Tại đây, bà Harris dự kiến ​​sẽ hội đàm với các nhà lãnh đạo hai nước về các vấn đề an ninh và kinh tế cũng như các nỗ lực hồi phục do tác động của đại dịch COVID-19, bên cạnh chú ý đến sự hiện diện ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực.

Chuyến đi của bà Harris diễn ra vào thời điểm quan trọng đối với chính quyền của Tổng thống Joe Biden. Taliban đã giành lại quyền kiểm soát Afghanistan khi Mỹ rút quân, làm dấy lên chỉ trích nặng nề ở Washington; Trung Quốc tiếp tục tăng cường sự ảnh hưởng và chủ quyền trên Biển Đông; và đại dịch COVID tiếp tục hoành hành trên khắp thế giới, đặc biệt là ở Đông Nam Á.

Dưới đây là 5 điều cần biết về chuyến đi của Phó Tổng thống Mỹ và ý nghĩa của nó:

Tại sao bà Harris đến thăm Đông Nam Á và tại sao lại lựa chọn Singapore và Việt Nam?

Tổng thống Joe Biden đã đưa ra quan điểm về việc thiết lập lại chính sách châu Á của Washington, vốn đã bị phai nhạt dưới thời chính quyền Donald Trump. Vì Đông Nam Á là trung tâm của khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, Tổng thống Biden cũng đã cử các quan chức chủ chốt khác đến đây trong những tháng vừa qua, gồm Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin và Thứ trưởng Ngoại giao Wendy Sherman.

Đặc biệt, Singapore và Việt Nam có vai trò quan trọng đối với nền kinh tế Hoa Kỳ. Singapore, với tư cách là một trung tâm tài chính khu vực, là nơi đặt trụ sở châu Á của các công ty lớn của Hoa Kỳ bao gồm Microsoft và Google. Việt Nam đang trở nên quan trọng hơn đối với chuỗi cung ứng toàn cầu, bao gồm cả chuỗi cung ứng chất bán dẫn, khi ngày càng nhiều công ty chuyển cơ sở sản xuất khỏi Trung Quốc.

"Trong ASEAN, hai quốc gia này là ổn định nhất và thân thiện đối với Hoa Kỳ", Alan Chong, phó giáo sư về quan hệ quốc tế tại Đại học Công nghệ Nanyang của Singapore cho biết trong số 10 thành viên. Ông chỉ ra rằng, "Hoa Kỳ muốn các quốc gia thân thiện trong khu vực có vị thế mạnh mẽ hơn trong việc liên kết với Hoa Kỳ".

Nhà Trắng trước đó cho biết trong một tuyên bố rằng bà Harris sẽ thảo luận về các chủ đề như "an ninh khu vực, ứng phó toàn cầu với đại dịch COVID-19, biến đổi khí hậu và những nỗ lực chung của chúng ta nhằm thúc đẩy một trật tự quốc tế dựa trên luật lệ".

Tại Singapore, bà Harris sẽ gặp Thủ tướng Lý Hiển Long vào thứ Hai (23/8), sau đó là chuyến thăm Căn cứ Hải quân Changi. Phó Tổng thống Mỹ cũng sẽ có một bài phát biểu vào sáng thứ Ba (24/8).

Trong thời gian ở lại Việt Nam, bà Harris sẽ tham gia một cuộc họp trực tuyến với các Bộ trưởng Y tế của các thành viên ASEAN vào thứ Tư (25/8), khai trương văn phòng khu vực của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh tại Hà Nội.

Việc Mỹ rời Afghanistan gây xôn xao ảnh hưởng như thế nào đến chuyến thăm của Harris?

Khi Nhà Trắng thông báo về chuyến đi vào tháng trước, có thể không ngờ rằng chính phủ Afghanistan sẽ thất thủ ngay trước khi bà đến. Một số người nói rằng việc Mỹ rút lui khỏi quốc gia Trung Á khiến các quốc gia khác đặt câu hỏi về ý chí duy trì các cam kết của nước này.

Điều này có thể tăng thêm ý nghĩa cho chuyến thăm Đông Nam Á. Phó giáo sư Chong cho biết chuyến đi có thể giúp "trấn an các đồng minh của Mỹ về cam kết của Mỹ, bất chấp việc Taliban tiếp quản" ở Afghanistan.

