"Từ cây đuốc đến cáp quang": Những thay đổi sau phong trào "Bình dân học vụ số" tại Lạng Sơn

Năm 1945, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh phát động phong trào Bình dân học vụ, Lạng Sơn – tỉnh biên giới với tỉ lệ mù chữ cao – đã hưởng ứng bằng những lớp học dưới ánh đuốc, ánh đèn dầu leo lét.

Nếu xưa kia, cán bộ Bình dân học vụ mang theo phấn trắng, bảng đen và sách Quốc ngữ vượt đèo lội suối để mang "ánh sáng chữ" đến từng thôn bản Tày, Nùng, thì ngày nay, những chiến sĩ tiên phong lại khoác ba lô chứa đựng máy tính bảng, điện thoại thông minh, và mang theo kiến thức về Internet, giao dịch công trực tuyến, và phòng chống lừa đảo mạng. Mục tiêu không đổi: để không ai bị bỏ lại phía sau, không một bản làng nào thiếu đi "hạ tầng tri thức" của thời đại 4.0.

Trong 9 tháng đầu năm 2025, phong trào “Bình dân học vụ số” đã được tỉnh Lạng Sơn triển khai sâu rộng, tạo chuyển biến tích cực trong nhận thức và hành động của cán bộ, đảng viên và Nhân dân về chuyển đổi số, kỹ năng số.

Các cơ quan, đơn vị đã phối hợp triển khai đồng bộ nhiều giải pháp: mở rộng hạ tầng số, đẩy mạnh ứng dụng nền tảng học trực tuyến mở đại trà (MOOCs), phổ cập kỹ năng số cho các nhóm đối tượng, từ cán bộ, công chức, viên chức, học sinh, sinh viên đến người dân vùng sâu, vùng xa.

Tỉnh Lạng Sơn đã thành lập gần 1.650 tổ công nghệ số cộng đồng với hơn 8.800 thành viên; tổ chức nhiều lớp tập huấn, hướng dẫn kỹ năng sử dụng dịch vụ công trực tuyến, VNeID, thương mại điện tử…

Để đẩy mạnh tích cực phong trào này, trước đó tỉnh Lạng Sơn đã tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề: “Giải pháp đột phá phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia” và phát động phong trào “Bình dân học vụ số”.

Khi đó Ông Dương Xuân Huyên, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Lạng Sơn đã khẳng định: "Lạng Sơn luôn coi khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là một trong những đột phá trọng tâm trong chiến lược phát triển; Ban Chỉ đạo sẽ trực tiếp theo dõi, đôn đốc triển khai các kết quả của Hội thảo".

Cũng tại chương trình hội thảo đó, tỉnh Lạng Sơn đã phát động phong trào thi đua “Bình dân học vụ số”; đồng thời giới thiệu ứng dụng “Học tập suốt đời” trên nền tảng “Công dân số Xứ Lạng”; ra mắt ứng dụng Học tập suốt đời trên nền tảng Công dân số Xứ Lạng.

Phong trào “Bình dân học vụ số” hiện đang được tỉnh Lạng Sơn tiếp tục triển khai mạnh mẽ tại các xã, phường. Với các xã nơi có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, việc giúp bà con hiểu và thao tác được các thủ tục đơn giản trên Cổng Dịch vụ công quốc gia hay ứng dụng VNeID cũng là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của các tổ chuyển đổi số cộng đồng mà tỉnh Lạng Sơn đã thành lập.

Tại xã Đồng Đăng, nhiều cách làm linh hoạt, sáng tạo đã được chính quyền địa phương cùng các lực lượng chức năng áp dụng để hỗ trợ người dân tiếp cận công nghệ. Nhiều người già, người dân tộc Nùng, lần đầu tiên tự thực hiện thủ tục xin xác nhận cư trú trên ứng dụng VNeID. Các ngón tay còn lóng ngóng, nhưng với sự hỗ trợ của “Tổ chuyển đổi số cộng đồng”, thì mọi người đã dần thao tác thành thạo.

