai đoạn trước đã được Chính phủ chỉ ra trong Báo cáo. Ưu tiên áp dụng những mô hình đã được đánh giá, tổng kết có hiệu quả, nhân rộng để thực hiện. Bổ sung giải pháp thích ứng với các tác động thiên tai, dịch bệnh nguy hiểm, nhất là đại dịch COVID-19.

Về Dự án 3. Dự án Hỗ trợ phát triển sản xuất, cải thiện dinh dưỡng. Ủy ban Xã hội đề nghị Chính phủ: Cần thể hiện được sự liên kết hai tiểu dự án thành phần của Dự án là hỗ trợ sản xuất (tiểu dự án 1) và cải thiện dinh dưỡng (tiểu dự án 2).

Nghiên cứu chuyển tiểu dự án Hỗ trợ phát triển sản xuất trong lĩnh vực nông nghiệp về dự án 2 vì có những nội dung trùng lặp, và mục tiêu của các dự án, tiểu dự án này đều hướng tới cải thiện tăng thu nhập cho hộ nghèo và phân định rõ trách nhiệm giữa Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Xem xét đưa tiểu dự án Cải thiện dinh dưỡng thành một dự án riêng.

Dự án 4. Phát triển giáo dục nghề nghiệp, việc làm và nhà ở. Ủy ban Xã hội thấy rằng, các tiểu dự án từ 1 đến 4 có các nội dung thuộc nhiệm vụ quản lý nhà nước được quy định trong các pháp luật giáo dục nghề nghiệp, việc làm.

Ủy ban Xã hội đề nghị: Rà soát, loại bỏ những nội dung thuộc nhiệm vụ quản lý nhà nước và các chính sách hỗ trợ thuộc nhiệm vụ chi thường xuyên; làm rõ việc cần có nguồn lực hỗ trợ của Chương trình bên cạnh những nguồn chi thường xuyên đã được quy định.

Làm rõ khái niệm “vùng nghèo, vùng khó khăn” trong các tiểu dự án 1 và 2 vì hiện nay mới có tiêu chí huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển và hải đảo; bổ sung cơ chế thực hiện cho 02 tiểu dự án này, đặc biệt là quy định về hỗ trợ có điều kiện.

Tách tiểu dự án 5 về hỗ trợ nhà ở thành một dự án và giao Bộ Xây dựng là cơ quan chủ trì thực hiện; bổ sung yêu cầu về nhà ở phải đảm bảo chống chọi được thiên tai và nghiên cứu quy định thứ tự ưu tiên hỗ trợ, trong đó ưu tiên hộ người cao tuổi nghèo độc thân không nơi nương tựa sống ở cộng đồng.

Dự án 5. Truyền thông và giảm nghèo về thông tin. Ủy ban Xã hội đề nghị: Làm rõ việc 550.000 hộ nghèo ở khu vực có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn được hỗ trợ điện thoại thông minh nhưng nếu rơi vào các thôn, bản chưa có dịch vụ viễn thông di động mặt đất, dịch vụ internet băng thông rộng cố định hoặc không bảo đảm được chi phí sử dụng dịch vụ thì khắc phục thế nào?

Chuyển nhiệm vụ nâng cao năng lực cho cán bộ thông tin và truyền thông vào dự án 6 về nâng cao năng lực, giám sát và đánh giá. Bỏ hoạt động cung cấp sản phẩm thông tin cho đối tượng bảo trợ xã hội, người yếu thế vì không thuộc đối tượng của Chương trình.

Dự án 6. Nâng cao năng lực và giám sát, đánh giá Chương trình. Ủy ban Xã hội thấy rằng: Nội dung giám sát, đánh giá chưa thể hiện nội dung giám sát, tiêu chí đánh giá về kết quả thực hiện 6 chiều dịch vụ xã hội cơ bản.

Tiểu dự án 2 về giám sát, đánh giá đề ra nội dung xây dựng một số hệ thống dữ liệu khác nhau là chưa phù hợp, có hệ thống cơ sở dữ liệu không liên quan đến Chương trình, mặt khác đây là các nhiệm vụ quản lý nhà nước của cơ quan chủ trì Chương trình.

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh cho biết, về tổng nguồn vốn dự án là 2.390 tỷ đồng, gấp 4,16 lần so với giai đoạn 2016-2020, trong khi tổng mức đầu tư đề xuất cho Chương trình gấp 1,77 lần tổng mức đầu tư giai đoạn trước. 

Ủy ban Xã hội đề nghị: Nội dung giám sát, đánh giá cần thể hiện kết quả thực hiện các chiều dịch vụ xã hội cơ bản; giao nhiệm vụ cụ thể cho các bộ, ngành, địa phương trong giải quyết các chiều nghèo thiếu hụt, quan tâm đến bình đẳng giới.

Điều chỉnh lại các hoạt động xây dựng cơ sở dữ liệu theo hướng tích hợp vào cơ sở dữ liệu chung của ngành, làm cơ sở để kết nối với hệ cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Việc giám sát, đánh giá cần có sự tham gia của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức quần chúng, tổ tự quản, cộng đồng và người dân.

Về dự kiến nguồn lực thực hiện Chương trình, bà Nguyễn Thúy Anh cho biết, Ủy ban Xã hội thống nhất với dự kiến bố trí 20.000 tỷ đồng vốn đầu tư từ ngân sách Trung uơng, đồng thời đề nghị Chính phủ: Đối với nguồn vốn sự nghiệp từ ngân sách Trung ương, cần khẩn trương rà soát không sử dụng vốn của Chương trình để chi các hoạt động có tính chất chi thường xuyên thuộc nhiệm vụ quản lý nhà nước hoặc chế độ, chính sách cho đối tượng đã được quy định tại pháp luật có liên quan.

Bảo đảm đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, không phân tán, dàn trải, manh mún; phải đúng, phải trúng các mục tiêu, định hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội đề ra.

Bảo đảm tính khả thi của việc bố trí vốn ngân sách trung ương trong năm 2021 cho Chương trình là 7.000 tỷ đồng để tránh gián đoạn, giảm hiệu quả thực hiện Chương trình. Cân nhắc việc bố trí tỷ trọng vốn lớn vào năm 2025 là năm cuối cùng của giai đoạn.

Bà Nguyễn Thúy Anh cũng lưu ý, không nên huy động ngân sách địa phương quá lớn khi hầu hết các địa phương đều gặp khó khăn về nguồn thu do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19. Ngoài ra, đề nghị Chính phủ có kế hoạch bổ sung nguồn vốn cần đầu tư thêm cho Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam để thực hiện các chương trình tín dụng chính sách xã hội đối với các đối tượng của Chương trình.

Quốc Trần