Ông nói rằng việc Mỹ nhanh chóng rút khỏi Afghanistan đã đặt ra "câu hỏi nghiêm trọng về độ tin cậy của các cam kết quốc phòng của Mỹ", nhưng bà Harris có cơ hội cho các đối tác châu Á thấy rằng "Mỹ sẽ không rút lui".

Một quan chức cấp cao của Nhà Trắng nói với các phóng viên hôm thứ Năm (19/8) rằng Đông Nam Á và Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương có tầm quan trọng về mặt chiến lược và kinh tế đối với Hoa Kỳ, nhấn mạnh rằng "điều đó không thay đổi như với Afghanistan".

"Chúng tôi đã là đối tác an ninh và kinh tế mạnh mẽ của các quốc gia ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương trong hơn 70 năm, và chúng tôi là đối tác kiên định và chúng tôi có quan hệ đối tác an ninh ngày càng tăng với các quốc gia đó", quan chức này nói. "Họ muốn chúng tôi tăng cường các mối quan hệ đối tác bảo mật đó".

Các cuộc thảo luận kinh tế sẽ tập trung vào điều gì?

Xây dựng một chuỗi cung ứng linh hoạt có thể sẽ là một chủ đề chính, trong bối cảnh toàn cầu thiếu chất bán dẫn cũng như nhu cầu về vắc xin virus Corona và các sản phẩm y tế khác.

Theo số liệu từ CEIC, xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ chiếm khoảng 30% tổng lượng hàng xuất khẩu trong tháng 4, nhấn mạnh tầm quan trọng của nước này đối với chuỗi cung ứng châu Á của Hoa Kỳ.

Các doanh nghiệp đã và đang đầu tư mở rộng năng lực sản xuất trong nước. Chẳng hạn, Intel đã tìm cách nâng cao năng lực sản xuất lắp ráp và thử nghiệm tại Việt Nam, vì họ coi Việt Nam là "một phần quan trọng trong sự hiện diện sản xuất trên toàn thế giới của Intel", theo một giám đốc điều hành tại đơn vị địa phương của gã khổng lồ Hoa Kỳ.

"Nhu cầu toàn cầu chưa từng có đối với các linh kiện bán dẫn, cùng với thế giới đang chuyển sang kỹ thuật số do COVID, đã dẫn đến sự thiếu hụt các thành phần quan trọng của bên thứ ba trong toàn ngành, bao gồm cả chất nền, điều này đang ảnh hưởng đến các nhà cung cấp công nghệ trong toàn ngành", ông Kim Huat Ooi, Phó chủ tịch phụ trách sản xuất và vận hành, kiêm Tổng giám đốc Công ty TNHH Intel Products Việt Nam, cho biết.

Các doanh nghiệp trong nước của Việt Nam cũng đang để mắt đến thị trường khổng lồ Hoa Kỳ. Tập đoàn Vingroup có kế hoạch xuất khẩu xe điện do công ty con VinFast sản xuất sang Hoa Kỳ để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về ô tô thân thiện với môi trường.

Trong khi đó, Singapore đóng vai trò là một trong những trung tâm sản xuất chip của châu Á, nơi những động thái gần đây bao gồm khoản đầu tư 4 tỷ USD của GlobalFoundries để mở rộng một nhà máy sản xuất chất bán dẫn. Singapore như một cửa ngõ đến phần còn lại của châu Á cũng làm cho nó trở thành một liên kết chuỗi cung ứng quan trọng. Trong khi đó, bà Harris sẽ tham gia vào một cuộc thảo luận bàn tròn với các "nhà lãnh đạo tư tưởng" chuỗi cung ứng vào thứ Ba (24/8).

Mở rộng xuất khẩu các sản phẩm chế tạo ngày càng quan trọng đối với các nền kinh tế Đông Nam Á đang tìm cách đẩy nhanh quá trình phục hồi đại dịch, ngay cả khi khu vực này vẫn là tâm điểm của các đợt lây nhiễm toàn cầu. Singapore và Việt Nam sẽ hoan nghênh bất kỳ biện pháp nào giúp ích cho nguyên nhân, chẳng hạn như cam kết vắc xin và sắp xếp việc đi lại.

Singapore và Việt Nam là thành viên của Hiệp định Thương mại Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Liệu chuyến thăm của Harris có làm tăng tỷ lệ Mỹ gia nhập nhóm này không?

