Bài học thời Hippocrates

Không có từ nào có thể làm bác sĩ về bệnh truyền nhiễm khó chịu hơn từ “miasma” - chướng khí. Đó là căn nguyên của tất cả những điều tồi tệ có thể lượn lờ trong không khí.

Từ này có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp cổ đại để chỉ ô nhiễm và mô tả về một “luồng khí xấu” làm lây lan bệnh tật. Trong phim hoạt hình, chướng khí chắc chắn được vẽ như một đám mây xanh độc hại bao trùm trên bầu trời.

Khái niệm này lần đầu được đề xuất bởi “ông tổ ngành y” Hippocrates. “Bất cứ khi nào nhiều người bị tấn công cùng lúc bởi một căn bệnh, nguyên nhân nên được chỉ định là thứ mà họ đang hít thở”, ông từng viết từ hơn 2000 năm trước.

Nhưng rồi khi y học ngày càng phát triển, người ta đã dần quên bài học “vỡ lòng” đó. Không có gì ngạc nhiên khi các bác sĩ hiện đại từng từ chối lý thuyết chướng khí hoặc bất cứ điều gì giống với nó.

Một bài báo mới được xuất bản bởi các học giả hàng đầu đã cho thấy, cuộc chiến kéo dài hàng thế kỷ của ngành y học phương Tây để chống lại “lý thuyết chướng khí” đã khiến họ mù quáng trước việc Sars-CoV-2 đang bay lượn lờ trên không.

Bài báo cho biết: “Việc chống lại ý tưởng lây lan trong không khí của bệnh nhiễm trùng đường hô hấp không phải mới. Nó đã lặp đi lặp lại trong phần lớn thế kỷ trước và cản trở rất nhiều sự hiểu biết về cách thức lây truyền bệnh. Song chính việc các tổ chức y tế công cộng chấp nhận bằng chứng về sự lây truyền của Sars-CoV-2 qua không khí đã góp phần vào việc kiểm soát đại dịch ở mức tối ưu”.

Cuối cùng bài báo đi đến kết luận: “Điều này không chỉ đưa giới y học quay trở lại những bài học trong quá khứ, mà còn giúp họ hiểu biết đầy đủ hơn về sự lây truyền bệnh tật qua đường không khí”.

Sự thừa nhận muộn màng

Vậy, hiện đã chứng minh được rằng Sars-Cov-2 có thực sự lan truyền trong không khí chưa?

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh Mỹ ban đầu đều từng tuyên bố Sars-Cov-2 chỉ lây truyền qua các giọt lớn, song giờ đây đã chấp nhận rằng việc lây lan của nó qua các giọt li ti lơ lửng trong không khí. 

Cũng giống như chuột lang được sử dụng vào những năm 1960 để chứng minh bệnh lao lây qua không khí, các thí nghiệm trên cả chuột đồng và chồn sương đã cho thấy rằng Sars-Cov-2 cũng có khả năng như vậy.

Một lý do khác khiến các tổ chức y tế công cộng phản đối ý tưởng về sự lây truyền qua không khí là họ sợ điều này có thể gây ra sự hoang mang cho con người. Giáo sư Jimenez và các đồng tác giả trong bài báo của ông thừa nhận điều này, nhưng nói rằng: “sự lây truyền qua đường không khí chẳng có gì quá đáng sợ”.

Ông đưa ra lời khuyên: “Chúng ta có thể làm được nhiều việc để giảm bớt nỗi sợ, trong đó nhiều việc hoàn toàn miễn phí như: gặp gỡ nhau ngoài trời, hãy mở cửa sổ ra và ít nói chuyện ồn ào đi”.

Song, việc chấp nhận Sars-Cov-2 và gần như chắc chắn hầu hết các loại virus cúm đều có thể bay trong không khí ở một mức độ nào đó sẽ gây ra những tổn hại lớn về kinh tế.

Tiến sĩ Julian Tang, phó giáo sư khoa học hô hấp tại Bệnh viện Đại học Leicester, một trong những tác giả của bài báo, cho rằng khi nhận thức này được thừa nhận, thì điều đó có nghĩa các bệnh viện tại Anh và các quốc gia phương Tây sẽ phải cần đầu tư lớn để nâng cấp hệ thống thông gió.

Ông đưa ra một bệnh viện ở Singapore như một hình mẫu: “Bệnh viện này rất đáng chú ý. Các phòng cách ly có tường kính và cửa trượt để các y tá có thể nhìn thấy bên trong, mà không cần phải vào bên trong. Họ có cả hệ thống thông gió đảo ngược, có thể cung cấp áp suất âm hoặc dương”.

Có thể nói, trong quá khứ những người tiền sử đã rất ý thức và nhận thức được sự nguy hiểm của việc lây lan dịch bệnh qua không khí. Điều này đã được truyền lại hàng ngàn năm trước khi người hiện đại dần quên thói quen này, hoặc là chủ quan để rồi phải trả những cái giá không hề rẻ ở nhiều khu vực.