Mối quan hệ của Ba Lan với Liên minh châu Âu, vốn đã căng thẳng nặng nề, đã chịu một cú sốc lớn vào tuần trước khi Tòa án Hiến pháp của họ ra phán quyết rằng các yếu tố của luật EU không phù hợp với hiến pháp Ba Lan. 

Chủ tịch Ủy ban châu Âu, bà Ursula von der Leyen nói sau 4 giờ làm việc với Thủ tướng Ba Lan: "Các lập luận của Ba Lan rất quanh co và họ chỉ muốn thoát ly khỏi việc đàm phán".

Bà Von der Leyen mô tả phán quyết của tòa án Ba Lan là "một thách thức trực tiếp đối với sự thống nhất của trật tự pháp lý châu Âu".

Bà đã đưa ra ba lựa chọn để đáp trả Ba Lan, từ hành động pháp lý đến cắt giảm tài trợ và đình chỉ quyền biểu quyết.

Ủy viên Tư pháp châu Âu, ông Didier Reynders, phát biểu sau cuộc họp của các bộ trưởng EU, cho biết Ủy ban sẽ bắt đầu "các thủ tục bằng văn bản" chống lại Ba Lan trong những tuần tới, đồng thời nói thêm rằng ông có kế hoạch thăm Warsaw để đàm phán.

Các nhà lãnh đạo EU dự kiến ​​sẽ thảo luận về vấn đề này tại hội nghị thượng đỉnh ở Brussels vào thứ Năm (21/10). Các nhà ngoại giao EU cho biết phần lớn các nước EU chỉ trích Ba Lan, mặc dù Hungary lại bảo vệ Warsaw.

Brussels từ lâu đã cáo buộc chính phủ Ba Lan phá hoại sự độc lập của cơ quan tư pháp nước nhà, nhưng phán quyết tuần trước đã biến tình thế thành một cuộc khủng hoảng toàn diện, làm dấy lên lo ngại rằng Ba Lan cuối cùng có thể rời khỏi khối.

Đảng cầm quyền của Ba Lan cho biết họ không có kế hoạch cho một "Polexit" và sự ủng hộ của người dân đối với tư cách thành viên EU vẫn ở mức cao tại Ba Lan.

Trong một bức thư ngỏ được gửi trước khi xuất hiện tại đại hội EU ở thành phố Strasbourg của Pháp, ông Morawiecki phàn nàn về sự leo thang của phái bộ EU sẽ dẫn đến một "cơ quan được quản lý tập trung, bị điều hành bởi các thể chế và tước quyền kiểm soát dân chủ".

Ông đã nhấn mạnh quan điểm đó trong cuộc tranh luận quốc hội EU vào thứ Ba (19/10).

Ông nói: “Năng lực của EU có ranh giới rõ ràng, chúng ta không được im lặng khi những ranh giới đó bị vi phạm. Vì vậy, chúng tôi đang nói không với chủ nghĩa trung tâm châu Âu".

Lựa chọn đầu tiên của bà von der Leyen bao gồm việc Ủy ban sẽ thách thức về mặt pháp lý phán quyết của tòa án Ba Lan và có thể dẫn đến tiền phạt.

Một lựa chọn khác là cơ chế điều kiện và các công cụ tài chính khác, theo đó các khoản tiền tài trợ của EU sẽ được giữ lại.

Cho đến khi cuộc xung đột giữa Warsaw với Brussels được giải quyết, khoản viện trợ không hoàn lại nào trong số 23,9 tỷ euro và khoản vay giá rẻ trị giá 12 tỷ euro sẽ không được giải ngân. 

EU thậm chí cuối cùng có thể chặn Ba Lan tiếp cận các khoản tài trợ của EU cho các dự án phát triển và cấu trúc trong ngân sách 2021-2027 trị giá khoảng 70 tỷ euro.

Bà Von der Leyen cho biết một lựa chọn thứ ba là áp dụng Điều 7 của hiệp ước EU. Theo đó, quyền của các quốc gia thành viên có thể bị đình chỉ vì vi phạm các giá trị cốt lõi của khối.