Thế giới nợ Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe một lời cảm ơn to lớn

Ông duy trì một nền dân chủ thịnh vượng và giúp ổn định Nhật Bản cũng như khu vực châu Á trong thời kỳ có nhiều thay đổi. Các chính sách kinh tế của ông, dưới cái tên Abenomics, đã gặt hái được nhiều thành công. Nhưng cũng có một số điều chưa hoàn thành, và đây sẽ là những bài kiểm tra quan trọng cho người kế nhiệm ông.

Đầu tiên, hãy cùng điểm lại những thành công. Abe đã đưa Nhật Bản trở lại đà tăng trưởng tích cực. Trong 4 năm trước khi ông trở lại nắm quyền vào cuối năm 2012, tăng trưởng thực tế trên đầu người là con số không.

Từ năm 2013-2019, nó là 1,2%. Ông đã đánh bại giảm phát. Khi Abe nhậm chức vào tháng 12 năm 2012, giá tiêu dùng cốt lõi đã giảm 0,5% mỗi năm; vào cuối năm 2019, ngay trước khi COVID-19 xuất hiện, chúng đã tăng 0,5%. Ông đã không đạt được mục tiêu lạm phát 2%. Tuy nhiên, ông ấy đã hoàn thành toàn bộ công việc, vì vậy có rất ít chỉ trích dành cho ông.

Shinzo Abe đã giúp bình thường hóa tỷ giá đồng đô la-yên. Khi ông nhậm chức, tiền tệ của Nhật Bản trung bình là 84 yên so với đồng đô la, quá mạnh đối với nền kinh tế. Từ năm 2013 đến năm 2020, đồng yên trung bình là 109 so với đô la và chủ yếu dao động trong phạm vi 105 yên đến 117 yên.

Abe thúc đẩy thương mại mở. Chấp nhận rủi ro chính trị lớn, ông đã đưa Nhật Bản tham gia các cuộc đàm phán Đối tác xuyên Thái Bình Dương vào năm 2014, bất chấp sự phản đối kiên quyết từ các lợi ích được ưu tiên trong nước và dẫn đầu việc phê chuẩn hiệp ước vào tháng 12 năm 2016. Sau khi Mỹ rút khỏi TPP, ông đã dẫn đầu một cuộc đàm phán lại thành công thỏa thuận không có Hoa Kỳ và được bảo đảm phê chuẩn vào năm 2018.

Abe thúc đẩy mạnh mẽ du lịch nước ngoài. Năm 2012, Nhật Bản đạt 8,4 triệu lượt khách du lịch. Bằng cách nới lỏng các yêu cầu về thị thực du lịch, đặc biệt đối với các quốc gia châu Á, Abe đã mang lại con số 31,9 triệu lượt khách vào năm 2019.

Một điều khác mà ông thúc đẩy là lao động nước ngoài, hiện có tổng số khoảng 1,7 triệu người, gấp đôi con số năm 2012. Abe cũng giám sát việc hợp lý hóa hệ thống cho phép thường trú cho người nước ngoài, chuyển sang hệ thống tính điểm, minh bạch cao.

Abe tăng cường quản trị doanh nghiệp. Đầu tiên, ông đưa thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp từ 39% lên 31%, nhưng đồng thời củng cố các quy tắc quản trị công ty.

Nhật Bản đưa ra yêu cầu phải tuân thủ hoặc giải thích rõ ràng đối với việc bổ nhiệm ít nhất hai giám đốc bên ngoài vào hội đồng quản trị công ty. Trong năm 2014, chỉ có 21,5% các công ty cấp cao nhất niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán Tokyo có từ hai giám đốc trở lên; đến năm 2019, con số này là 93,4%.

Nhật Bản đã ban hành bộ quy tắc quản lý cho các nhà đầu tư tổ chức, yêu cầu giám sát tích cực các công ty và thắt chặt các hướng dẫn về mua bán và sáp nhập hợp lý nhằm bảo vệ tốt hơn các cổ đông thiểu số và giảm thiểu sự xuyên tạc từ các công ty con niêm yết.

