Châu Âu chùn bước trước lệnh cấm xe xăng
(CLO) Năm hãng ô tô lớn nhất châu Âu mất hàng tỷ USD giá trị thị trường, đẩy lệnh cấm xe xăng năm 2035 vào thế giằng co chính trị.
Châu Âu, khu vực từ lâu tự hào là tiên phong trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, đang đối mặt với làn sóng phản đối mạnh mẽ nhằm vào một trong những chính sách quan trọng để cắt giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính.
Cách đây bốn năm, Liên minh Châu Âu (EU) đặt niềm tin vào cuộc cách mạng xe điện, xem đây là giải pháp vừa thân thiện với môi trường vừa mang lại lợi ích kinh tế.
Các nhà lãnh đạo EU đã đề xuất lệnh cấm bán xe chạy xăng và dầu diesel mới từ năm 2035, coi đó là nhiệm vụ quan trọng để bảo vệ hành tinh, đồng thời tin rằng chính sách này sẽ giúp các nhà sản xuất ô tô châu Âu dẫn đầu trong đổi mới sáng tạo.
Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi sang xe điện diễn ra không suôn sẻ như kỳ vọng, kéo theo nhiều thách thức lớn. Ngành công nghiệp ô tô châu Âu đang phải cắt giảm việc làm và đối diện với khó khăn trong cạnh tranh với Trung Quốc, nơi các công ty sản xuất xe điện với chi phí thấp hơn đáng kể.
Dù một phần trách nhiệm thuộc về chiến lược của các hãng ô tô, các chính trị gia cánh hữu và giới vận động hành lang trong ngành ngày càng chỉ trích quy định của EU.
Họ cảnh báo rằng việc kiên quyết theo đuổi mục tiêu xanh có thể dẫn đến mất việc làm, đóng cửa nhà máy và khiến châu Âu phụ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc, quốc gia đang thống trị chuỗi cung ứng xe điện.
Jens Gieseke, nghị sĩ Đức thuộc Đảng Nhân dân Châu Âu (EPP), nhấn mạnh rằng EU cần linh hoạt hơn với mục tiêu năm 2035 để tránh gây tổn hại cho ngành công nghiệp ô tô.
Sự phản đối này phản ánh một sự thay đổi lớn không chỉ ở châu Âu mà còn trên toàn cầu, từ những cam kết đầy tham vọng trước đây chuyển sang cuộc tranh luận gay gắt về tốc độ và mức độ khả thi của các hành động vì khí hậu.
Ngành ô tô, vốn chiếm 7% GDP của EU và gắn liền với các thương hiệu nổi tiếng như Volkswagen, Mercedes-Benz, BMW và Renault, trở thành tâm điểm nhạy cảm nhất.
Từ giữa năm 2021, giá trị thị trường tổng hợp của năm nhà sản xuất ô tô lớn nhất châu Âu đã giảm mạnh từ 364 tỷ USD xuống còn 197 tỷ USD, áp lực càng tăng khi Tổng thống Mỹ Donald Trump áp thuế 25% lên ô tô nhập khẩu vào Mỹ.
Mục tiêu năm 2035 hiện đang bị xem xét kỹ lưỡng khi EU chuẩn bị bước vào giai đoạn đánh giá, mở ra khả năng điều chỉnh chính sách.
Julia Poliscanova từ tổ chức Transport & Environment tại Brussels cảnh báo rằng mục tiêu này có nguy cơ bị nới lỏng, với một kịch bản có thể là cho phép bán xe hybrid sạc điện sau năm 2035, kéo dài thời kỳ sử dụng động cơ đốt trong.
Dù Ủy viên Khí hậu EU Wopke Hoekstra cam kết giữ vững kế hoạch, Thủ tướng Ý Giorgia Meloni lại gọi đây là “sự điên rồ ý thức hệ” và tuyên bố sẽ tìm cách thay đổi.
Trong Nghị viện Châu Âu, nơi phe cánh hữu đang chiếm ưu thế sau bầu cử năm ngoái, nhiều ý kiến mô tả mục tiêu này là “thảm họa” và không phù hợp với nhu cầu người tiêu dùng.