Chính quyền Trump đã rút khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương gồm 12 thành viên vào năm 2017. 11 thành viên còn lại, bao gồm Singapore, Việt Nam, Brunei và Malaysia, sau đó đã khởi động CPTPP.

Chính quyền của Tổng thống Biden đã đảo ngược một số chính sách của ông Trump, chẳng hạn như những chính sách về biến đổi khí hậu, nhưng họ đã làm được rất ít trên mặt trận thương mại.

Ông Jayant Menon, thành viên cấp cao tại Viện nghiên cứu ISEAS-Yusof Ishak của Singapore, tin rằng chuyến đi của bà Harris "không chắc" sẽ dẫn đến việc Mỹ tái gia nhập CPTPP. Ông cho biết hiệp định này là một phiên bản rút gọn đáng kể của thỏa thuận ban đầu, đặc biệt là trong các lĩnh vực như bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, điều mà các doanh nghiệp Hoa Kỳ đã hết sức thúc đẩy.

“Việc gia nhập CPTPP có thể giữ giá trị chiến lược trong việc tái tương tác với khu vực, nhưng vẫn chưa rõ liệu điều này có đủ hay không khi các con đường khác để làm như vậy, chẳng hạn như hợp tác về môi trường hoặc an ninh”, ông nói. "Con tàu CPTPP đã ra khơi nhưng những con tàu mới đang xuất hiện ở đường chân trời".

Ngoại trưởng Singapore cũng không tính đến bất kỳ bước đột phá nào trong chuyến thăm của bà Harris. "Liệu có bất kỳ triển vọng ngay lập tức nào về việc Mỹ tham gia lại CPTPP không? Tôi e rằng câu trả lời là không", Vivian Balakrishnan nói với truyền thông địa phương hôm thứ Hai (16/8), theo Bộ Ngoại giao Singapore công bố.

Ông Balakrishnan chỉ ra rằng những cân nhắc chính trị trong nước của Hoa Kỳ ngăn cản Nhà Trắng tiến hành các cuộc thảo luận về khuôn khổ thương mại đa phương.

Thay vào đó, Singapore hy vọng một số tiến bộ về thương mại kỹ thuật số, chẳng hạn như luồng dữ liệu xuyên biên giới và thanh toán điện tử, mà họ đã hợp tác với Úc, New Zealand và một số quốc gia khác. "Chúng tôi muốn xem hoặc khám phá liệu Hoa Kỳ có thể là một phần của kiến ​​trúc mới nổi này cho nền kinh tế kỹ thuật số hay không", Ngoại trưởng Balakrishnan nói.

Trung Quốc cũng đang tăng cường quan hệ với ASEAN. Bắc Kinh đã phản ứng như thế nào về chuyến đi ​​của bà Harris?

Đối với các nước thành viên ASEAN, cam kết sâu sắc hơn của Hoa Kỳ sẽ giúp khu vực duy trì ngoại giao cân bằng hơn, với sự hiện diện ngày càng tăng của Trung Quốc. Khoảng 76% các nhà hoạch định chính sách và các nhà lãnh đạo tư tưởng ở 10 nước cho biết Trung Quốc là cường quốc kinh tế có ảnh hưởng nhất ở Đông Nam Á, so với 7% đối với Mỹ, theo Khảo sát Nhà nước Đông Nam Á 2021 của Viện ISEAS-Yusof Ishak.

Truyền thông nhà nước Trung Quốc như tờ Global Times bác bỏ quan điểm cho rằng chuyến thăm của phó Tổng thống Mỹ sẽ ảnh hưởng đến các chuỗi cung ứng hiện có của Trung Quốc trong khu vực. "Nó sẽ không làm lung lay lợi thế chuỗi cung ứng được xây dựng dựa trên sự hợp tác chặt chẽ giữa Trung Quốc và các nước Đông Nam Á", tờ Thời báo Hoàn cầu viết trong một bài báo ngày 4/8.

"Mặc dù Hoa Kỳ đang nhấn mạnh vai trò ngày càng quan trọng của các quốc gia Đông Nam Á như Việt Nam trong nhiều chuỗi cung ứng toàn cầu", nhưng “không thể phủ nhận rằng Trung Quốc và Đông Nam Á đang hội nhập sâu rộng về cơ sở hạ tầng công nghiệp".