Tổng thống Kais Saied cho biết ông sẽ nắm quyền hành pháp với sự hỗ trợ của một thủ tướng mới, trong thách thức lớn nhất đối với hệ thống dân chủ mà Tunisia đưa ra trong cuộc cách mạng năm 2011.

Đông đảo người dân nhanh chóng tràn đến thủ đô và các thành phố khác để ủng hộ Saied, cổ vũ và bấm còi xe khiến gợi lại cuộc cách mạng vốn gây ra cuộc biểu tình Mùa xuân Ả Rập gây chấn động Trung Đông và Bắc Phi cách đây mười năm.

Khi những người ủng hộ tràn ngập Đại lộ trung tâm Habib Bourguiba, tâm điểm của cuộc cách mạng năm 2011, Tổng thống Saied đã cùng xuống đường tuần hành trên các con phố, trên truyền hình nhà nước đưa tin.

Tuy nhiên, mức độ ủng hộ các động thái của Saied chống lại một chính phủ mong manh và quốc hội bị chia rẽ là không rõ ràng, vì Chủ tịch Quốc hội Rached Ghannouchi đã kêu gọi người dân Tunisia xuống đường để ngăn chặn điều mà ông gọi là đảo chính.

Trong tuyên bố trên truyền hình thông báo về động thái của mình, Tổng thống Saied cảnh báo về bất kỳ phản ứng bạo lực nào. "Tôi cảnh báo bất kỳ ai nghĩ đến việc sử dụng vũ khí ... và bất kỳ ai bắn một viên đạn, các lực lượng vũ trang sẽ đáp trả bằng đạn", ông nói.

Vài giờ sau tuyên bố, các phương tiện quân sự đã bao vây tòa nhà quốc hội khi người dân gần đó hò reo và hát quốc ca. Truyền thông địa phương đưa tin quân đội cũng đã bao vây trụ sở Đài truyền hình nhà nước.

Nhiều năm tê liệt, tham nhũng, dịch vụ nhà nước suy giảm và tỷ lệ thất nghiệp ngày càng tăng đã khiến nhiều người Tunisia  chán nản với hệ thống chính trị của họ trước khi đại dịch COVID-19 tác động đến nền kinh tế vào năm ngoái và tỷ lệ nhiễm COVID tăng vọt vào mùa hè này.

Các cuộc biểu tình được thúc đẩy bởi các nhà hoạt động truyền thông xã hội nhưng không được bất kỳ đảng chính trị lớn nào ủng hộ, đã diễn ra vào Chủ nhật với phần lớn sự giận dữ tập trung vào đảng Hồi giáo ôn hòa Ennahda, đảng lớn nhất trong quốc hội.

Lãnh đạo đảng này, ông Ghannouchi đã gọi quyết định của Saied là "một cuộc đảo chính chống lại cuộc cách mạng và hiến pháp". 

Ông nói thêm: “Chúng tôi coi các thể chế này vẫn đứng vững, và những người ủng hộ Ennahda và người dân Tunisia sẽ bảo vệ cuộc cách mạng”.

Sau khi kêu gọi mọi người xuống đường phản đối trong một tin nhắn video vào tối muộn, Ghannouchi cho biết quốc hội sẽ nhóm họp bất chấp động thái của Tổng thống Saied.

Lãnh đạo của một đảng khác, Karama, và cựu Tổng thống Moncef Marzouki đều tham gia cùng Ennahda để cáo buộc hành động của ông Saied là một cuộc đảo chính.

"Tôi yêu cầu người dân Tunisia chú ý đến thực tế rằng họ tưởng tượng đây là sự khởi đầu của giải pháp. Đó là sự khởi đầu của việc rơi vào một tình huống thậm chí còn tồi tệ hơn", Marzouki nói trong một tuyên bố trong video.

Tranh chấp 

Đám đông lên tới hàng chục nghìn người đã ở lại trên các đường phố của Tunis và các thành phố khác, và một số người đốt pháo hoa trong nhiều giờ sau thông báo của Tổng thống Saied trong khi khi máy bay trực thăng bay vòng trên đầu.

Bà Lamia Meftahi, một phụ nữ đang ăn mừng ở trung tâm Tunis nói: “Đây là khoảnh khắc hạnh phúc nhất kể từ sau cuộc cách mạng”.

Cảnh sát đã sử dụng hơi cay để giải tán những người cố gắng xông vào trụ sở Ennahda ở Tunis vào cuối ngày Chủ nhật (25/7).

Tổng thống Saied cho biết trong tuyên bố của mình rằng hành động của ông phù hợp với Điều 80 của hiến pháp, và cũng trích dẫn đạo luật để đình chỉ quyền miễn trừ của các thành viên quốc hội. Ông nói: “Nhiều người đã bị lừa gạt bởi thói đạo đức giả, phản bội và cướp đi quyền lợi của người dân".

Tổng thống và Quốc hội đều được bầu theo số phiếu phổ thông riêng biệt vào năm 2019, trong khi Thủ tướng Hichem Mechichi nhậm chức vào mùa hè năm ngoái, thay thế một chính phủ tồn tại ngắn ngủi khác.

Tổng thống Saied đã cam kết sẽ đại tu một hệ thống chính trị phức tạp đang bị ảnh hưởng bởi tham nhũng. Các tranh chấp về hiến pháp của Tunisia dự định sẽ được giải quyết bởi một tòa án hiến pháp. Tuy nhiên, bảy năm sau khi hiến pháp được thông qua, tòa án vẫn chưa được thành lập sau những tranh chấp về việc bổ nhiệm thẩm phán.

Tổng thống đã vướng vào các tranh chấp chính trị với ông Mechichi trong hơn một năm, khi đất nước vật lộn với cuộc khủng hoảng kinh tế, cuộc khủng hoảng tài chính đang rình rập và phản ứng đối với đại dịch.

Theo hiến pháp, Tổng thống chỉ chịu trách nhiệm trực tiếp về các vấn đề đối ngoại và quân đội, nhưng sau khi chính phủ thất bại với kế hoạch tiêm chủng vào tuần trước, ông đã yêu cầu quân đội phụ trách phòng chống đại dịch.

Tỷ lệ lây nhiễm và tử vong tăng vọt của Tunisia đã làm tăng thêm sự tức giận của công chúng đối với chính phủ.

Trong khi đó, Thủ tướng Mechichi đang cố gắng đàm phán một khoản vay mới với Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) được coi là rất quan trọng để ngăn chặn một cuộc khủng hoảng tài khóa đang rình rập khi Tunisia phải vật lộn để tài trợ cho thâm hụt ngân sách và các khoản trả nợ sắp tới.

Cải cách kinh tế được coi là cần thiết để đảm bảo khoản vay nhưng có thể gây tổn hại cho người dân Tunisia bình thường khi chấm dứt trợ cấp hoặc cắt giảm việc làm trong khu vực công, đã khiến chính phủ gần như sụp đổ.