Sau nửa năm áp thuế chống phá giá, đường nhập khẩu từ Thái Lan đã giảm 75%

Trước đây, theo lộ trình cam kết trong Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA), Việt Nam sẽ phải cắt giảm thuế, phí đối với một số sản phẩm nông nghiệp có xuất xứ từ ASEAN. Theo cam kết, mía đường sẽ được áp thuế nhập khẩu ở mức 5%. 

Từ đó, đường nhập khẩu từ các nước ASEAN, trong đó chủ yếu từ Thái Lan, đã tăng nhanh chóng. Năm 2020, nhập khẩu đường từ Thái Lan đạt gần 1,5 triệu tấn, tăng 330% so với năm 2019. Đường nhập khẩu từ Thái Lan với khối lượng lớn và giá rẻ đã gây ảnh hưởng đến ngành sản xuất trong nước.

Theo thống kê của Hiệp hội mía đường Việt Nam, trước khi ngành đường thực thi ATIGA, Việt Nam có 41 nhà máy sản xuất đường. Đến năm 2020 chỉ có 30 nhà máy còn hoạt động, 11 nhà máy đã buộc phải đóng cửa.

Trong 30 nhà máy đang hoạt động, 17 nhà máy bị thua lỗ. Khoảng 3.300 người lao động đã bị mất việc làm và 93.225 hộ nông dân bị ảnh hưởng do khó khăn của ngành sản xuất đường trong nước.

Diện tích trồng mía bị thu hẹp đáng kể do thu nhập từ cây mía không đảm bảo cuộc sống của người nông dân. Có những dấu hiệu cho thấy đường Thái Lan bán với giá rất rẻ do bán phá giá và nhận được trợ cấp từ Chính phủ Thái Lan.

Trước tình hình đó, 6 nhà máy đường với đại diện là Hiệp hội mía đường Việt Nam đã nộp Hồ sơ yêu cầu áp dụng biện pháp chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với sản phẩm đường mía xuất xứ từ Thái Lan.

Sau quá trình điều tra kỹ lưỡng, ngày 15/6, Bộ Công Thương đã chính thức ban hành Quyết định số 1578/QĐ-BCT, áp dụng mức thuế phòng vệ thương mại là 47,64% đối với một số sản phẩm đường mía có xuất xứ từ Thái Lan nhập khẩu vào Việt Nam.

Do bị áp dụng biện pháp phòng vê thương mại (PVTM), lượng đường nhập khẩu Thái Lan đã giảm tới 75%. Điều này làm giảm tác động cạnh tranh không lành mạnh của đường Thái Lan đối ngành sản xuất trong nước, từ đó giúp giá đường sản xuất trong nước tăng lên, giá thu mua mía của nông dân cũng tăng thêm từ 100.000 đến 200.000 đồng/tấn.

Đây được ví như biện pháp hiệu quả giúp “hồi sức” cho ngành mía đường nước ta, từng bước phục hồi vùng nguyên liệu của người nông dân và các doanh nghiệp sản xuất mía đường, đồng thời giảm áp lực cho các doanh nghiệp mía đường trong nước.

Sự cần thiết của phòng vệ thương mại

Ông Chu Thắng Trung, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cho biết, trong bối cảnh tự do hóa và toàn cầu hóa như hiện nay thì các cam kết cắt giảm thuế và thuế nhập khẩu của các quốc gia ngày càng giảm xuống.

Đặc biệt, khi Việt Nam và một số nước ta tham gia vào các hiệp định thương mại tự do thì thuế nhập khẩu nhiều mặt hàng thậm chí còn giảm và xóa bỏ hoàn toàn và điều đó thì sẽ khiến cho mức độ cạnh tranh giữa hàng nhập khẩu và hàng hóa sản xuất trong nước ngày một tăng lên.

"Chúng ta ủng hộ những hoạt động cạnh tranh sòng phẳng, lành mạnh giữa hàng nhập khẩu với hàng hóa sản xuất trong nước để làm sao sử dụng tốt nhất nguồn lực hiện tại của quốc gia", ông Chu Thắng Trung nhấn mạnh.

Tuy nhiên cũng có một số trường hợp và có hiện tượng, tức là hàng hóa nhập khẩu có những hành vi cạnh tranh không công bằng, không sòng phẳng với hàng hóa sản xuất trong nước, gây thiệt hại cho ngành sản xuất trong nước.

Khi đó những chính sách thuế nhập khẩu truyền thống sẽ rất là khó để có thể điều chỉnh được mức độ cạnh tranh về mức độ công bằng ban đầu. Do chúng ta bị ràng buộc bởi những cam kết cắt giảm thuế như cam kết tự do hóa thương mại.

Tổ chức thương mại thế giới cũng lưu ý và cho phép các quốc gia thành viên của Tổ chức thương mại thế giới được sử dụng công cụ gọi là công cụ phòng vệ thương mại để có thể đưa ra được những biện pháp ngăn ngừa và hạn chế những hành vi cạnh tranh không công bằng, để đảm bảo cho hàng hóa nhập khẩu và hàng hóa sản xuất trong nước được cạnh tranh trong sân chơi bình đẳng.

Những biện pháp này bao gồm chống bán phá giá, chống trợ cấp và biện pháp tự vệ. Những biện pháp này được thực hiện thông qua quy trình điều tra và kết quả là nước nhập khẩu có thể có quyền áp dụng mức thuế suất cao hơn nhằm đảm bảo cho hàng hóa nhập khẩu phản ánh đúng mức giá thực tế của hàng hóa đó và có sự cạnh tranh công bằng với hàng hóa sản xuất trong nước.

Vì vậy, ý nghĩa của biện pháp phòng vệ thương mại đối với một quốc gia, trong đó Việt Nam là những biện pháp nhằm đảm bảo cho hàng hóa sản xuất trong nước có được sự cạnh tranh công bằng, lành mạnh đối với hàng hóa nhập khẩu và trên cơ sở đó thúc đẩy sự phát triển của ngành sản xuất trong nước cũng như bảo vệ được ngành sản xuất trong nước trước tác động không mong muốn từ bên ngoài.

Bàn luận thêm về vấn đề biện pháp phòng vệ thương mại, ông Chu Thắng Trung cho biết, tính cho đến thời điểm hiện tại thì chúng ta đã tiến hành điều tra phòng vệ thương mại tổng cộng là 25 vụ việc, trong đó là có 15 vụ việc chống bán phá giá, 6 vụ việc tự vệ, 01 vụ việc chống trợ cấp và 02 vụ việc lẩn tránh biện pháp PVTM.

Vậy thì có thể thấy là xu hướng chúng ta cũng phù hợp với xu hướng của thế giới. Đó là cơ bản nó sẽ là các cuộc tiến hành các cuộc điều tra chống bán phá giá và chống bán phá giá có nghĩa là các cuộc điều tra để xác định hành vi cạnh tranh không công bằng của hàng nhập khẩu khi mà bán tại thị trường Việt Nam thấp hơn giá tại thị trường của họ mà cùng loại hàng hóa đó.

“Chúng tôi dự kiến là xu hướng này khi mà các ngành sản xuất của chúng ta ngày càng tham gia nhiều hơn trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế thì sẽ có nhiều hơn những ngành hàng biết cách vận dụng, sử dụng công cụ hợp lý và hợp pháp để bảo vệ những lợi ích chính đáng của mình”, ông Chu Thắng Trung nhận định.