Theo một quan chức cấp cao của Nhật Bản, quân đội Mỹ đã thông báo cho Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản ngay trước đó về kế hoạch cho một cuộc tập trận.

Cuộc diễn tập diễn ra vào tháng 2, vài tuần trước hội nghị thượng đỉnh của nhóm an ninh Ấn Độ - Thái Bình Dương được gọi là Bộ tứ Quad.

Một máy bay chiến đấu của Trung Quốc đã tiếp cận quần đảo vào ngày diễn ra cuộc tập trận, và các máy bay chiến đấu của Lực lượng Phòng vệ Trên không Nhật Bản đã tranh giành để đáp trả. Các tàu hải quân Trung Quốc cũng được nhìn thấy ở khu vực lân cận.

Chánh văn phòng Nội các Nhật Bản Katsunobu Kato hôm thứ Năm (22/4) từ chối bình luận về các chi tiết cụ thể của hoạt động của Hoa Kỳ, nhưng nói rằng "Các lực lượng Mỹ thường xuyên tiến hành các cuộc tập trận trong thời bình khi cần thiết để hoàn thành các mục tiêu của Hiệp ước An ninh Hoa Kỳ - Nhật Bản". 

Washington và Tokyo đã nhiều lần khẳng định - gần đây nhất là trong tuyên bố chung được đưa ra sau hội nghị thượng đỉnh ngày 16/4 giữa Tổng thống Mỹ Joe Biden và Thủ tướng Nhật Bản Yoshihide Suga - rằng Điều 5 của hiệp ước, buộc Mỹ phải bảo vệ Nhật Bản nếu quốc gia này bị tấn công, bao gồm cả quần đảo Sensaku.

Ngôn ngữ của hiệp ước gợi ý rằng nếu quân đội Trung Quốc đổ bộ lên các hòn đảo, các lực lượng Mỹ sẽ chiếm lại chúng hoặc ngăn chặn cuộc xâm lược.

Yoshihiko Yamada, giáo sư tại Đại học Tokai, cho biết: “Đó là một lời cảnh báo đối với Trung Quốc chống lại hoạt động leo thang trong khu vực sau khi ban hành luật bảo vệ bờ biển. Luật đó cho phép lực lượng bảo vệ bờ biển bán quân sự của Trung Quốc nổ súng vào các tàu nước ngoài trong một số trường hợp nhất định".

Động thái này phản ánh sự thay đổi thái độ của Washington đối với Bắc Kinh. Tổng thống Biden đã gọi Trung Quốc là đối thủ lớn nhất của Mỹ, và chính quyền của ông đã nói rõ rằng họ tìm cách hợp tác với các đồng minh để chống lại Bắc Kinh trên cả mặt trận an ninh và kinh tế.

Đối với Tokyo, việc quân đội Mỹ tăng cường hoạt động xung quanh Senkaku mà Trung Quốc gọi là Điếu Ngư, sẽ đóng vai trò như một biện pháp răn đe mạnh mẽ. Nhưng điều đó cũng có nghĩa là xích mích leo thang giữa Washington và Bắc Kinh có thể thúc đẩy nhiều cuộc xâm nhập của Trung Quốc xung quanh quần đảo này. Và các cuộc tập trận của Mỹ trong khu vực tạo ra nguy cơ xảy ra một cuộc đụng độ vô tình.

Điều đó sẽ buộc Nhật Bản phải chịu trách nhiệm về sự phòng thủ của chính mình trong những hoàn cảnh thậm chí còn khó khăn hơn những hoàn cảnh mà nước này đang phải đối mặt. Khi Washington tăng cường vai trò của mình, Tokyo sẽ cần tăng cường năng lực của chính mình.