Abe tăng cường các thủ tục hoạch định chính sách. Cải cách quan trọng là tập trung vào việc bổ nhiệm các quan chức cấp cao của các Bộ, thay vì để việc thăng chức cho các bộ riêng lẻ, một sự thay đổi đã thúc đẩy việc hoạch định chính sách xuyên suốt.

Một số điều còn dang dở, trở thành thách thức lớn cho người kế nhiệm

Ở một số khu vực quan trọng, tiến độ không đồng đều. Ví dụ, trên thị trường lao động, Abenomics đã rất thành công trong việc tăng cường sự tham gia của lực lượng lao động - của phụ nữ ở mọi lứa tuổi và cả nam giới cao tuổi.

Tuy nhiên, đây là một giải pháp tạm thời - vì dân số từ 15 đến 75 tuổi sẽ giảm từ khoảng 92,5 triệu vào năm 2019 xuống còn 78,0 triệu vào năm 2030. Abenomics đã tìm cách rút ngắn giờ làm việc, mặc dù số giờ làm việc thực tế thấp hơn khoảng 5% so với Tổ chức Kinh tế Hợp tác và Phát triển trung bình - do tỷ lệ lao động bán thời gian cao.

Về năng suất của công nhân, đúng như vậy, việc đầu tư kinh doanh cao đã mang lại nhiều vốn hơn cho mỗi công nhân. Ngoài ra, Abenomics đã cải thiện các khuyến khích nghiên cứu và phát triển trong hệ thống thuế. Tuy nhiên, chi tiêu của chính phủ cho R&D đã không đổi ở mức khoảng 3 nghìn tỷ yên, hiện chiếm khoảng 0,6% GDP, trong 15 năm qua.

Sự chênh lệch về tiền lương cũng vẫn tồn tại, với mức lương thưởng cho mỗi công nhân tại các công ty lớn hơn 48% so với các công ty quy mô vừa vào năm 2012, nhưng chỉ giảm xuống còn 44% vào năm 2019.

Trong chính sách năng lượng và khí hậu, Abenomics đã tăng cường cạnh tranh trong lĩnh vực cung cấp điện. Tuy nhiên, giá điện bán lẻ vẫn cao hơn nhiều so với các nước công nghiệp khác. Abenomics tuyên bố mục tiêu giảm 80% khí nhà kính, nhưng các kế hoạch năng lượng tiếp tục dựa vào việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch không phù hợp với mục tiêu này.

Cải cách an sinh xã hội cũng không đồng đều. Trong khi Abenomics đã thực hiện một số bước để khuyến khích việc làm của người lao động lớn tuổi, những bước này không đáp ứng đủ nhu cầu ở một quốc gia nơi đàn ông dự kiến ​​sẽ sống khoảng 20 năm sau tuổi nghỉ hưu và phụ nữ thậm chí lâu hơn. Trong cải cách y tế, Abenomics đề xuất tăng đồng chi trả y tế cho người cao tuổi có thu nhập cao hơn, từ 10% lên 20%, nhưng đề xuất này đã bị đình trệ. Cuộc tranh luận về tính toán chi phí-lợi ích y tế cũng bị đình trệ.

Trong nông nghiệp, Abe đã giảm bớt độc quyền của hệ thống Hợp tác xã Nông nghiệp Nhật Bản đối với các hợp tác xã nông nghiệp riêng lẻ. Tuy nhiên, luật đất đai nông nghiệp vẫn còn tồn tại những di tích cứng nhắc của cuối những năm 1940, trong khi sự ra đời của máy bay không người lái đã bị cản trở bởi các cuộc chiến giữa các bộ.

Tiếp theo là gì? Rất ít nhà lãnh đạo Nhật Bản đã đạt được nhiều thành tựu trong chính sách kinh tế như Abe đã làm trên cương vị thủ tướng. Tuy nhiên, những thách thức kinh tế cho tương lai vẫn còn rất lớn. Người kế nhiệm của ông sẽ có những đôi giày lớn để lấp đầy, và những thách thức thậm chí còn lớn hơn phải đối mặt.