Kế hoạch đánh bại Trung Quốc của Trump

Steve Bannon, cựu chiến lược gia chủ chốt của Nhà Trắng, tuyên bố rằng Tổng thống Mỹ Donald Trump đã thành lập một ‘hội đồng chiến tranh’ để đánh bại Trung Quốc trong đại dịch COVID-19.

Đã có hàng loạt lời công kích nhằm vào Trung Quốc từ các quan chức cấp cao của Hoa Kỳ kể từ cuối tháng Sáu. Cố vấn An ninh Quốc gia Robert O’Brien, Giám đốc FBI Christopher Wray, Bộ trưởng Tư pháp William Barr và Ngoại trưởng Mike Pompeo được mệnh danh là ‘bốn kỵ sĩ của ngày tận thế’ được Trump giao nhiệm vụ hạ gục đối thủ.

Chính quyền Trump đã có những hành động cụ thể nhằm chia rẽ quan hệ song phương bằng cách đóng cửa Tổng lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston, cử Bộ trưởng Y tế Alex Azar đến Đài Loan và cố gắng cấm các gã khổng lồ truyền thông xã hội của Trung Quốc là TikTok và WeChat hoạt động tại Hoa Kỳ.

Thông điệp hòa giải của Trung Quốc

Các phản ứng của Trung Quốc mang tính hòa giải một cách đáng ngạc nhiên vì danh tiếng về ngoại giao ‘chiến binh sói’ và các hành động ăn miếng trả miếng chống lại Hoa Kỳ.

Trong một cuộc phỏng vấn với Tân Hoa xã vào ngày 5 tháng 8, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị kiên quyết bác bỏ ý tưởng về một cuộc Chiến tranh Lạnh mới và đề xuất xoa dịu căng thẳng hiện nay thông qua đối thoại "ở bất kỳ cấp độ nào, trong bất kỳ khu vực nào và bất kỳ lúc nào".

Hai ngày sau, Ủy viên Bộ chính trị Dương Khiết Trì đã xuất bản một bài báo với tiêu đề ‘Tôn trọng lịch sử, nhìn về tương lai và bảo vệ vững chắc và ổn định quan hệ Trung Quốc - Hoa Kỳ’. Ông Dương ca ngợi di sản của mối quan hệ của Hoa Kỳ với Trung Quốc - do chính quyền Nixon tiên phong - và kêu gọi ‘hợp tác cùng có lợi hơn trong mọi lĩnh vực’.

Chính sách ngoại giao thiện chí của Trung Quốc dường như là quá muộn, vì không ai trong chính quyền Trump thực hiện nó một cách nghiêm túc. Lời kêu gọi đối thoại của Bắc Kinh không thực sự được lắng nghe ở Washington một phần vì bất kỳ hoạt động giao tiếp nào như vậy đều bị Hoa Kỳ coi là ‘hành động ngoại giao’.

Tuy nhiên, cách giải thích này về ngoại giao của Trung Quốc có vẻ quá đơn giản. Văn hóa và lịch sử Trung Quốc đưa ra cách hiểu tốt hơn về ba thông điệp mà Trung Quốc dự định truyền tải để cứu vãn mối quan hệ với Hoa Kỳ.

Thứ nhất, Trung Quốc không muốn xảy ra Chiến tranh Lạnh với Hoa Kỳ. Ông Vương Nghị nhận xét rằng "Trung Quốc không phải là Liên Xô cũ và nước này không có ý định trở thành một Hoa Kỳ khác". Đồng thời Trung Quốc khẳng định, họ sẽ tránh được ‘cái bẫy Chiến tranh Lạnh’ mà Mỹ đã gài bẫy Liên Xô.

Cả Vương Nghị và Dương Khiết Trì đều cố gắng nêu bật những ngày tháng tốt đẹp của quan hệ Mỹ - Trung sau chuyến thăm năm 1972 của Tổng thống Richard Nixon, để nhắc nhở những người đồng cấp Mỹ rằng hai nước cùng tồn tại bằng cách vượt qua những khác biệt về ý thức hệ. Đây là một phản ứng giống như của một võ sĩ Thái Cực Quyền đối với những cú đấm của ‘bốn kỵ sĩ’.

Thông điệp thứ hai là Hoa Kỳ không thể tiến hành cuộc Chiến tranh Lạnh này một mình. Trung Quốc muốn nói rõ với các đồng minh của Hoa Kỳ - bao gồm các nước ‘Ngũ Nhãn” với Úc, New Zealand, Vương quốc Anh và Canada - rằng họ không có ý định gây chiến với Hoa Kỳ một cuộc Chiến tranh Lạnh mới.

Bằng cách đưa ra một giọng điệu hòa giải, Trung Quốc nhằm mục đích giảm thiểu khả năng Hoa Kỳ xây dựng một liên minh chống lại họ. Nỗ lực ‘chống Chiến tranh Lạnh’ của Trung Quốc cũng có thể được nhìn thấy trong các chuyến thăm gần đây của Ngoại trưởng Vương Nghị tới năm nước châu Âu.

Các nước quan tâm khác - đặc biệt là các đồng minh của Mỹ - sẽ cần phải lựa chọn để biến Chiến tranh Lạnh thành hiện thực hay coi nó như một ảo ảnh của ‘bốn kỵ sĩ’.

Trong khi chính quyền Trump đang cố gắng 'đối đầu' với Trung Quốc thông qua đối đầu ngắn hạn, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đang chơi trò chơi 'Đi' trong phạm vi họ đang tìm cách định vị mình để có lợi thế trong tương lai. Điều này tránh đối đầu trực tiếp trong một trò chơi có số tiền đặt cược cao, ngay cả khi từ bỏ lợi nhuận ngắn hạn.

Thông điệp thứ ba và cũng là thông điệp cuối cùng là lời cảnh báo tới cộng đồng quốc tế về nguy cơ xảy ra xung đột tiềm tàng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Có những lo ngại về 'phát súng của tháng 8' ở Châu Á Thái Bình Dương - bất kỳ tính toán sai lầm chiến lược hoặc tai nạn quân sự nào đều có thể gây ra một cuộc xung đột hạt nhân nóng bỏng và tiềm tàng ở Biển Đông, Biển Hoa Đông hoặc trên eo biển Đài Loan.

Hợp tác thay vì đối đầu

Các nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc đã nói rõ rằng, tất cả không nên vượt qua ranh giới đỏ. Chuyến thăm gần đây của Bộ trưởng Y tế Mỹ Azar tới Đài Loan có thể đã dẫn đến các cuộc tập trận quân sự của Trung Quốc quanh eo biển Đài Loan cũng như vụ thử tên lửa ‘sát thủ tàu sân bay’ ở Biển Đông.

Trong văn hóa Nho giáo, một quốc gia được cho là sẽ thua trong trận chiến nếu thiếu các tiêu chuẩn đạo đức cao. Một lời kêu gọi hợp tác quốc tế sớm và chân thành trong thời kỳ đại dịch có khả năng là cách Trung Quốc nâng cao tinh thần đạo đức để chuẩn bị cho một điều gì đó gay gắt hơn với Hoa Kỳ.

Liệu các thông điệp của Trung Quốc có được chuyển tới Hoa Kỳ không? Liệu Trung Quốc có hành xử theo những tín hiệu nhẹ nhàng mà họ đang muốn truyền tải? Những tháng sắp tới trước cuộc bầu cử Mỹ sẽ rất quan trọng đối với quan hệ Mỹ - Trung.

Đã đến lúc Hoa Kỳ và Trung Quốc phải làm việc cùng nhau để tránh một ngày tận thế có thật, dù là vô tình.