Kể từ khi mức lương tối thiểu hiện đại đầu tiên được áp dụng vào cuối thế kỷ 19 ở New Zealand và Australia, chúng đã gây ra rất nhiều tranh cãi.

Như tên cho thấy, lương tối thiểu là số tiền thấp nhất mà người sử dụng lao động phải trả cho nhân viên. Trên khắp thế giới, hầu hết các quốc gia đều áp dụng một số loại lương tối thiểu, mặc dù thường có nhiều ngoại lệ đối với các quy tắc.

Tại Đức, mức lương tối thiểu liên bang đã được đưa ra vào tháng 1 năm 2015, dưới thời Thủ tướng Angela Merkel của Đảng CDU, mặc dù chủ yếu do áp lực từ đối tác liên minh của CDU, Đảng Dân chủ Xã hội (SPD).

Mức lương tối thiểu thay thế các mức lương khác nhau được thương lượng trong các lĩnh vực khác nhau và được đặt ở mức trước thuế là 8,50 euro trên toàn quốc. Kể từ đó, mức lương này đã từ từ tăng lên, với lần tăng gần đây nhất vào tháng 7,  lên tới  9,60 euro. Hai lần tăng nữa đã được lên kế hoạch và vào tháng 7/2022, công nhân có thể kiếm được ít nhất 10,45 euro/giờ.

Ở châu Âu, mức lương tối thiểu của Đức đang ở mức cao, chỉ đứng sau Luxembourg và Pháp. Một số quốc gia thuộc Liên minh châu Âu, chẳng hạn như Đan Mạch, Ý, Áo, Síp, Phần Lan và Thụy Điển, không có mức lương tối thiểu quốc gia. Họ dựa vào các công đoàn và các thành phần riêng lẻ để đặt ra mức lương của riêng họ.

Mức lương tối thiểu của Đức dành cho phần lớn người lao động trong nước trên 18 tuổi. Điều này bao gồm cả lao động thời vụ, bất kể họ đến từ đâu.

Cũng có một số ngoại lệ. Người học nghề, người lao động tham gia chương trình khuyến khích việc làm, người thất nghiệp dài hạn trong sáu tháng đầu sau khi tham gia trở lại thị trường lao động và người lao động tự do là những người không thuộc phạm vi điều chỉnh về tiền lương tối thiểu.

Người lao động quá cảnh qua đất nước, chẳng hạn như phi công hàng không và tài xế xe tải, cũng không được bảo hiểm.

Sau năm 2015, một cơ quan chính phủ độc lập được gọi là Ủy ban tiền lương tối thiểu chịu trách nhiệm thiết lập tỷ lệ và thực hiện các điều chỉnh. Trong tất cả các quyết định, ủy ban phải cân bằng giữa bảo vệ người lao động, cạnh tranh công bằng và mức độ việc làm. Nhưng hiện tại, tính độc lập của ủy ban này đang bị đặt dấu hỏi.

Lương tối thiểu như quân bài chính trị

Điều đã đưa mức lương tối thiểu trở lại tâm điểm ở Đức là các cuộc đàm phán liên minh đang diễn ra để thành lập chính phủ mới. Các cuộc đàm phán giữa Đảng Dân chủ Xã hội, Đảng Xanh và Đảng FDP sẽ tiếp tục một cách nghiêm túc sau giai đoạn thăm dò ban đầu. Các bên liên minh bây giờ cần phải thống nhất về một kế hoạch để quản lý.

Một lời hứa của đảng SPD và đảng Xanh có thể trở thành hiện thực là kế hoạch tăng mức lương tối thiểu lên 12 euro một giờ trong vòng một năm. Hành động như vậy sẽ vượt mặt Ủy ban tiền lương tối thiểu và lấy đi sự độc lập của Ủy ban này. Các bên nói rằng sau một lần tăng duy nhất này, Ủy ban sẽ tiếp tục đảm nhiệm công việc của mình.

Tuy nhiên điều này cũng nhận được nhiều sự tán đồng. Các bên chỉ ra rằng mức lương tối thiểu đã quá thấp so với thời điểm ban đầu và việc tăng mức lương là một cách để chống lại đói nghèo.

Nhưng nhiều chuyên gia cho rằng mức lương tối thiểu lại không phải là một biện pháp chống đói nghèo. Mức tăng lớn như vậy có thể khiến Ủy ban tiền lương có những điều chỉnh và có khả năng giữ mức lương bị kẹt vô thời hạn ở mức 12 euro.

Tại sao lương tối thiểu lại gây tranh cãi?

Khi mức lương tối thiểu ban đầu được thực hiện ở Đức vào năm 2015, nhiều người lo ngại rằng mức lương cao hơn sẽ khiến các doanh nghiệp chuyển sang các nơi có lao động rẻ hơn hoặc thay thế công nhân bằng máy móc.

Một số chuyên gia dự đoán có tới 900.000 người sẽ mất việc làm. Điều này đã không xảy ra sau đó. Đây có thể là một canh bạc để xem liệu nền kinh tế một lần nữa có đủ mạnh để đối phó với sự gia tăng như vậy hay không.

Trong những năm qua, nhiều nghiên cứu đã đưa ra những kết luận khác nhau về ưu và nhược điểm của mức lương tối thiểu bắt buộc. Một số không tìm thấy mối tương quan giữa việc làm và mức lương tối thiểu, những người khác nhận thấy những tác động tiêu cực, chẳng hạn như giảm nhân sự hoặc giảm thời gian thuê.

Câu chuyện mức lương tối thiểu đang được dư luận Đức quan tâm và là vấn đề mà các đảng đang đàm phán để thành lập chính phủ mới bàn bạc. Câu chuyện tăng lương tối thiểu hay không được xem là thách thức đối với những lời hứa khi tranh cử. Tuy nhiên, việc đẩy lương tối thiểu lên cao cũng tạo ra áp lực đối với nền kinh tế đang gặp khó khăn hậu Covid-19. 

Xem ra, bài toán tiền lương tối thiểu đối với liên minh chính phủ SPD, FDP và đảng Xanh chưa thể sớm tìm ra được lời giải.