Các sự kiện diễn ra sau khi quân đội Mỹ rút khỏi Afghanistan buộc Nhật Bản phải đối mặt với những thiếu sót trong chiến lược an ninh của riêng mình, khi các nhà lập pháp ở đây đưa ra sự tương đồng giữa sự phụ thuộc kéo dài nhiều năm của Tokyo vào quân đội Mỹ và việc quân đội Afghanistan không có khả năng tự lực.

Bộ Ngoại giao Nhật Bản cho biết hôm thứ Ba (17/8) cho biết 12 nhân viên Đại sứ quán Nhật Bản tại Afghanistan đã có thể được sơ tán đến Dubai trên một chiếc máy bay quân sự từ một "quốc gia thân thiện".

Các nhân viên đã rời đi trên một chiếc máy bay của Anh, chiếc máy bay đầu tiên khởi hành từ các quốc gia mà Nhật Bản đã tìm kiếm sự hỗ trợ. Tuy nhiên, Bộ này đã không nêu tên Vương quốc Anh trong thông cáo của mình, vì lo ngại nó có thể dẫn đến hàng loạt yêu cầu trợ giúp khi tình trạng hoảng loạn và hỗn loạn lan rộng ở thủ đô Afghanistan.

Nhật Bản đã cân nhắc việc tự mình triển khai kế hoạch di tản. Bộ trưởng Ngoại giao Toshimitsu Motegi hôm 12/8 đã chỉ thị cho các nhân viên bắt đầu lên kế hoạch sơ tán nhân viên đại sứ quán. Các đề xuất ban đầu bao gồm việc gửi một máy bay của Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản (SDF).

SDF đã sơ tán nhân viên đại sứ quán khỏi Nam Sudan vào năm 2016 theo luật cho phép SDF bảo vệ và vận chuyển công dân Nhật Bản trong các trường hợp khẩn cấp ở nước ngoài.

Nhưng với tình hình ở Afghanistan đang xấu đi nhanh chóng, người ta lo ngại rằng các cuộc rà soát an toàn cần thiết và các cuộc thảo luận chuẩn bị với Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền có thể mất quá nhiều thời gian.

Một quan chức Bộ Ngoại giao cho biết: “Có thể dễ dàng mất một tuần để hoàn tất quy trình, vì vậy chúng tôi đã chọn phương án nhanh hơn".

Kể từ sau khi Taliban bị lật đổ vào năm 2001, Nhật Bản đã đóng góp khoảng 700 tỷ yên (6,38 tỷ USD) cho các nỗ lực tái thiết do Mỹ dẫn đầu ở Afghanistan. Nước này cũng đã thực hiện các sứ mệnh tiếp nhiên liệu cho các tàu của Mỹ ở Ấn Độ Dương cho đến năm 2010. Tuy nhiên, Nhật Bản vẫn chậm phản ứng trước sự tiến công của Taliban vào Kabul, đặc biệt là khi so sánh với các quốc gia như Đức, quốc gia đã quyết định triển khai máy bay quân sự vào hôm Chủ nhật (15/8) để sơ tán công dân.

Các quyết định an ninh của Nhật Bản trong nhiều năm đều có sự tham gia của Hoa Kỳ. Ví dụ, chiến lược phòng thủ của SDF chủ yếu tập trung vào việc phòng thủ cho đến khi lính Mỹ đến, đó là lý do tại sao người ta quan tâm nhiều đến việc liệu Mỹ có bảo vệ quần đảo Senkaku, mà Trung Quốc tuyên bố là Điếu Ngư hay không, theo Điều 5 của hiệp ước an ninh Nhật-Mỹ. Có một giới hạn đối với những gì lực lượng Nhật Bản có thể tự mình thực hiện, ngay cả đối với những việc như sơ tán công dân của chính họ.

Mỹ đã giảm bớt sự can dự của mình vào Trung Đông kể từ khi cuộc cách mạng đá phiến biến nước này thành nước xuất khẩu ròng dầu thô. Nhưng Nhật Bản vẫn phụ thuộc vào Trung Đông với gần 90% lượng dầu thô của mình, có nghĩa là nước này sẽ cần phải xây dựng một cách tiếp cận mới để hỗ trợ sự ổn định trong khu vực.

Trong khi đó, một số phương tiện truyền thông Trung Quốc quan sát rằng những gì đang xảy ra ở Afghanistan hôm nay có thể xảy ra ở Đài Loan vào ngày mai - rằng người dân Đài Loan sẽ bị phó mặc nếu Bắc Kinh cố gắng thống nhất bằng vũ lực.

Việc Mỹ rút khỏi Afghanistan phản ánh sự chuyển hướng ưu tiên rộng rãi hơn của Washington đối với Trung Quốc và không phải là dấu hiệu cho thấy nước này sẽ rút khỏi Đông Bắc Á. Tuy nhiên, khả năng quân sự ngày càng tăng của Trung Quốc sẽ làm giảm ảnh hưởng tương đối của Mỹ trong khu vực.

"Một năm nữa, hoặc 5 năm nữa, sự hiện diện của quân đội Hoa Kỳ sẽ không tạo ra sự khác biệt nếu quân đội Afghanistan không thể hoặc không tự nắm giữ đất nước của mình", Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden cho biết trong một tuyên bố hôm thứ Bảy (14/8).

Mặc dù quan hệ đồng minh của Nhật Bản với Mỹ sẽ tiếp tục củng cố các chính sách an ninh của Tokyo trong tương lai, nhưng những diễn biến gần đây đã làm dấy lên cuộc tranh luận trong đảng cầm quyền LDP rằng Nhật Bản, như Afghanistan, có lẽ đã phụ thuộc quá nhiều vào sự hiện diện quân sự của Mỹ.