Xác định đối tượng trọng tâm trong công tác chuyển đổi số là người cao tuổi, những người ít tiếp xúc với công nghệ, Công an xã Đồng Đăng đã phối hợp với chính quyền địa phương thành lập 36 tổ chuyển đổi số cộng đồng tại 36 thôn, phố trên địa bàn. Các thành viên trong tổ đều được lựa chọn và tập huấn cơ bản về kỹ năng nộp thủ tục hành chính trên Cổng Dịch vụ công quốc gia hoặc ứng dụng VNeID.

Bình dân học vụ số không chỉ là việc dạy sử dụng Internet, mà còn là trang bị kiến thức để bảo vệ người dân trước những cạm bẫy của không gian mạng. Tỉnh Lạng Sơn, với vị trí biên giới, thường xuyên phải đối mặt với các nguy cơ lừa đảo qua điện thoại, mạng xã hội, hoặc các chiêu trò giả mạo để chiếm đoạt tài sản.

Các lớp tập huấn về an toàn thông tin trở thành một phần thiết yếu của phong trào. Cán bộ công an, chuyên gia công nghệ đã cùng nhau soạn thảo các tài liệu hướng dẫn được "địa phương hóa", dễ hiểu, dễ nhớ cho người dân.

Tại các xã vùng sâu, những lớp học đặc biệt chú trọng vào việc nhận diện tin nhắn rác, không bấm vào đường link lạ, và bảo mật thông tin cá nhân. Nhờ đó, đã có nhiều trường hợp người dân kịp thời nhận ra và tố giác các chiêu trò lừa đảo qua điện thoại giả danh cơ quan công an hoặc ngân hàng, bảo vệ được tài sản của mình. Sự cảnh giác này chính là một loại "vắc-xin số" mà phong trào đã tiêm chủng cho cộng đồng.

Hay với người nông dân ở xã Chi Lăng, họ đã thực sự có những thay đổi lớn từ khi phòng trào "Bình dân học vụ số" được triển khai, đây cũng có thể coi là một công cụ thực tế giúp họ làm giàu ngay trên mảnh đất của mình.

Mọi thứ bắt đầu thay đổi khi người dân được tham gia các lớp tập huấn về chuyển đổi số do Hội Nông dân tổ chức. Trước đây, việc tưới tiêu phải làm thủ công, tốn nhiều thời gian và công sức, năng suất cũng bấp bênh. Nhưng sau khóa học, anh nhiều người dân đã mạnh dạn "rước" công nghệ về vườn, đầu tư hệ thống tưới thông minh, có thể điều khiển toàn bộ từ xa chỉ bằng một chiếc điện thoại di động.

Nhờ áp dụng công nghệ số vào canh tác, nước được phân phối chính xác, cây trồng phát triển tốt hơn. Những hệ thống này đã giúp năng suất cây trồng tăng gấp 1,5 lần so với trước, không chỉ tiết kiệm được nước, điện mà còn cả nhân công. Đây là minh chứng rõ nhất cho thấy, công nghệ số chính là chìa khóa để bà con nông dân nâng cao hiệu quả sản xuất, làm giàu chính đáng từ nông nghiệp.

Bình dân học vụ số đã không chỉ thay đổi kỹ năng của người dân Lạng Sơn, mà còn thay đổi tư duy của họ về cuộc sống, về kinh tế, và về mối quan hệ với thế giới bên ngoài. Nó mở ra cánh cửa tri thức vô tận, giúp họ không chỉ làm giàu bằng sức lao động truyền thống mà còn bằng tri thức số.

Với sự đồng lòng của chính quyền, sự vào cuộc của các doanh nghiệp, và quan trọng nhất là tinh thần ham học hỏi, tự cường của người dân Lạng Sơn, tin rằng cuộc chiến chống "mù chữ số" sẽ sớm thành công. Và Lạng Sơn sẽ sớm trở thành một tỉnh tiên phong, một minh chứng sống động cho sự giao thoa hòa hợp giữa di sản lịch sử và tinh thần đổi mới, nơi mỗi người dân đều là một công dân số có trách nhiệm và năng lực.