Theo hãng tin DW, ngày càng có nhiều người Mỹ đi theo trào lưu “mua trước – trả tiền sau” (buy now, pay later), tài khoản âm tiền, nợ tín dụng “phình to” khi lạm phát “ăn sâu” vào tiền quỹ lương, khiến nhiều chuyên gia kinh tế nghi ngại sẽ đẩy nhiều người vào lưới rủi ro vô hình.

Ngành công nghiệp "mua trước, trả tiền sau", gọi tắt là BNPL đang làm điên đảo nhiều người dân tại nước Mỹ. Số lượng người Mỹ sử dụng mô hình cho vay này vốn rất phổ biến ở Úc, đã tăng 300% mỗi năm kể từ năm 2018, theo Bloomberg.

Các công ty thương mại có hình thức trả trước (BNPL) như Afterpay (Úc), Klarna và Affirm tuyên bố rằng mô hình này hoàn toàn phù hợp về mặt tài chính cho những người không thể tiếp cận các hình thức tín dụng truyền thống. Nhưng những người ủng hộ người tiêu dùng cho rằng mô hình này đang khó kiểm soát và gây rủi ro cho người tiêu dùng.

Elyse Hicks, cố vấn chính sách người tiêu dùng tại American for Financial Reform, cho biết: “Trên thực tế, các khoản vay trả trước là một cách để người tiêu dùng thu được nhiều nợ trong thời gian ngắn theo một cách vô tình”. Nếu lĩnh vực này tiếp tục phát triển, nó có thể đẩy một thế hệ người Mỹ và nhiều thế hệ trẻ hơn vào bẫy nợ.

Sự gia tăng của BNPL ở Mỹ

Mặc dù có cách thức khác nhau, nhưng các dịch vụ BNPL hoạt động với mục đích chính là cho phép người tiêu dùng thanh toán một mặt hàng hoặc dịch vụ thành bốn lần không lãi suất trong một khoảng thời gian nhất định, thường là hai tuần. Ngoài ra, không chỉ nổi tiếng trên khắp các trang mua sắm trực tuyến, BNPL hiện cũng bắt đầu len lỏi tại các cửa hàng kinh doanh truyền thống.

Kể từ khi đại dịch Covid-19 bùng nổ, trào lưu “mua trước – trả tiền sau” bắt đầu "sinh sôi nảy nở" do sự thay đổi trong chi tiêu của người tiêu dùng sang thương mại điện tử và hàng hóa bán lẻ đã thúc đẩy tăng trưởng của ngành. Theo một nghiên cứu của công ty tư vấn và dịch vụ CNTT Accenture do công ty Afterpay ủy quyền, lượng mua BNPL đã tăng 230% kể từ đầu năm 2020.

Theo một nghiên cứu tương tự chỉ ra rằng từ 1/3 đến phân nửa số người Mỹ đã sử dụng dịch vụ BNPL. Ngành này đã thâm nhập vào nhóm dân số trẻ nhanh hơn bất kỳ lĩnh vực nào khác.

“Mua nhiều ngay bây giờ, không thể trả sau”!

Đối với người tiêu dùng, các công ty cho vay trước như Klarna và Affirm thường quảng cáo dịch vụ cho vay trả góp không lãi suất như một sự giải phóng khỏi ngành thẻ tín dụng và những kẻ cho vay săn mồi khác. Nhưng người dùng, đặc biệt là những người trẻ tuổi, đang nợ nần chồng chất. Lý do là cả tâm lý và quy định.

Theo nhiều chuyên gia, nhiều người trẻ thường khó lòng kiểm soát được nhu cầu mua sắm, vì thế các công ty cho vay trả trước chính là động lực để họ mua nhiều hơn - và nhiều hơn mức họ có thể chi trả.

Tuy nhiên, người tiêu dùng lại giải thích các khoản thanh toán trước chia nhỏ là hợp lý hơn và do đó, có xu hướng mua hàng thường xuyên hơn. Thật vậy, đó là lý do tại sao các thương gia sẵn sàng trả phí từ 2% đến 8% của dịch vụ BNPL, cao hơn những gì các công ty thẻ tín dụng tính phí.

Theo chuyên gia kinh tế Hicks, lời hứa về khả năng chi trả của các dịch vụ BNPL là “viển vông”. "Các dịch vụ này chỉ khiến người tiêu dùng tốn nhiều tiền hơn có thể, nếu họ chỉ sử dụng đúng mục đích của mình thì tình hình sẽ khác", cô chia sẻ với DW.