Sigrid de Vries, Tổng Giám đốc Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô châu Âu, nhận định rằng quá trình chuyển đổi không diễn ra như kế hoạch, và quan niệm rằng chỉ cần ban hành quy định là mọi thứ sẽ tự động vận hành là quá đơn giản.
Không chỉ châu Âu, các quy định về xe chạy xăng cũng đang gây tranh cãi ở nhiều nơi. Anh gần đây đã điều chỉnh chính sách, cho phép bán xe hybrid đến năm 2035 thay vì 2030.
Tại Mỹ, Hạ viện đã bỏ phiếu ngăn California thực thi lệnh cấm xe xăng mới từ năm 2035, đẩy vấn đề vào tay Thượng viện và có thể dẫn đến tranh chấp pháp lý.
Các chính trị gia cánh tả và những người ủng hộ mục tiêu khí hậu cho rằng châu Âu cần nhanh chóng xây dựng thêm trạm sạc và tăng ưu đãi cho người tiêu dùng để thúc đẩy thị trường xe điện.
Họ thừa nhận các hãng ô tô đang gặp khó khăn, nhưng cho rằng việc chống lại xu hướng tất yếu chỉ khiến họ tụt hậu thêm.
Mohammed Chahim, nghị sĩ Hà Lan, từng ví tình hình hiện tại giống như ban lãnh đạo Nokia khi iPhone ra mắt, nhấn mạnh rằng hoài niệm không nên cản trở đổi mới.
Mỗi năm, người tiêu dùng EU mua khoảng 10 triệu ô tô, và trong năm 2024, khoảng 13,6% trong số đó là xe điện hoàn toàn, tăng từ mức 9% vào năm 2021.
Tuy nhiên, để đạt mục tiêu đề ra, doanh số xe điện cần tăng trưởng mạnh mẽ hơn, điều mà chi phí hiện tại đang cản trở. Giá trung bình một chiếc xe điện tại châu Âu là 46.000 euro (khoảng 52.000 USD), khiến các hãng ô tô truyền thống gặp khó trong việc sản xuất mẫu xe giá rẻ.
Họ buộc phải tái cấu trúc nhà máy, đào tạo lại nhân viên và thường xuyên nhập pin từ nước ngoài, dẫn đến chiến lược duy trì sản xuất xe xăng có lợi nhuận cao và tập trung vào xe điện cao cấp.
Chiến lược này lại đặt họ vào thế bất lợi khi Trung Quốc, với lợi thế về công nghệ pin và trợ cấp chính phủ, đang dẫn đầu thị trường xe điện giá rẻ. Các thương hiệu như BYD đã chiếm lĩnh thị trường nội địa Trung Quốc và bắt đầu xây dựng nhà máy tại châu Âu.
Volkswagen Group, dù từng được kỳ vọng dẫn đầu sau scandal Dieselgate, cũng đối mặt với khó khăn khi phần mềm xe điện bị lỗi, kế hoạch sản xuất pin bị thu hẹp và phải cắt giảm 35.000 việc làm vào năm 2030. Dù vậy, hãng vẫn khẳng định tương lai là xe điện và dự kiến ra mắt mẫu xe giá 20.000 euro vào năm 2027.
CEO Volkswagen Oliver Blume cho rằng mọi quyết định về lệnh cấm động cơ đốt trong cần dựa trên thực tế phát triển của xe điện, đồng thời kêu gọi các giai đoạn chuyển tiếp linh hoạt.
Michael Bloss từ Đảng Xanh nhận xét rằng các hãng ô tô châu Âu đang thiếu nhất quán trong chiến lược, tạo ra bất ổn cho cả người tiêu dùng và nhà đầu tư.
Trong khi đó, Trung Quốc tiếp tục gây chú ý với công nghệ sạc nhanh từ CATL và BYD, còn châu Âu chật vật với các dự án pin nội địa như Northvolt phá sản hay ACC tạm hoãn mở rộng.
Để hỗ trợ ngành ô tô, EU đã công bố các biện pháp vào tháng 3, bao gồm tăng tài trợ cho sản xuất pin và nới thời gian đạt mục tiêu giảm phát thải từ một lên ba năm (2025-2027).
Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen khẳng định mục tiêu là đảm bảo tương lai cho ngành ô tô mà không tạo ra sự phụ thuộc mới, dù thách thức vẫn còn rất lớn.