Doanh nghiệp Việt trước bài toán tiêu dùng xanh: Hành trình tất yếu để tồn tại và phát triển

“Tiêu dùng hiện nay không chỉ là câu chuyện về thu nhập, mà còn là lối sống, cách sống. Người tiêu dùng hiện đại đòi hỏi sản phẩm phải xanh, sạch, an toàn, nếu không, doanh nghiệp sẽ bị bỏ lại phía sau", TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh phát biểu tại phiên thảo luận.

Theo ông Thành, tiêu dùng xanh không còn là khái niệm xa vời mà đang trở thành chuẩn mực của thị trường toàn cầu. Những hiệp định thương mại hay cam kết quốc tế về phát thải và phát triển bền vững đã buộc doanh nghiệp Việt Nam phải nhanh chóng thích ứng nếu không muốn bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu. Ngay trong thị trường nội địa, sự nổi lên của thế hệ người tiêu dùng trẻ, đặc biệt là Gen Z, cũng đã đặt ra những yêu cầu ngày càng cao đối với sự minh bạch về thông tin, trách nhiệm xã hội và tác động môi trường của sản phẩm.

Chia sẻ tại diễn đàn, bà Vũ Kim Hạnh, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao cho rằng, sau gần ba thập kỷ theo đuổi triết lý “chất lượng là cốt lõi”, doanh nghiệp Việt buộc phải chuyển dịch sang mô hình xanh, số hóa, và tuần hoàn. Theo bà Kim Hạnh, việc chỉ đảm bảo chất lượng sản phẩm là chưa đủ, mà cần một sự thay đổi toàn diện để đáp ứng kỳ vọng của thị trường.

Bà Kim Hạnh cũng đưa ra ví dụ về một số mô hình sáng tạo đã và đang xuất hiện tại Việt Nam, từ việc dệt vải bằng sợi dứa, khai thác cây hemp H’Mông cho ngành thời trang, đến việc sử dụng cỏ năng tượng thay thế lục bình trong thủ công mỹ nghệ. Những sáng kiến này không chỉ góp phần giảm thiểu rác thải và tận dụng tài nguyên bản địa mà còn khẳng định rằng tiêu dùng xanh có thể mở ra cơ hội lớn cho thương hiệu Việt.

Tuy nhiên, hành trình chuyển đổi xanh vẫn còn nhiều thách thức. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chiếm hơn 90% số lượng doanh nghiệp tại Việt Nam, đang gặp khó khăn lớn về vốn, công nghệ và nhân lực. Việc đầu tư vào dây chuyền sản xuất thân thiện với môi trường hay ứng dụng các công nghệ tái chế, tuần hoàn thường đòi hỏi chi phí cao, trong khi khả năng tiếp cận tín dụng xanh vẫn còn hạn chế. Bên cạnh đó, không ít doanh nghiệp còn lúng túng trước những quy định, tiêu chuẩn quốc tế về môi trường vốn ngày càng khắt khe.

Thách thức này càng trở nên rõ rệt ở những ngành xuất khẩu chủ lực như dệt may, da giày hay gỗ. Một số thị trường lớn như Mỹ, châu Âu đang yêu cầu sản phẩm phải chứng minh được tính tuần hoàn, mức độ phát thải thấp cũng như chuỗi cung ứng bền vững. Nếu không nhanh chóng thay đổi, doanh nghiệp Việt sẽ đối mặt với nguy cơ mất đi những đơn hàng giá trị cao, thậm chí bị loại khỏi các thị trường quan trọng.

Trước bối cảnh đó, nhiều chuyên gia tại diễn đàn đã chỉ ra rằng chìa khóa để doanh nghiệp thích ứng nằm ở sự đổi mới sáng tạo và hợp tác. Doanh nghiệp Việt Nam cần đẩy mạnh hơn vào việc nghiên cứu, phát triển những sản phẩm thân thiện với môi trường, đồng thời tận dụng thế mạnh từ nguồn tài nguyên bản địa. Đồng thời, việc minh bạch thông tin về quy trình sản xuất, công khai trách nhiệm xã hội và đảm bảo chất lượng không chỉ giúp xây dựng lòng tin với người tiêu dùng mà còn là yếu tố để doanh nghiệp hội nhập sâu rộng vào thị trường quốc tế.

Một khía cạnh khác được các diễn giả nhấn mạnh là sự cần thiết phải tăng cường liên kết. Việc hợp tác giữa doanh nghiệp với hiệp hội ngành hàng, cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức quốc tế sẽ tạo nên một hệ sinh thái tiêu dùng xanh bền vững. Đây là nền tảng quan trọng giúp cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ có thêm cơ hội tiếp cận nguồn vốn, công nghệ cũng như tiêu chuẩn quốc tế. Ngoài ra, chính sách hỗ trợ của Nhà nước chẳng hạn như ưu đãi về thuế, tín dụng xanh và chương trình đào tạo, cũng được coi là đòn bẩy thiết yếu cho cộng đồng doanh nghiệp.

Khép lại phiên thảo luận, nhiều chuyên gia đều nhất trí rằng tiêu dùng xanh không còn là lựa chọn, mà là con đường bắt buộc để doanh nghiệp Việt khẳng định vị thế. Tuy hướng đi này còn nhiều khó khăn, nhưng cũng mở ra cánh cửa để thương hiệu Việt vươn tầm, không chỉ đáp ứng kỳ vọng của người tiêu dùng hôm nay mà còn góp phần kiến tạo một tương lai phát triển bền vững.