“Lợi bất cập hại”, theo Credit Karma, gần 40% người dùng “mua trước – trả tiền sau” (BNPL) chia sẻ rằng họ đã bỏ lỡ ít nhất một lần thanh toán.

Dịch vụ BNPL thường không tính lãi suất như thẻ tín dụng, nhưng chúng tính phí hoặc các khoản phạt khác khi người dùng bỏ lỡ một khoản thanh toán. Thanh toán trễ thậm chí có thể kích hoạt phí thấu chi trong tài khoản ngân hàng của người mua.

Công ty tư vấn đầu tư và tài chính tư nhân Motley Fool nhận thấy rằng gần 50% người dân ở độ tuổi thanh niên sử dụng BNPL đã thanh toán muộn hoặc phải trả phí trễ hạn. Nhìn chung, nhiều người tiêu dùng tỏ ra hoang mang trước BNPL. Một cuộc khảo sát cho thấy khoảng một phần ba người dùng BNPL không hiểu rõ về dịch vụ này.

Cô Chemareea Biggs là một trong những người đã rơi vào bẫy nợ sau khi chồng chất các khoản vay BNPL. Sau khi mất việc làm nhiều lần trong đại dịch, cô không thể trả khoản vay mua vé máy bay "trả trong bốn lần" của Affirm, gây ra một vòng xoáy nợ nần.

Cùng một dịch vụ, nhưng quy định khác nhau

Một phần lý do khiến càng nhiều người tiêu dùng rơi vào bẫy nợ do các dịch vụ BNPL hầu như không được kiểm soát.

Nếu như đi vay các khoản tín dụng truyền thống, người tiêu dùng có thể được bảo vệ bởi Đạo luật Sự thật trong Cho vay (TILA). Tuy nhiên, các tổ chức cho vay BNPL có thể chấp nhận TILA vì luật chỉ bao gồm các khoản vay được chia thành năm khoản thanh toán trở lên. Thế nhưng, BNPL dừng lại ở mức chia bốn lần thanh toán.

Theo hãng tin DW, rất nhiều công ty hoạt động theo mô hình “mua trước - trả tiền sau” không muốn điều đó được coi là một khoản vay. Bởi vì nếu coi là một khoản vay hoặc một hạn mức tín dụng, thì sẽ không còn phù hợp với một trong các quy định đưa ra.

Tóm lại, các công ty BNPL có ít trách nhiệm pháp lý hơn để đảm bảo người dùng nếu muốn hoàn trả lại khoản vay. Một số dịch vụ có thể thực hiện kiểm tra tín dụng nhẹ đối với các mặt hàng có giá trị lớn, nhưng đối với hầu hết các khoản vay thì vẫn còn là ấn số.

Mặc dù các dịch vụ “mua trước – trả tiền sau” BNPL cụ thể có thể cấm người dùng cho đến khi khoản nợ của họ được thanh toán, nhưng những người tiêu dùng đó không bị ngăn cản trong việc vay tiền tại các công ty BNPL khác.

Nhưng theo một nghiên cứu từ cơ quan báo cáo tín dụng tiêu dùng của Mỹ TransUnion, người dùng BNPL thực sự có xu hướng có nhiều thẻ tín dụng, thẻ bán lẻ, khoản vay trả góp hoặc các sản phẩm tín dụng khác hơn là "dân số hoạt động tín dụng nói chung".

Trong khi đó, một nghiên cứu khác cho thấy gần 1/5 khách hàng BNPL chỉ sử dụng dịch vụ sau khi đã tiêu hết thẻ tín dụng.

Taylor Roberson, cố vấn chính sách liên bang tại nhóm vận động người tiêu dùng Trung tâm cho vay có trách nhiệm, nói với DW: "Một trong những khía cạnh tích cực nhất của BNPL là khả năng người tiêu dùng thanh toán đúng hạn để lịch sử thanh toán được ghi nhận tích cực vào báo cáo tín dụng của họ. Và đó có lẽ đó là nơi mà các lợi ích kết thúc."

Ông Roberson giải thích rằng hiện tại, người tiêu dùng không được các tổ chức xếp hạng tín dụng “khen thưởng” vì đã thanh toán các khoản vay BNPL đúng hạn, một phần vì những người cho vay này không bị yêu cầu báo cáo dữ liệu như những người cho vay khác.

Nhưng ngay cả khi các công ty BNPL chọn báo cáo dữ liệu của họ, người dùng có thể thấy rằng điểm tín dụng dễ bị ảnh hưởng nếu họ bỏ lỡ một khoản thanh toán. Có thể cho rằng đây là “hiệu ứng chim mồi” hiệu quả nhất.

Lê Na (Theo DW)