Các tàu Trung Quốc đã đi qua khu vực tiếp giáp quanh quần đảo vào thứ Sáu (4/6) trong ngày thứ 112 liên tiếp, theo Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Nhật Bản. Họ đã tiến vào vùng tiếp giáp mỗi ngày kể từ giữa tháng 2, vượt qua kỷ lục 111 ngày liên tiếp trước đó từ tháng Tư đến tháng Tám năm 2020.

Trung Quốc cũng xâm phạm lãnh hải của Nhật Bản 4 ngày trong tháng Tư và 5 ngày trong tháng Năm. Từ tháng Một đến tháng Năm, Trung Quốc đã đi vào vùng biển này tổng cộng 20 ngày. Điều này đã dẫn đến một số vụ việc tàu Trung Quốc áp sát tàu cá Nhật Bản. Ngày 29/5, 4 tàu tuần duyên Trung Quốc đã áp sát 3 tàu đánh cá của Nhật Bản, khiến các tàu tuần tra của lực lượng bảo vệ bờ biển Nhật Bản phải bảo đảm an toàn cho họ.

Quần đảo mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền và gọi là Điếu Ngư, cách Đài Loan khoảng 170 km về phía đông bắc.

Rumi Aoyama, giáo sư tại Đại học Waseda ở Tokyo, cho biết: “Năm nay là một năm đặc biệt đối với chính phủ do Tập Cận Bình lãnh đạo vì đây là năm kỷ niệm 100 năm ngày thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc. Họ đang tập trung vào vấn đề chủ quyền để thể hiện sức mạnh trên sân nhà. Vì vậy, họ có thể thực hiện hành động tích cực xung quanh quần đảo Senkaku để giữ cho Nhật Bản trong tầm kiểm soát".

Bà nói thêm: “Sự hợp tác với Hoa Kỳ và Châu Âu sẽ đóng vai trò như một biện pháp ngăn chặn. Và chúng tôi cũng cần một cơ chế để ngăn chặn những diễn biến bất ngờ bằng cách thiết lập một kênh [liên lạc] với Trung Quốc".

Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Nobuo Kishi cho biết những hành động này của các tàu Trung Quốc "là không thể chấp nhận được" tại một cuộc họp báo hôm thứ Sáu (4/6). Ông nói: “Chúng tôi sẽ thực hiện tất cả các biện pháp có thể để giám sát và thu thập thông tin tình báo một cách thận trọng".

Các tàu chiến của hải quân Trung Quốc cũng đã được phát hiện xung quanh quần đảo Nansei, một chuỗi trải dài về phía tây nam từ Nhật Bản đến Đài Loan. Vào ngày 31 tháng 5, ba tàu, bao gồm một tàu khu trục tên lửa, đã đi qua bờ biển phía nam của tỉnh Kagoshima, tiến vào Thái Bình Dương. Vào tháng Tư, tàu sân bay Liêu Ninh của Trung Quốc đã đi giữa đảo chính Okinawa và đảo Miyako hai lần.

Masafumi Iida tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng Quốc gia Nhật Bản cho biết: "Cảnh sát biển Trung Quốc có nhiều tàu hơn Cảnh sát biển Nhật Bản".

"Trong một kịch bản khác, Trung Quốc xâm chiếm một hòn đảo bị cô lập ngoài khơi Đài Loan và quân đội Mỹ sẽ tham gia. Vì Trung Quốc coi quần đảo Senkaku là một phần của Đài Loan, căng thẳng sẽ gia tăng '', ông nói thêm.

Trung Quốc đã có quan điểm từ những năm 1970 rằng quần đảo Senkaku là lãnh thổ của họ. Khi Nhật Bản quốc hữu hóa quần đảo vào năm 2012, các tàu Trung Quốc bắt đầu đi vào lãnh hải thường xuyên hơn. Vào tháng 2, Trung Quốc đã ban hành một đạo luật mới trao cho lực lượng bảo vệ bờ biển của họ quyền truy quét như một tổ chức bán quân sự, điều này đã dẫn đến nhiều hoạt động hơn xung quanh quần đảo Senkaku.

Một số người trong chính phủ Nhật Bản tin rằng Trung Quốc đang cố gắng gây áp lực với Nhật Bản, nước đã can dự nhiều hơn vào vấn đề Đài Loan.

Hồi tháng Tư, Thủ tướng Nhật Bản Yoshihide Suga và Tổng thống Mỹ Joe Biden nhấn mạnh "tầm quan trọng của hòa bình và ổn định trên eo biển Đài Loan" trong tuyên bố chung sau cuộc gặp tại Washington. Đây là lần đầu tiên kể từ năm 1969, hòn đảo này được các nhà lãnh đạo hai quốc gia đề cập đến trong một tài liệu hậu thượng đỉnh. Nhật Bản cũng cam kết "tăng cường khả năng phòng thủ quốc gia của mình để tăng cường hơn nữa liên minh và an ninh khu vực".

Trung Quốc lên án hai quốc gia đề cập đến Đài Loan, cáo buộc họ can thiệp vào công việc nội bộ của Trung Quốc.

Một số quan chức chính phủ Nhật Bản và các nhà lập pháp đảng cầm quyền lo ngại rằng tùy thuộc vào hành động của Nhật Bản, Trung Quốc có thể tăng cường xâm nhập vào lãnh hải xung quanh quần đảo Senkaku, có thể dẫn đến leo thang vô tình giữa lực lượng bảo vệ bờ biển của các nước.

Nhật Bản đặt mục tiêu hợp tác với Mỹ và châu Âu để thúc giục Trung Quốc kiềm chế. Lãnh đạo các nước có kế hoạch thảo luận về sự đe dọa liên tục của Trung Quốc ở Biển Đông trong Hội nghị thượng đỉnh Nhóm 7, sẽ được tổ chức tại Vương quốc Anh bắt đầu vào tuần tới, nhằm nêu bật một mặt trận thống nhất để giải quyết vấn đề này.

Nhật Bản cũng sẽ tìm cách đối thoại trực tiếp với Trung Quốc. Hôm thứ Năm (3/6), các quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao Nhật Bản và Trung Quốc đã tổ chức một cuộc họp trực tuyến. Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Toshimitsu Motegi nói với các phóng viên vào ngày hôm sau rằng, "Chúng tôi sẽ liên hệ với Trung Quốc và tiếp tục theo dõi tình hình".

Vào tháng Ba, các quan chức quốc phòng của hai quốc gia đã tổ chức một cuộc họp trực tuyến để thảo luận về cơ chế tránh va chạm ngẫu nhiên trên biển và trên không.