Thấy gì từ hai 'biên bản hòa bình' gần như không liên quan của Nga và Ukraine?
(CLO) Vòng đàm phán thứ hai giữa Nga và Ukraine tại Istanbul đã kết thúc với một số kết quả đáng chú ý. Tuy nhiên, bản kế hoạch hòa bình mà hai bên đưa ra hoàn toàn đối lập hoặc gần như không liên quan.
Vòng đàm phán thứ hai giữa Nga và Ukraine tại Istanbul hôm 2/6 đã kết thúc với một số kết quả đáng chú ý. Hai bên đạt được thỏa thuận về cuộc trao đổi tù nhân quy mô lớn, với khoảng 1.000 - 1.200 người mỗi bên, trong đó ưu tiên trao đổi toàn bộ binh sĩ bị thương nặng và binh sĩ dưới 25 tuổi.
Tuy nhiên, điều quan trọng là hai biên bản ghi nhớ về giải pháp cho xung đột mà Nga và Ukraine đưa ra gần như không có bất cứ điểm chung nào.
Dự thảo biên bản ghi nhớ của Nga về giải quyết xung đột
Sau vòng đàm phán thứ hai tại Istanbul, truyền thông đã tiết lộ dự thảo biên bản ghi nhớ do Nga đề xuất, trong đó nêu rõ các điều kiện cho một giải pháp toàn diện nhằm chấm dứt xung đột với Ukraine. Theo tờ Izvestia, biên bản ghi nhớ của Nga yêu cầu:
- Công nhận quốc tế đối với việc sáp nhập Crimea, LPR, DPR, Zaporizhia và Kherson vào Liên bang Nga.
- Rút toàn bộ lực lượng vũ trang Ukraine khỏi các vùng lãnh thổ nói trên.
- Trung lập hóa Ukraine, bao gồm cam kết không tham gia các liên minh quân sự, không cho phép hiện diện quân đội nước ngoài và giới hạn quy mô lực lượng vũ trang.
- Ngôn ngữ và văn hóa: công nhận tiếng Nga là ngôn ngữ chính thức, bãi bỏ tuyên truyền chủ nghĩa Quốc xã và dỡ bỏ các hạn chế đối với Giáo hội Chính thống giáo Ukraine.
- Không yêu sách bồi thường chiến tranh và cam kết nối lại quan hệ ngoại giao-kinh tế, bao gồm cả việc nối lại vận chuyển khí đốt.
Dự thảo đưa ra hai lựa chọn cho việc thiết lập lệnh ngừng bắn:
(1) Kịch bản cơ bản: Ukraine rút lực lượng khỏi các vùng tranh chấp và tới một vị trí được hai bên thống nhất tính từ biên giới Nga.
(2) Gói đề xuất: bao gồm ngừng huy động, bắt đầu giải ngũ, dỡ bỏ thiết quân luật, ân xá chính trị song phương, cấm hiện diện quân sự nước ngoài và tổ chức bầu cử trong vòng 100 ngày sau khi thiết quân luật chấm dứt.
Dự thảo nêu rõ rằng việc rút quân và thực hiện toàn bộ gói đề xuất phải hoàn tất trong vòng 30 ngày. Nga cũng đề xuất tiến tới một hiệp ước hòa bình chính thức, được Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc phê chuẩn và có hiệu lực ràng buộc pháp lý.
Bản ghi nhớ của Ukraine: Quan điểm đàm phán và những thách thức từ thực địa
Ngay trước khi kết thúc vòng đàm phán thứ hai, một bản dự thảo biên bản ghi nhớ của Ukraine đã xuất hiện trên mạng. Trong đó, Kiev không cam kết trung lập, không từ bỏ ý định gia nhập NATO hoặc EU, các quyết định mà Ukraine cho rằng phụ thuộc vào các tổ chức này.
Dự thảo đề xuất lệnh ngừng bắn 30 ngày ngay lập tức, có thể gia hạn, với đường ranh giới do Mỹ và các quốc gia thứ ba bảo đảm. Ukraine chỉ sẵn sàng thảo luận về vấn đề lãnh thổ sau khi ngừng bắn hoàn toàn và vô điều kiện.
Theo giới phân tích Nga, dự thảo này thể hiện lập trường cứng rắn, không nhượng bộ, và được xem là không tạo cơ hội cho thỏa hiệp thực chất. Nga chỉ thấy khả năng tiến triển trong các vấn đề nhân đạo như trao đổi tù nhân và hồi hương thi thể.
Bên cạnh nội dung đàm phán, bối cảnh an ninh cũng tác động tiêu cực đến tiến trình hòa bình. Vài ngày trước cuộc gặp, Ukraine bị cáo buộc tiến hành nhiều vụ tấn công trên lãnh thổ Nga, bao gồm phá hoại cầu đường sắt và tấn công bằng máy bay không người lái vào các sân bay quân sự. Các hành động này được cho là làm suy yếu niềm tin và ảnh hưởng đến không khí đối thoại.
Tờ Izvestia dẫn nhận định của Denis Denisov, một chuyên gia tại Đại học Tài chính thuộc Chính phủ Liên bang Nga cho rằng Kiev đang cố tình làm gián đoạn tiến trình đàm phán. Cấu trúc phái đoàn Ukraine, gồm phần lớn là quân nhân chuyên nghiệp, được xem là tín hiệu cho thấy khó có khả năng đạt được đột phá chính trị trong cuộc họp.
Ngoài ra, bối cảnh quốc tế cũng không thuận lợi. Thủ tướng Anh Keir Starmer vừa tuyên bố Anh chuyển sang chiến lược “sẵn sàng tác chiến” như mục tiêu chính của lực lượng vũ trang. Trong khi đó, tại Hội nghị Thượng đỉnh Bucharest Nine ở Lithuania, các quốc gia châu Âu tiếp tục ủng hộ nguyện vọng gia nhập NATO của Ukraine, làm phức tạp thêm triển vọng đạt được một lệnh ngừng bắn lâu dài.
Vòng đàm phán thứ hai giữa Nga và Ukraine cho thấy những bước tiến nhất định trong lĩnh vực nhân đạo, đặc biệt là thỏa thuận về trao đổi tù nhân và hồi hương thi thể.
Tuy nhiên, hai bản dự thảo biên bản ghi nhớ được hé lộ đã phơi bày rõ rệt sự khác biệt sâu sắc trong quan điểm chiến lược của hai bên. Dù hai bên vẫn giữ cánh cửa đối thoại mở, con đường hướng tới một giải pháp hòa bình toàn diện dường như còn dài và đầy thách thức.